شاخص‌های مشروعیت آیین‌های تکریم اهل بیت
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام و المسلمین حجت‌الله بیات، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث، شامگاه چهارشنبه در نشست نقد علمی، شاخص‌های مشروعیت آیین‌های تکریم اهل بیت(ع) که در سالن همایش‌های پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، برگزار شد، بیان داشت: مسأله تکریم اهل بیت(ع) همواره مورد توجه مردم مسلمان بوده است و از مسایلی است که از اهمیت بالایی برخوردار است.
حجت الاسلام و المسلمین بیات با اشاره با جایگاه ارزشمند اهل بیت(ع)، اظهار داشت: هیچ یک از مسلمانان در جایگاه والای اهل بیت(ع) و همچنین تکریم آنها به عنوان یک مقوله اسلامی و قرآنی تردیدی ندارند.
وی با بیان این که تکریم‌های اهل بیت(ع) در قالب آیین‌ها شکل می‌گیرد، ابراز داشت: ما هر نوع ارادت و باوری که نسبت اهل بیت(ع) داریم در عمل و سبک زندگی خود به شکل یک قانون و در قالب آیین‌ها به آن عمل می‌کنیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث تصریح کرد: موضوع اهل بیت(ع) مسأله‌ای بسیار مهم و سرمایه‌ای ارزشمند در فرهنگ اسلامی است، از این رو ضروری است تا سرمایه ارزشمند را از آسیب‌ها و آفت‌ها حفظ کرد، چرا که هم تکریم اهل بیت(ع) مورد توجه است و هم آیین‌های تکریم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
این نگاه عالمانه نیست
وی با بیان این که بحث آسیب‌های عزاداری، آسیب‌های تکریم اهل بیت(ع) و آسیب‌های محافل و مجالس یکی از پُر واژه‌ترین کلمات در عرصه کنونی است، خاطرنشان کرد: در دهه‌های اخیر بار‌ها شنیده‌ایم که رهبر معظم انقلاب در رابطه با کجروی‌ها، آسیب‌ها و آفات آیین تکریم دغدغه‌های اساسی داشته اند.
این محقق و پژوهشگر تأکید کرد: مشکلی که در بحث آیین‌های تکریم اهل بیت(ع) وجود دارد آن است که همه از وجود آسیب‌های مختلفی بحث می‌کنیم اما یک شاخص، معیار و خط‌کش معینی نداریم تا با آن آیین‌های تکریم را سنجیده و آسیب را از غیر آسیب تشخیص دهیم و مقدار آن را معین سازیم.
وی با گلایه از نگاه واحد و کلی به تمام آسیب‌های موجود در مراسم‌های عزاداری، گفت: گاهی اوقات که صحبت از آسیب‌ها می‌شود یک نگاه کلی به همه آسیب‌ها شده و همه را در یک ردیف قرار می‌دهیم در حالی که این نگاه عالمانه نیست، چرا که آسیب‌ها در مراتب و مراحل مختلفی هستند که در جای خود باید به صورت کامل بحث شوند.
عضو انجمن علمی ارتباطات حوزه علمیه قم، افزود: برای جلوگیری از یکسان شمردن آسیب‌های آیین‌های تکریم، باید معیار‌هایی ارائه شود که قابل سنجیدن باشد تا آن که عملکرد ما در این آیین‌ها بر اساس و مبنای شاخص‌ها و معیار‌های اسلامی و فقهی باشد.
وی در ادامه به تعریف لغوی آیین پرداخت و اظهار داشت: آیین در لغت به معنای رسم، عادت، متداول، مرسوم، شیوه و غیره است که از جمله عناصر محسوس فرهنگ بشمار می‌روند که علاوه بر داشتن ریشه در عناصر معنوی، می‌توانند فرصتی مناسب برای تجلی سایر عناصر فرهنگی و تکریم مقدسات باشند.
مدیر گروه فرهنگی و اجتماعی موسسه موضوع شناسی احکام فقهی ابراز داشت: واژه «آیین» در ابتدا به معنای آداب و رسوم بوده است که بعد‌ها اختصاصاً برای رسوم دینی به کار گرفته شده است. از این رو، می‌توان گفت مراسم آیینی، نوع خاصی از رفتار است که از سوی جامعه پذیرفته شده و به گونه‌ای ارتباط افراد آن جامعه را با امور قدسی و معنوی برقرار می‌کند.
مناسک آیینی، عهده‌دار تعالیم دینی به پیروان ادیان مختلف
وی با بیان این که تعالیم دینی باید به گونه‌ای به پیروان ادیان مختلف تعلیم داده شود و به اجرا درآید، تصریح کرد: وظیفه اجرایی کردن این تعالیم به عهده مراسم خاصی است که از آن به عنوان مناسک آیینی یاد می‌شود.
معاون فرهنگی دانشگاه قرآن و حدیث خاطرنشان کرد: تکریم و بزرگداشت مقام و منزلت بزرگان و موجوداتِ مقدّس، ریشه در فطرت آدمی دارد، از این رو به هر اندازه که معرفت انسان نسبت به میزان قداسیت چیزی بیشر باشد و هر چه مقام آن والاتر باشد، محبت انسان نسبت بدان افزون می‌گردد و هر چه محبت افزایش یابد، ارادت و اطاعت نیز بیشتر می‌شود.
وی به توضیح آیین‌های تکریم اهل بیت(ع) پرداخت و تأکید کرد: آیین‌های تکریم اهل بیت(ع) هر نوع رفتار فردی و گروهی است که به منظور ابراز محبت و نکوداشت ایشان انجام می‌گیرد.
حجت الاسلام و المسلمین بیات افزود: این آیین‌ها سهم عمده‌ای در آیین‌های مذهبی به ویژه در میان پیروان مکتب اهل بیت(ع) دارند و به صورتی گسترده و متنوع در تمام زوایای زندگی آنان از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند.
