تشریح ریشه‌های نزاع خیابانی
اشاره: روزی نیست که خیابان های خفقان گرفته از ازدحام ماشین و جمعیت با پرتاب کلمات رکیک و زباله های کلامی آزرده نشوند. در هر ساعت به طور عادی شاهد نزاع دو راننده، خریدار و فروشنده، دو عابر، یا دو بچه کوچک و نوجوان، درگیری بر سر پارک کردن ماشین، نفوذ به حریم دو متکدی، یا کارگران سر چهارراه، کارگر با کارفرما نباشید، ساکنان یک آپارتمان برای همسایگانشان مزاحمت ایجاد نکنند و موارد متعدد دیگری که قابل رویت هم نیستند. جنگ خانگی با کسانی که دشمنان ما نیستند یک عادت فراگیر شده است.
با اولین جرقه آتش می گیریم خشونت به خرج می دهیم و الفاظ رکیک به کارمی بریم و مبلمان شهری را به بهانه نبود جای پارک و سطل زباله و دیرکرد اتوبوس و گرانی کرایه و زیباتر بودن پارک محله بالاتر نسبت به محله خودمان تخریب می کنیم.
یک فحاشی بی جا و عصبانیت کنترل نشده منجر به قتل می شود! چنانکه طبق آمار پلیس 24 درصد از درگیری‌ها به دلیل توهین هایی است که مانند آب خوردن نثار یکدیگر کرده ایم.
پرخاشگري كه در اصطلاح روانشناسي به آن aggression و یا aggressivity گفته می شود اعمال همراه با حمله و خشونت است. پرخاشگري رفتاري است به صورت عملي يا كلامي نسبت به فرد يا اشياي خاص كه با هدف وارد كردن صدمه يا خسارتي به آن فرد يا شي انجام مي پذيرد كه ممكن است به دلايلی همچون ترس، ميل به ايجاد ترس و يا فراري دادن ديگران، ميل به پيش بردن نظرات غير منطقي شخصي و يا جمعي و مورد تهاجم قرار گرفتن قلمرو برانگیخته شود.
آمارهای تکان دهنده نزاع و درگیری سبب شد تا خبرنگار خبرگزاری رسا دغدغه‌مند شده و برای با خبر شدن از وضعیت قم در زمینه نزاع و درگیری و هکچنین یافتن راهکاری برای کاهش زمینه های ایجاد خشونت در جامعه با سرهنگ احمد صادقی معاونت اجتماعی فرماندهی ناجا در قم گفتوگو کند.
وی معتقد است کسانی که دست‌اندرکار مسائل اجتماعی بوده‌اند، نتوانستند با نسل جوان و نوجوان گفتوگو کنند؛ این اختلال ارتباطی با نسل جوان سبب می‌شود که بسیاری از سؤالات، بدون پاسخ در ذهن نسل جوان و نوجوان باقی بماند؛ وقتی جوان یا نوجوان نتواند پاسخ سؤالاتش را بگیرد دچار سرگردانی شده و ممکن است رفتارهای ناهنجاری را مرتکب شود.
متن کامل این گفتوگو در زیر تقدیم خوانندگان محترم می شود.
رسا- آمار نزاع‌های خیابانی با افزایش روبه‌رو است یا کاهش؟
با توجه به آماری که وجود دارد می‌توان گفت درگیری‌ها بسیار کم شده است، کیفیت و نوعش فرق کرده است، چون قبلاً مردم کمتر در جریان درگیری‌ها قرار می‌گرفتند می‌پنداشتند که نزاعی وجود نداشتند، اما امروزه به خاطر وجود کانال‌های تلگرامی و پخش سریع اخبار، مردم بیشتر در جریان نزاع‌های خیابانی قرار می‌گیرند و گمان می‌کنند این درگیری‌ها زیاد شده است.
رسا- ریشه خشونت و نزاع چیست؟
به یک سری ناکامی‌ها بازمی‌گردد، افراد وقتی با ناکامی‌ها مواجه می‌شوند دو راهکار برای رسیدن به هدفشان دارند، یکی از راهکارهایی که می‌خواهند به هدف برسند راهکارهای استفاده از مهارت‌های اجتماعی است، یعنی طرف بلد است، مهارت دارد، می‌تواند ناکامی که با آن مواجه شده است را با مهارت‌های اجتماعی که سراغ دارد، برطرف کند، اما یک سری افراد هستند که مهارت اجتماعی لازم را ندارند، لذا از فیزیک و تنش و خشونت استفاده می‌کنند.
