ایران به دنبال گسترش تشیّع در میان اهل‌سنت نیست/ محدودیت شدید شیعیان در اقامه شعائر مذهبی
خبرگزاری رسا ـ گروه بین‌الملل: شیعیان مصر در طول سال‌های متمادی به عنوان یک جمعیت مذهبی با اعقتاد به همزیستی مسالمت‌آمیزی ارتباط مناسبی را با سایر ادیان و مذاهب اسلامی برقرار کرند. نحوه تعامل شیعیان با حکومت‌ها نیز در تمام این سال‌ها نشان از فرهنگ و اعتقاد والای شیعیان دارد. در این میان اما رسانه‌ها و جریان‌های سلفی با هدف شیعه هراسی در میان امت اسلامی و خصوصا جامعه مصری با القای شبهات متعدّد به دنبال ایجاد شکاف در جامعه مذهبی مصر هستند. در گفت‌و‌گو با سالم الصباغ از اندیشمندان شیعی مصر این موضوع را بررسی کردیم. آنچه که در ادامه می‌آید متن این گفت‌و‌گو است:
رسا: با توجه به حوادث تروریستی اخیر در مصر ارتباط میان مسلمانان و مسیحیان و همچنین سطح روابط میان شیعیان با سایر ادیان و فرق مذهبی را چگونه ارزیابی می‌کنید.
رابطه میان اکثر مسلمانان و مسیحیان در مصر طبیعی و بدون کوچکترین مشکل واقعی میان آنها است اما مشکل اصلی با جریان‌های تکفیری است که از شبه جزیره عربی و خصوصا عربستان وارد مصر شده خصوصا آنکه مذهب وهابی نزدیک به چهل سال پیش و در سایه غفلت مردم و خیانت مزدوران داخلی وارد کشور شد.
متاسفانه مسیحیان پس از حادثه تروریستی انفجار کلیساهای طنطا و اسکندریه در ترس و نگرانی به سر برده و نسبت به آینده نیز هراسان هستند. بسیاری از مردم مصر نیز چنین احساسی را دارند خصوصا شیعیان که جریان‌های وهابی در تمامی این سال‌ها حاضر به پذیرش شیعیان نشده است.
در مورد ارتباط شیعیان و سایر ادیان باید عرض کنم که شیعیان در مصر به دلیل فضای بسیار امنیتی و بسته محیط زندگی هیچگاه به صراحت اعلام نمی‌کنند که شیعه هستند. تا آنجا که به دلیل هجوم شدید عناصر ترویج دهنده فتنه مذهبی، تعدای از شیعیان در میان خانواده و یا همسایگان نیز جرأت اظهار مذهب و عقیده خود را ندارند. بنابر این مشکل خاصی از ناحیه شیعیان وجود ندارد اما فشارهای روانی و اجتماعی فراوانی دیده می‌شود. به عنوان مثال اگر مرد یا زنی شیعه از مذهب خود پرده برداری کند به دلیل تخریب مستمر سلفی‌ها در تمامی این سال‌ها در مساله ازدواج با مشکلات متعدّدی روبه رو می‌شود.
رسا: شیعیان مصر با چه چالش‌ها و محدودیت‌هایی در راستای برقراری شعائر دینی خود مواجه هستند؟
در شرایط کنونی مشکلی که به سرحد بحران برسد را با دولت فعلی نداریم بنابراین هرچه که بخواهیم را می‌توانیم بگوییم یا بنویسیم. مشکلی که در حقیقت وجود دارد را باید در ارتباط با جریان و احزاب‌های سلفی و خصوصا تکفیری‌ها جستجو کنیم. هر ساله در ایام محرم و روز عاشورا مشکلات عدیده‌ای را برای شیعیان ایجاد می‌کنند. همواره زائران بارگاه رأس الحسین(ع) را تهدید به تعرّض و تعدّی می‌کنند و همین مساله سبب می‌شود تا مسؤولان حکومتی این مکان زیارتی را تعطیل کنند و به بهانه ترس از ایجاد درگیری میان شیعیان و سلفی‌ها اجازه زیارت را به زائران ندهند.
