از ضرورت بازخوانی خط به خط منشور روحانیت تا لزوم تدریس مبانی فکری امام در حوزه

اشاره: امام راحل و عظیم الشأن انقلاب اسلامی همواره با یک دید باز و افقی بلند بالا به مسائل پیش روی خود توجه داشت و از این رو برای آینده این انقلاب نیز نکات مهی را بیان کرده که نمونه آن وصیت نامه ایشان است.

از جمله توصیه هایی که امام راحل به مردم جامعه خود داشتند، مربوط به حوزه های علمیه، مراجع، روحانیت و طلاب می شود که ایشان در اواخر عمر شریف خود یعنی در سوم اسفندماه سال 67 پیام مهمی را خطاب به علما صادر کردند، پیامی که بعدها به «منشور روحانیت» معروف شد.

بنیان گذار کبیر انقلاب اسلامی در این منشور به مسائلی بسیار مهم و اساسی در ارتباط با حوزه های علمیه و روحانیت انقلابی اشاره کرده و طلاب و فضلا را نسبت به آخوند نماها و متحجرین و افرادی که بین دین و سیاست تفکیک قائل می شوند، برحذر داشته اند.

مخاطبان امام در این منشور را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: کسانی که امام آنها را مذمت می‌کنند و نسبت به حضور آنها در آینده انقلاب هشدار می‌دهند و گروه دوم کسانی که امام زبان به تعریف و تجلیل آنها می‌گشایند و برای جدا نشدن از دسته دوم توصیه هایی به مسئولان می‌کنند.

امام خمینی(ره) در بخشی از این پیام به مسأله فقه پویا اشاره کرده و تأکید می کنند: «اما در مورد دروس تحصیل و تحقیق حوزه‌ها، این‌جانب معتقد به فقه سنتی و اجتهاد جواهری هستم و تخلف از آن را جایز نمی‌دانم. اجتهاد به همان سبک صحیح است ولی این بدان معنا نیست که فقه اسلام پویا نیست، زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهادند».

از این رو با توجه به اهمیت ابعاد مهم این نامه، خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، سراغ حجت الاسلام والمسلمین سید جلال رضوی‌مهر استاد حوزه علمیه، رییس مؤسسه فرهنگی نور ایمان و عضو هیأت رییسه مجمع عمومی جامعه مدرسین رفته و با ایشان گفت‌وگویی تفصیلی و صمیمانه ترتیب داده است که متن این گفت‌وگو در ادامه تقدیم خوانندگان محترم رسا می شود.

رسا – با عرض سلام و خسته نباشید و تشکر از این که وقت خود را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید، به عنوان سؤال نخست، تحلیل و نظر حضرتعالی درباره پیام تاریخی حضرت امام(قدس) به علما، مراجع، طلاب و حوزه های علمیه چیست؟

بســم الله الرحمـن الرحیـم.

بنده هم خدمت شما و همه عزیزان فعال در عرصه خبررسانی دینی و حوزوی عرض سلام و ادب و احترام و خسته نباشید دارم.

منشور روحانیت پیام بلند مضامین امام راحل خطاب به طلاب، فضلا، جامعه مدرسین و حوزه علمیه قم بود و از به یادماندنی ترین نامه ها و پیام های ایشان به شمار می رود، چراکه رهنمودهای امام همواره مسیر گشا بوده و در بزنگاه ها اهرمی جهت مقاومت که نتیجه او ختم به پیروزی می شود را رقم زده است.

امام با آن دید بالای خود در نامه خودشان هشداری دادند به حوزه های علمیه که مواظب باشند گیر اسلام آمریکایی و آخوند نماهایی که تفکر سکولار را در حوزه ترویج می کنند نیافتند. چرا که آن روز و امروز همواره افرادی بودند و هستند که حکومت دینی را جایز نمی دانند و اساسا بین دین و سیاست تفکیک قائل می شوند که تفکری بسیار خطرناک است.

تأکید امام بر تعامل حوزه با جامعه مدرسین

بحث دیگری که امام راحل بر آن تأکید داشتند تعامل حوزویان با جامعه معظم مدرسین بود که در طول عمر شریف خود یکی از تکیه گاه های مهم انقلاب اسلامی بوده و اعضای آن نیز از شاگردان حضرت امام(ره) بودند که آن روز آیت الله مشکینی از شاگردان برجسته امام در رأس آن قرار داشت.

به نظر می رسد نکاتی که در آن بود باید بازخوانی شود و چه اشکالی دارد که شرحی بر آن زده شود؛ امام به برخی از کاستی های دوران خودش و متحجرین در آن نامه اشاره می کند که حوزه ها را خاموش و منزوی و به دور از صحنه سیاست روز کرده بودند.

امام از بی مهری عده ای به بهانه این که او یک فیلسوف است یاد می کنند و از همین جا مشخص می شود که نسبت به بهانه جویی های افراد برانگیخته شده از سوی دشمنان در عصر امام در حوزه نباید در غفلت باشیم.