هرکدام از این راهکارها که به موفقیت برسد سبب تکرار می‌شود، یعنی وقتی‌که این ناکامی‌ها چه از راه مثبت و چه از راه منفی به موفقیت می‌رسد سبب تکرارش می‌شود، تکرار آن موجب می‌شود که تبدیل به عادت شود و عادت تبدیل به منش و منش تبدیل به شخصیت فرد خواهد شد.
افراد خوش‌رفتار در بستر خانواده‌ای خوش‌رفتار تربیت می‌شوند
در یک سری افراد ریشه خشونت به شخصیت افراد برمی‌گردد، یعنی یک شخصیت فردی و یک شخصیت خانوادگی و اجتماعی داریم، شخص وقتی‌که نمی‌تواند با تعارضاتی که نسبت به هدفش در جامعه وجود دارد، مواجه شود، لذا مقابله می‌کند، تنش به وجود می‌آورد، ناکامی‌های فردی که دارد وقتی نمی‌تواند آنها را به هدف برساند ایجاد تنش می‌کند، گاهی اوقات این خشونت در خانواده اتفاق می‌افتد، یعنی طرف از خانواده‌ای هست که در این خانواده رویه‌شان خشونت است، یعنی همه افراد خانواده با انجام خشونت و تنش توانسته‌اند به هدف‌های خود برسند که به پدر و مادر و برادر و خواهر برمی‌گردد، یعنی یک خانواده متشنج، یعنی ما در این خانواده آرامش سراغ نداشته‌ایم که درنتیجه یک آدمی پرخاشگر تحویل جامعه داده است؛ قاعده این است که از خانواده‌ای که آرام است و با تعامل مشکلاتش را حل می‌کند آدم‌های سالم و آرام بیرون می‌آید.
حالا در خانواده فرد تشنج وجود دارد و بعضاً خودش هم نمی‌تواند در آن خانواده به اهداف خود برسد، وقتی‌که درگیر جامعه دوستان می‌شود، می‌بینیم که در این جامعه دوستان هم می‌خواهد از طریق تنش و خشونت به اهداف خود برسد.
رسا ـ از نظر شما بیشتر نزاع‌ها از کجا سرچشمه می‌گیرد؟
نزاع‌هایی که مورد بررسی قرار دادیم دیده‌ایم که اکثراً این نزاع‌ها افرادی هستند که با هم قبلش دوست بوده‌اند، دوستی‌شان سر یک مسأله به هم خورده و تبدیل به نزاع شده است، آن هم از نوع دسته‌جمعی‌اش، یعنی سه یا چهار رفیق با سه یا چهار رفیق دیگر با هم زدوخورد کرده‌اند.
وقتی این موارد پیش می‌آید ما نمی‌توانیم این را تعمیم دهیم که جامعه دچار مشکل است، بلکه این نشأت‌گرفته از مسائل داخلی بین گروه دوستان، کارکردهای بد خانواده و شخصیت خود فرد است که شخصیت ثابت‌شده‌ای نداشته و نتوانسته به اهداف خود برسد، بنابراین در گروه دوستان و خانواده هم که قرارگرفته است دست به خشونت زده است.
رسا ـ آیا نزاع و درگیری افزایش یافته است یا خیر؟
محققان و متخصصان ما به این نتیجه رسیده‌اند که نه افزایش خشونت و نزاع را نداشته‌ایم، به دو دلیل، یکی اینکه در گذشته ثبت نزاع و درگیری متفاوت با الآن بوده است؛ بسیاری از نزاع‌ها در گذشته اصلاً ثبت نمی‌شده و مردم از آن خبر نداشتند، اما الآن می‌بینیم که یک نزاع کوچک که اصلاً درخور توجه هم نیست توسط رسانه‌ها بازنمایی، بزرگنمایی می‌شود و به جایی می رسد که مردم آن را حس می‌کنند، وقتی مردم حس می‌کنند روی افکار عمومی تأثیر می‌گذارد، این احساسات آهسته آهسته سبب می‌شود که مردم خلاف واقعیت را پذیرفته و باور کنند که نزاع و درگیری زیادتر شده است.
افکار عمومی توسط فضاهای مجازی و برخی شبکه‌های تلگرامی که اطلاعات غلط و درست را مخلوط می کنند و تحویل جامعه می دهند یا به قول خودمان یک کلاغ، چهل کلاغ و در جامعه راه می اندازند، دچار تشویش می شود؛ وقتی مردم حس می‌کنند طبیعتاً فکر می‌کنند که ما افزایش داشته‌ایم.