بیش از سی‌سال و قبل از انقلاب 25ژانویه مصر و دستیابی اخوان المسلمین و جریان‌های سلفی به حکمرانی هر ساله ایام عاشورا به مسجد و بارگاه رأس الحسین(ع) می‌رفتیم و در جلسات عزا شرکت کرده و بدون هیچگونه مشکلی در مورد حادثه کربلا صحبت می‌کردیم اما بعد از دستیابی اخوانی‌ها و سلفی‌ها به حکومت به بهانه جلوگیری از هرگونه درگیری از اقامه شعائر ممنوع شدیم.
رسا: آیا سایر مذاهب تعامل مناسبی با شیعیان برقرار می‌کنند؟
مردم مصر دارای مذهب مشخص و معیّنی نیستند. اگر از عموم مردم مصر بپرسی که چه مذهبی داری در پاسخ به شما می‌گوید که من تنها مسلمانم. در سطح قوانین کشوری نیز مذهب حنفی در قوانین خانواده اجرا می‌شود. مذهب‌گرایی یک پدیده نوظهور در میان مردم مصر است که جمعیت‌های سلفی و تکفیری آن را پذیرفتند که این مذهب گرایی در وهابیّت و ترویج اراء و نظریات رهبرشان ابن تیمیه تبلور یافته است. آنها همواره در دشمنی با شیعیان و مسیحیان هستند. آنها نه تنها با اندیشه شیعی بلکه با وجود شیعیان در مصر نیز مشکل جدّی دارند.
الان شکر خدا بعد از رسوایی اندیشه تکفیری و مشخص شدن وحشی‌گری‌ها و دشمنی آنها با انسانیت شوکت و قدرت سلفی‌ها در مصر در هم شکسته شد و به صورت جدّی در عرصه رسانه محدود شدند. هجمه رسانه‌ای علیه شیعیان کاهش یافت و الان به دلیل از دست دادن پایگاه‌های اجتماعی و مقبولیت مردمی بسیار می‌ترسند که حکومت پس از فارغ شدن از مساله تروریسم علیه آنها اقدام کند بنابر این سلفی‌ها و تکفیری‌ها اکنون در یک انزوای شدید به سر می‌برند.
رسا: به نظر شما آیا تغییری در رویکرد شیعیان با حکومت در زمان مرسی و السیسی دیده می‌شود؟
ارتباط شیعیان با حکومت فعلی یک ارتباط عادّی است و هیچگونه نفرت و سرکوبی از سوی حکومت علیه شیعیان در مصر وجود ندارد اما با این وجود محدودیت‌هایی برای برخی اشخاص و شخصیت‌های سیاسی و فعالان دینی در سفر وجود دارد همانگونه که در تشکیل احزاب سیاسی و یا جمعیت‌های دینی نیز شاهد برخی محدودیت‌ها هستیم. البته این امر مختص به شیعیان نیست بلکه مطابق قانون اساسی تاسیس احزاب دینی در مصر ممنوع اعلام شده است.
اما در مورد تعامل باید بگویم که سطح روابط حکومت مرسی با شیعیان بسیار بد و زننده بود. مرسی عرصه را برای سلفی‌ها فراهم کرد تا آنها تعصبّ، کینه و حسادت خود علیه شیعیان را به منصه ظهور برسانند. در کنفرانس «پیروزی سوریه» که در قاهره برگزار شد، مرسی به رهبران سلفیت اجازه داد تا هجمه بی‌سابقه‌ای را علیه شیعیان مصر به راه بیندازند و شیعیان را «پلیدها» توصیف کرد. همین مساله آتش کینه علیه شیعیان را شعله‌ور ساخت تا شاهد شهادت شیخ حسن شحاته و همراهانش و کشیدن آنها به خیابان‌ها باشیم.