رسا –  به عقیده شما این منشور در آن روز و همچنین در روزگار کنونی چه تأثیراتی بر حوزه های علمیه و علما و روحانیت گذاشته است؟

آن نامه امام آن روز موجب شد که روحیه جهادی و انقلابی در حوزه شکل بگیرد و به فضل الهی تا به امروز حوزه انقلابی بماند، امروز هم شما می بینید در امتداد نامه امام راحل، رهبر معظم انقلاب خطاب به مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم نسبت به این که حوزه باید انقلابی بماند تأکید کردند.

انقلابی ماندن حوزه در کلام رهبر معظم انقلاب

ایشان انقلابی ماندن را به تشکیل جلسات، به همراهی و همدلی با بزرگان حوزه، به ارتقای درجات علمی، تشکیل تریبون های آزاد و آزاد اندیشی، هیأت اندیشه ورزان و جلسات منطقه ای طلاب دانستند و بر رسیدگی به امور حوزویان و همچنین همکاری و تعامل بین بدنه حوزه با کارگزاران و مدیریت حوزه، جامعه مدرسین، شورای عالی و همه کسانی که فرایند حوزه بزرگ قم را رقم می زنند، تأکید کردند.

این هشدار به موقع رهبر معظم انقلاب در 25 اسفندماه سال 94 در دیدار با اعضای مجمع نمایندگان طلاب در حقیقت منشوری در پی منشوری بود که در سال 67 امام راحل رقم زدند، به عبارت دیگر همانگونه که در سال 67 امام راحل تشخیص دادند که آخرین ماحصل منشور روحانیت تبدیل به مجمع نمایندگان بشود، امروز هم به فضل الهی حوزه انقلابی حوزه ای است که جهانی فکر می کند و جهانی برنامه ریزی می کند.

حوزه خاستگاه انقلاب بوده و می ماند

حوزه همانگونه که دیروز خاستگاه انقلاب بود، امروز هم می ماند و فردا هم که انقلاب اسلامی به فضل الهی راه هموار تمدن اسلامی را به سوی خود گشوده است حوزه انقلابی باید پاسخگوی حکومت تمدن اسلامی در خاور دور و خاور نزدیک نیز باشد.

رسا – اساسا شما چه ویژگی هایی برای یک حوزه در طراز انقلاب اسلامی و در طراز منشور روحانیت امام راحل قائل هستید؟

اصلا امت واحده قرآنی باید در حوزه انقلابی تعریف شود و تغذیه و محتوای فکری امت واحده قرآنی باید در کنار دروس خارج فقه در ابواب مختلف تعریف شود، چراکه ما امروز شاهد هستیم که حوزه علمیه قم پیشوای حوزه های علمیه جهان اسلام است و این فرایند به برکت انقلاب اسلامی رقم خورده است.

البته این منافات با استقلال حوزه ندارد؛ استقلال حوزه به آن معنا نیست که حوزه راه  خود را ادامه بدهد و حکومت اسلامی و نظام اسلامی و انقلاب اسلامی راه  خود را؛ بلکه استقلال حوزه به این معنا است که در مواقع ضرورت و نیاز نظام اسلامی، حوزه علمیه به موقع نقش خود را ایفا کند و از این رو انقلاب اسلامی و حوزه علمیه هرگز دو راه جدای هم نیستند وراه این دو یکی است و سرنوشت و اهدافی مشترک دارند.

آن سوی مرزها شیعه لندی را مدیریت می کنند

بنابراین حوزه علمیه قم باید مباحثی از جمله بحث نفوذ، بحث نفاق، بحث سکولار، حاشیه نشینی و انزوا را که امروز از حلقوم هایی که مروج شیعه لندنی هستند، به گوش می رسد را از خود جدا کند و از آنها پرهیز نماید و با هشدار به موقع از این پدیده شومی که قطعا دست های آن سوی مرزها این چنین پدیده هایی را رهبری می کنند، دیگران را نیز برحذر دارد.

شورای عالی حوزه منتخب مراجع هستند

البته امروز شورای عالی حوزه نیز، شورای عالی منتخب از سوی مراجع معظم تقلید هستند که آن بزرگواران خطوط قرمز در حوزه علمیه به شمار می روند، چراکه فرامین رهبری معظم و مرجعیت همان خواسته ها و مطالبات امام راحل است و باید بر روی چشم قرار گیرد.

رسا - اگر بخواهیم روند حرکتی حوزه های علمیه و روحانیت را مطابق منشور حضرت امام(ره) آسیب شناسی کنیم شما چه چالش هایی را در این مسیر می بینید و اساسا برکات حوزه علمیه انقلابی چیست؟

باید بدانیم که مادر و محل پروش انقلاب اسلامی حوزه علمیه است؛ همانگونه که معمار کبیر انقلاب یک فیلسوف و فقیه عالی قدر، اصولی بی نظیر و عالمی اهل عرفان نظری و عملی و مؤلفی برتر و مدرسی سترگ بودند، باید این امام بزرگ را تمام بعدی از حیث جامعیت و جایگاه و منزلت او در حوزه شناخته و بشاسانیم.