دلیل دومی که سبب می‌شود که این تفکر به وجود بیاید که نزاع‌ها افزایش پیدا کرده است، این است که کسانی که دست‌اندرکار مسائل اجتماعی بودند و به طوری می‌شود گفت که مسئولیت اجتماعی داشتند نتوانستند با نسل جوان و نوجوان گفتگو کنند؛ این عدم گفتگو با نسل جوان موجب می‌شود که بسیاری از سؤالات، بدون پاسخ در ذهن نسل جوان و نوجوان باقی بماند؛ قشر جوان برای سؤالش پاسخ می‌خواهد، وقتی نتواند پاسخ بگیرد یک جای دیگر ظهور و بروز می‌کند.
وقتی ما نتوانیم جوانان و نوجوانان را جذب کنیم، نمی‌توانیم درست جواب بگیریم؛ اگر روزی به دنبال این رفتیم که با جوان و نوجوان فرق نکند که از چه قشری هست، از چه گروهی هست، کجا زندگی می‌کند، آیا این جوان تمایلاتش، اهدافش مطابق میل ما هست یا نیست؟ اگر روزی دنبال این رفتیم که این‌ها برایمان فرقی نکند، با همه‌شان ارتباط داشتیم و به همه سؤال هایشان جواب دادیم، این جوان و نوجوان حقیقت خودش را پیدا می‌کند و این مشکل تعارض و بروز و ظهور مسائل اجتماعی جای دیگر خودش را نشان نمی‌دهد.
رسا ـ چرا افراد خشونت را انتخاب می کنند؟
مطلب دیگر اینکه خشونت یک امر تشکیلی است، یعنی شکل می‌گیرد، وقتی طرف با یک سری ناکامی‌ها مواجه می‌شود می‌خواهد به هدف خود برسد، با برخی از مسائل اجتماعی درگیر می‌شود، اینجا خشونت شکل می‌گیرد، یعنی وقتی به عقبه کار نگاه کنیم می‌بینیم که هیچی نبوده است، سر یک سری بگو مگوها و عدم تعادل و عدم خود کنترلی و پایین بودن آستانه تحمل سبب شده است که یک نزاع تبدیل به نزاعی دسته‌جمعی بشود، وقتی ما ریشه خشونت‌ها و نزاع‌ها را پیدا می‌کنیم می‌بینیم که سر یک سری مسائل پیش پا افتاده بوده است؛ آن وقت در آمار هم به یک چیزی دست پیدا می‌کنیم؛ اکثر این نزاع‌ها که به وجود می‌آید آن قشری که با هم نزاع داشتند اکثراً افراد کم سواد یا بی‌سواد بوده‌اند؛ اکثراً کسانی بوده‌اند که تحصیلات عالیه نداشته‌اند؛ چون تحصیلات عالیه وجود نداشته است، کمی سواد، عدم تحلیل درست مسائل اجتماعی و غیره موجب شده است تا بدترین راه برای دست یابی به اهدافش را انتخاب کند.
رسا ـ گرایش‌های دینی هم تأثیرگذار است؟
گرایش‌های دینی به شدت تأثیر می‌گذارد؛ ما یک سری افراد داریم به خاطر عدم گرایشات دینی به مشکل بر می‌خورند؛ آمار به ما نشان می‌دهد که کسانی که در آنها نزاع و درگیری به وجود می‌آید، اعتقاداتشان بسیار ضعیف است، حتی نماز نمی‌خوانند و بعضاً هم از مشروبات الکلی استفاده می‌کنند؛ یعنی می‌خواهم بگویم که دین به خوبی می‌تواند آستانه تحمل را بالا می‌برد.
رسا ـ می‌توان گفت در محلاتی که پیوست فرهنگی و دینی دارند کاهش بزه بیشتر مشهود است؟
به طور مطلق نمی توان این مطلب را گفت، اما در بیشتر مواقع دقیقاً همینطور است.
رسا ـ آتش نشانی، هلال احمر یک سری از نهادها هستند برای اینکه مهارت‌های عمومی را در زمینه خودشان، در عرصه جلوگیری از آتش، برای امداد رسانی و غیره بالا ببرند، کلاس های آموزشی می گذارند، آیا پلیس هم برای بالا بردن مهارت مردم در زمینه های مربوط به جامعه کلاس آموزشی برگزار می کند؟ چرا اینگونه کلاس ها کم است؟
جالب است بدانید که ما به سراغ آنها می‌رویم و برای آنها کلاس می‌گذاریم؛ آتش نشانی و هلال احمر مشتری کلاسی دارند، اگر شما در میان مردم اعلام کنید که هلال احمر کلاس دارد اکثر مردم می‌روند، فرد با خود فکر می‌کند و می‌گوید که اگر سیل بیاید من خودم یک ناجی می‌شوم پس مهارت را یاد بگیرم، شأنیت هم ایجاد می‌کند، یعنی یک وجهه اجتماعی خاصی پیدا می‌کند.