مدت زمانی کوتاه پس از این اقدامات خداوند حب ریاست، کینه و تعصّب قومیتی آنها را به مردم نشان داد و همین امر سبب سرنگونی حکومت اخوانی‌ها برای همیشه شد. لذا مشکل شیعه همواره به جریان‌های سلفی بوده و با حکومت‌ها مشکل خاصی نداشته است.
رسا: مدّتی است که شبهاتی در رسانه‌های مصری مبنی بر ارتباط شیعیان با ایران و تلاش برای نشر تشیّع در مصر مطرح می‌شود. پاسخ شما به این ادعاها چیست؟
ببینید هرچقدر که شیعیان در مصر ارتباط خودشان با ایران و یا مسؤولان ایرانی را نفی کرده و خود را محب و دوست‌دار کشور نشان دهند باز هم برخی افراد و جریان‌ها باور نخواهند کرد. لذا بنده معتقدم که باید از هرگونه حرکاتی که سبب دامن زدن به اینگونه اتهامات و حساس شدن مسؤولان نسبت به شیعیان می‌شود جلوگیری به عمل بیاید. بنده معتقدم که مسؤولان مصری کاملا می‌دانند هیچ خطری از سوی شیعیان آنها وکشور را تهدید نمی‌کند زیرا جمعیت شیعیان به اندازه‌ای نیست که بخواهند تاثیر جدی در حوادث ایجاد شده بگذارند.
مسؤولان حکومتی خصوصا در زمان حسنی مبارک با تحت پیگرد قرار دادن شیعیان و بازداشت آنها و زیر نظر قرار دادن شیعیان سرانجام مطمئن شدند که شیعیان جمعیّتی فهیم، فرهنگی و صلح‌جو هستند و هیچگونه ارتباطات سیاسی خارج از حقوق طبیعی و رسمی مردمی با سایر کشورها ندارند و مساله آنها تنها یک مساله عقیدتی است. شیعیان همواره خشونت، تکفیر و افراط‌گرایی را محکوم کردند. در میان تمامی شیعیان مصری و حتی شیعیان جهان شما یک تکفیری و یا تروریست چه به صورت فردی و چه در قالب سازمان‌ها مشاهده نمی‌کنید.
اما در مورد اتهام به نشر تشیّع باید بگویم که اصلا این سخن معقول نیست. عاقلانه نیست که مجموعه‌ای فهیم و فرهنگی از فعالان و متفکران شیعی با وجود نهاد دینی ریشه‌داری مانند الازهر و وجود هزاران عالم اهل سنت و مساجد و پژوهشکده‌ها درصدد ترویج گفتمان شیعی در مصر باشند لذا بنده معتقدم ادعای گسترش شیعه در مصر تنها یک جنگ رسانه‌ای ساختگی و مساله‌ای تماما سیاسی است و هدف از آن گمراه ساختن اذهان مردم از مساله گسترش سلفیت تکفیری در مصر و ایجاد اختلاف در جامعه دینی مصر با هدف خدمت به آمریک است.
شیعیان با جمعیت‌های مختلف در کشورهایی نظیر عربستان سعودی، کویت، بحرین و بسیاری از کشورهای اسلامی زندگی می‌کنند و با سایر ادیان و مذاهب همزیستی مسالمت‌آمیزی دارند و هیچگاه متعرض جریان و مذهب خاصی نشدند همانگونه که در ایران هزاران نفر از اهل سنت با آزادی تمام شعائر دینی خودشان را اجرا می‌کنند و کسی مزاحم آنها نمی‌شود. اگر ایران درصدد گسترش تشیّع در میان اهل سنت بود مطمئن باشید که ابتدا از جامعه اهل سنت کشورش شروع می‌کرد نه اینکه بیاید هزاران کیلومتر آنطرف‌تر بخواهد شیعه را گسترش دهد./981/ب913/د
محمد رایجی