مقابل افراد مخالف پویایی حوزه انقلابی بایستیم

باید مبانی علمی، فکری و عقیدتی حضرت امام(ره) چون کتب درسی در اختیار طلاب تازه ورود به حوزه قرار بگیرد و اجازه ندهیم کسانی که موجب انزوای حوزه شدند و دنبال رفع مشکلات امت اسلام نیستند و خود را با اختلاف انگیزی در بین مسلمان ها حفظ کرده اند، در مسیر روند حرکت واحده امت اسلام تصمیم گیر باشند.

برکات حوزه انقلابی

حوزه علمیه انقلابی به این معنا نیست که حوزه به دور از درس و بحث و همراه با نوعی از سیاست زدگی باشد بلکه منظور از حوزه علمیه انقلابی ایجاد راهبرد برای ایجاد پیشرفت اهداف اسلامی و قرآنی است و این حوزه علمیه انقلابی است که می تواند امام موسی صدر، شهید نواب صفوی و بهشتی و قدوسی و حضرت آیت الله مشکینی و صدوقی و شهید مدنی و شهید قاضی و اشرفی اصفهانی را تحویل بدهد.

اگر ما باهنر را هنرمند شهادت طلبی می دانیم که علم و درایت و سیاست او خدمات ارزنده ای به اسلام تحویل داد، اگر شاهد شهادت شخصیت های ارزنده ای در حوزه های علمیه امام صادق(ع) هستیم و اگر افرادی بزرگوار در دوران اسارت  همچون مرحوم ابوترابی در کنار آزادگان داشتیم همه از برکات حوزه ای است که انقلابی بودن خود را حفظ کرده است.

امروز ملک حوثی در یمن، سید حسن نصرالله در لبنان و آیت الله سیستانی در عراق و شیخ سلمان و عیسی قاسم در بحرین و همچنین مجاهدت های شهادت طلبان در هند و افغانستان و حتی شهادت طلبان در کشورهای اروپایی شاخسار درخت شکوهمند انقلاب اسلامی هستند که از حوزه انقلابی را رشد کرده اند.

حوزه انقلابی برترین اندیشه ها را عرضه می کند

حوزه انقلابی یعنی حوزه ای که بتواند برترین اندیشه ها را به عنوان میراث ماندگار و به روز عرصه کند و در عرصه علم و فناوری علمی افرادی برتر را به عنوان مرزبانان عقیدتی با زبان های زنده در جهان عرضه کند.

ما باید از علم روز بهره ببریم و بتوانیم دروس حوزه و مراتب علمی را مطابق با نیاز جامعه اسلامی محوریت ببخشبیم و با راهبری ولایت فقیه، مراجع معظم و شورای عالی بتوانیم بیش از پیش دشمنان را مأیوس کرده و موجب افتخار و بالندگی جهان اسلام باشیم.

رسا – شما برای شناخته شدن هرچه بهتر منشور روحانیت در حوزه چه پیشنهادی می دهید؟

به عقیده من باید در سمیناری بزرگ از اندیشمندان برجسته جهان اسلام دعوت بشود و منشور امام در فیضیه خط به خط بازخوانی شود و صاحب قلمان و اساتید فن به تدوین شرحی بر منشور امام و تحلیل مباحث امام در آن منشور بپردازند.

همایش های علمی شناخت منشور روحانیت برگزار شود

باید همایش های علمی بزرگی در این راستا برگزار شود و اصلا چه اشکال دارد قطعاتی از منشور حوزه و روحانیت منقوش بر سر در فیضیه و حجرات نصب شود و قطعات بلند این نامه از امام به فرزندان حوزوی خود از این طریق به دیگر طلاب و روحانیتی که آشنایی چندانی با این منشور ندارند منتقل شود.

بنده لازم می دانم از همین جا به همه شاگردان مکتب جهادی و شهادت طلب امام راحل سلام و صلوات بفرستم، همان هایی که در طومار عشق و ارادت و در راه اهداف بلند و آسمانی برای وصول به دولت حضرت یار جان خود را فدا کردند و از پای درس مکاسب به دنبال مکاسبی خون بار در جبهه های غرب و جنوب حضور پیدا کردند و اثبات کردند که می توانیم با تقدیم خون و جان خود موجب پیشرفت اهداف اسلام باشیم و بمانیم.

 و همچنین شهدای عزیز روحانی که امروز در جبهه های دفاع از حریم اهل بیت(ع) جانانه وارد میدان شدند و با نثار خون پاک خود بار دیگر ثابت کردند که حوزه های علمیه و روحانیت همواره انقلابی بوده و انقلابی می ماند و هیچ گاه دست از دامان ولایت بر نمی دارد./1330/گ۴۰۴/ج

گفت‌وگو از داود جعفری