مباحث «آفاق فقه پژوهی» و «فقه و محور مختص مقاله»
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، نماینده مجلس خبرگان رهبری در طرح «مشق اجتهاد» از برنامه های معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان در مدرسه آیت الله خویی به تقسیمی بدیع از دانش فقه، فقه اشیاء، پدیده‌ها، مؤسسات و ساحت‌ها! پرداخت.
در روز نخست این طرح دو جلسه با عنوان «آفاق فقه پژوهی» و «فقه و محور مختص مقاله» در دو کارگاه در مدارس آیت الله خویی و سعادت برگزار شد.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: بین ساختار و محتوای فقه تفاوت وجود دارد. منبع محتوای فقه، کتاب، سنت، عقل و عرف است که مشخص و معین هستند اما ساختار فقه، متناسب با زمان و مکان، قابل‌تغییر و تبدل است.
وی افزود: ساختار فقه موجود الهام گرفته از اهل سنت است و به همین دلیل، متناسب با نظر هر فرد در هرزمانی، قابل‌تغییر و تبدل است. فقها به این مسئله کمتر پرداخته‌اند درحالی‌که دارای اثرات زیادی است.
تقسیمات سه گانه فقه
نماینده مجلس خبرگان رهبری بیان داشت: به نظر من، فقه به سه قسمت فقه تعامل با دین، فقه زمین و فقه انسان تقسیم می‌شود. در فقه تعامل با دین، مسائلی مانند مشکلات در ارتباط با متدینین به سایر ادیان مورد بحث قرار می‌گیرد مثلا اینکه آیا دین فقط اسلام است و اگر کسی غیر از دین اسلام را برگزید در تعامل با او چه باید کرد؟
وی ادامه داد: در فقه زمین مسائلی مانند فقه محیط زیست و احکامی که موجب فساد فی‌الارض می‌شود، بررسی می‌گردد. فقه النظافة، نظافت عامه، نظافت مسجد، فقه العمران و فقه التنویه ازجمله مسائلی است که در تقسیم‌بندی باید مورد مداقه قرار گیرد.
استاد حوزه علمیه افزود: در فقه انسان ازآن‌جهت که انسان موجودی اجتماعی است، باید در مورد ارتباط انسان‌ها با یکدیگر، فقه روابط اقوام با یکدیگر، فقه حقوق بشر و ... بحث شود.
فقه رشته ای و فقه روشی
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: عرصه مطالعات فقه، به دو قسم کلی «فقه رشته‌ای» و «فقه روشی» تقسیم می‌شود. می‌توان فقه رشته‌ای را به فقه اشیاء، فقه پدیده‌ها، فقه مؤسسه‌ها و نهادها، فقه حوزه‌ها و ساحت‌ها، فقه النفس و فقه زیست و زندگی تقسیم کرد.
وی ادامه داد: فقه پدیده‌ها به معنای فقه حالت‌ها و وضعیت‌هایی است که دست خوش تحول در بستر زمان قرار می‌گیرد. در فقه مؤسسه‌ها و نهادها، از آن جهت که مؤسسات قوانینی دارند باید به بدان‌ها پرداخت. در باب شرکت‌ها، اموری مانند نگاه به مسجد به عنوان یک نهاد و نقش مؤسسه‌ها در بین‌الملل و غیره بررسی می‌شود. در فقه حوزه‌ها و ساحت‌ها، فقه‌های اجتماعی، فقه سیاسی، فقه جغرافیا و غیره قرار می‌گیرند.
استاد حوزه علمیه افزود: فقه النفس به فقه روح و روان آدمی، فقه روانشناسی مثل هیجانات و افسردگی‌ها و امثال این می‌پردازد. فقه زیست و زندگی که همان علم الاحیاء است مسائلی مانند فقه سلول‌های بنیادی و درمانی و فقه الامراض را مورد بررسی قرار می‌دهد. کشاورزی را نیز می‌توان در ذیل فقه زیست و زندگی بررسی کرد.
تقسیمات فقه روشی
نماینده مجلس خبرگان رهبری بیان داشت: فقه روشی را می‌توان به چهار دسته فقه مبانی و مناهج، فقه نظریه‌ها، فقه شریعت و فقه تاریخ فقه تقسیم کرد. فقه مبانی و مناهج همان فلسفه فقه است که مبادی و مقدمات فقه را درمی‌گیرد. در فقه نظریه‌ها، نظریه‌های مختلف در زمینه های بنیادی بررسی می‌شود که اگر بر روی این مسئله کار شود، تحول اساسی در فقه صورت می‌گیرد.
وی در ادامه گفت: فقه شریعت یعنی شریعت کاوی؛ با این توضیح که شریعت اهداف و مقاصدی دارد که می‌توانیم از آنها استفاده کنیم. فقه شریعت در حقیقت فلسفه شریعت است. در فقهِ تاریخ فقه به تاریخ فقه پرداخته می‌شود که امری بسیار مهم است. اهمیت آن از این‌رو است که باید دید از کجا قواعد فقهی ساخته و پرداخته شده است که می‌تواند به مکتب سازی در فقه منجر شود.
گفتنی است تعیین موضوع مقاله فقه پژوهان شرکت کننده در این دوره با راهنمایی استاد مبلغی انجام شد و این جلسات همه روزه تا 28 تیرماه ادامه خواهد داشت./933/پ۲۰۲/ب۱