وی فرهنگ و عناصر آن را به دو دسته معنوی و نامحسوس و همچنین مادی و محسوس تقسیم کرد و بیان داشت: باورها، ارزش‌ها و هنجار‌ها سه گروه فرهنگ معنوی هستند و محصولات و نماد‌ها دو دسته محصولات فرهنگی به شمار می‌روند.
عناصر تشکیل دهنده آیین
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث باور، ارزش، هنجار، محصولات و نماد را عناصر تشکیل دهنده آیین معرفی و اظهار داشت: باور به معنای اعتقاد به وجود خدا، پیامبر و اهل بیت(ع) و لزوم اطاعت از آنها است و ارزش به معنای تکریم اهل بیت(ع) در قالب آیین‌ها است.
وی ادامه داد: هنجار به رعایت شاخصه‌های قرآن و عترت در مراسم تکریم گفته می‌شود و محصولات به معنای همه امور عینیت یافته بر اساس سه عنصر ذکر شده است و نماد نیز به چراغانی کردن و کف زدن‌ها گفته می‌شود.
این محقق و پژوهشگر با اشاره به گستردگی آیین‌های تکریم اهل بیت(ع)، ابراز داشت: آیین‌های تکریم اهل بیت(ع) از لحاظ زمانی و مکانی از گستردگی فوق‌العاده‌ای برخوردار است که اعیاد، شهادات، نذورات، زیارات، توسلات و توجهات به سبک اسلامی از مهم‌ترین مواردی است که می‌توان آیین‌های تکریم را در چنین روز‌هایی برگزار کرد.
وی خاطرنشان کرد: اگر آیین‌های مذهبی را به عنوان آیین‌های اسلامی در نظر بگیریم، سهم آیین‌های اهل بیت(ع) در میان آیین‌های مذهبی بسیار بالا است که در این میان برگزاری مراسم و آیین‌های مختلف برای حضرت امام حسین(ع) و آیین‌های مختلف ماه محرم و صفر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
عضو انجمن علمی ارتباطات حوزه علمیه قم تصریح کرد: اسلام شیعی، انقلاب اسلامی و آیین‌های تکریم سه ضلع یک مثلثی هستند که رابطه‌ای منظم با یکدیگر دارند، به طوری که ضعف یا قوت هر یک در دیگری اثر می‌گذاد.
دشمن نمی‌تواند ماهیت آیین‌های مذهبی را نابود سازد اما می‌تواند آسیب بزند
وی با اشاره به هجمه‌های دشمنان اسلام برای نابودی آیین‌های اسلامی، تأکید کرد: آیین‌های مذهبی اقداماتی است که از سوی محبان اهل بیت(ع) انجام می‌شود و سرمایه‌ای بسیار ارزشمند بشمار می‌رود، از این رو دشمن در طول تاریخ بار‌ها اقدام به نابودی این آیین‌ها کرده است اما بی تردد نخواهد توانست کلیات این آیین‌ها را از بین ببرد.
مدیر گروه فرهنگی و اجتماعی مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی در ادامه افزود: دشمن نمی‌تواند ماهیت آیین‌های مذهبی را نابود سازد اما می‌تواند با بهره‌گیری از عوامل بیرونی و کوتاهی‌هایی که از جانب مسلمانان رخ می‌دهد، از درون باعث تضعیف این سرمایه ارزشمند بشود.
وی عنوان کرد: با توجه به این که آیین‌های تکریم اهل بیت(ع) باید مبتنی بر عقاید، اخلاق و احکام اسلامی شکل گیرد، گاهی دچار آسیب‌هایی می‌شود.
معاون فرهنگی دانشگاه قرآن و حدیث گفت: مقصود از آسیب در آیین‌های بزرگداشت اهل بیت(ع) عبارت است از هر نوع باور، ارزش، هنجار، محصول، نماز و راه و روشی که در آیین‌های تکریم اهل بیت(ع) وجود دارد و با اهداف، ارزش‌ها و شاخص‌های مورد نظر قرآن و عترت هماهنگ نباشد.
وی اظهار داشت: کشف و تعیین معیار‌های تشخیص کجروی‌ها، تطبیق معیار‌ها بر آنچه به عنوان آسیب مطرح می‌شود، ارائه راه‌کارهایی برای اصلاح آسیب‌ها، پیشگیری از پدید آمدن و توسعه آفت‌ها، بررسی پیامد‌های کوتاه مدت و دراز مدت آسیب‌ها، تشخیص آسیب بودن یا نبودن موارد مطرح شده، تشخیص چایگاه و میزان آسیب کجروی‌های موجود و بررسی دلایل و انگیزه‌های پیدایی و توسعه آسیب‌ها از جمله وظایف آسیب‌شناسی آیین‌های تکریم اهل بیت(ع) است.
حجت الاسلام و المسلمین بیات با اشاره به شاخصه‌های مشروعیت یک آیین تکریم، تأکید کرد: نشانگر بندگی خدا باشد، در راستای توحید باشد، تأمین کننده اهداف دینی باشد، منطبق بر ارزش‌های اسلامی باشد، طبق احکام و ضوابط شرعی باشد، این موارد از جمله شاخصه‌هایی است که در برگزاری یک آیین تکریم باید لحاظ گردد.
وی خاطرنشان کرد: حاکمان، نخبگان، پژوهشگران، هنرمندان، مسؤولان، رسانه‌ها، سخنرانان، مداحان، تولیدکنندگان و مخاطبان، عوامل انسانی در پدید آمدن یا توسعه آیین‌های تکریم اهل بیت(ع) بشمار می‌روند./878/پ۲۰۰/ی