پلیس از این بستری که باز شده است استفاده می‌کند؛ چون کلاس های آموزشی پلیس در زمینه پیشگیری از آسیب های اجتماعی ممکن است با استقبال خوبی روبه‌رو نشود، بنابراین پلیس از دوره های آموزش هلال احمر و دیگر دستگاه‌ها استفاده می کند و با حضور در جمع آنها مسائلی همچون مسائل مختلف اجتماعی، ترافیکی، مهندسی فرهنگی، آسیب‌های اجتماعی، آسیب‌های فضای مجازی را آموزش می دهد.
پلیس فتا در عرصه تبیین و پیشگیری از آسیب های اجتماعی حوزه فضای مجازی فعال است
هم‌اکنون پلیس فتای ما در این قسمت فعال است؛ مرتباً آنها درخواست می‌کنند، کمیته امداد، هلال احمر، سازمان‌های مردم نهاد، اعلام می‌کنند که پلیس فتا کارشناس می‌خواهیم که به فلان مکان بیاید در خصوص آسیب‌های فضای مجازی صحبت کند، این بستر برای ما در همه زمینه‌ها باز است.
رسا ـ ارتباط گیری با مردم چه نقشی در پیشبرد اهداف امنیتی پلیس دارد؟
ارتباط گرفتن با نسل جوان بسیار حائز اهمیت است؛ بارها شده است که در مساجد برای سخنرانی رفته ایم و آسیب ها را تبیین کردیم و با نسل جوان ارتباط گرفتیم؛ همین سبب شد که ما یک سری از مسائل را آنجا کشف کنیم، اینکه من اعلام کردم که هر کجا مشکل دارد در یک کاغذ بنویسید و به من بدهید و ما بررسی و برخورد می‌کنیم؛ به ما اطلاع دادند که مثلاً باشگاه فلان است، فلان مشکل را دارد، سریعاً بچه‌های اماکن بررسی کردند و در دستور کار قرار گرفت.
اگر که این کارها نباشد مشخص نمی شود که کدام منطقه چه آسیب‌هایی را دنبال می‌کنند، اگر این ارتباط گسترده نبود برخی از جرائم را کشف نمی کردیم؛ این ارتباط گیری ها بسیار اثربخش است، ما آنجا فهمیدیم که این دایره پلیس را می‌توانیم خیلی بزرگتر ببینیم، حتی می‌توانیم روی مخاطبان نمازگزار اثر بگذاریم و آنها را هم با پلیس همراه کنیم، ما که به اندازه جمعیت قم پلیس نداریم، بنابراین این همراهی ها از طرف مردم بر ضریب امنیت می افزاید.
پلیس اجتماعی توانسته است که خود را نشان دهد، نگاه‌ها یک مقداری متفاوت شده است؛ مردم فیزیک پلیس را نمی‌بینند، کارهایی که ایثارگرانه است، توسط بخش اجتماعی و نرم افزاری پلیس به سمع و نظر مردم می رسد و مردم را امیدوار می کند و جلوه اجتماع محور پلیس را بیشتر نشان می دهد.
رسا ـ توصیه شما به مسؤولان ذی ربط چیست؟
مسئولین باید بروند و خودشان را درگیر کنند، با قشر نوجوان و جوان بروند و حرف بزنند، درد دل آنها را بشنوند، باور کنید اگر این اتفاق بیافتد ما اصلاً نزاع و درگیری نخواهیم داشت، همه‌اش برمی‌گردد به اینکه ارتباط با نسل جوان کم برقرار شده است. گرفته نمی‌شود.
رسا ـ منشأ بی ثباتی شخصیتی چیست؟ علت آن را بیان فرمایید.
پدیده چند شخصیتی یک پدیده خطرناک است، دلیل آن هم عدم توجه دقیق خانواده ها به فرزندان است؛ فرزندی که می تواند نقش‌های مختلف را بازی کند و از آن نتیجه بگیرد دیگر ثبات شخصیت ندارد و نمی توان روی آن حسابی باز کرد، یعنی نباید بگذاریم پدیده نفاق و دورویی تقویت شود، چون به اصالت و پایه های شخصیت انسان لطمه وارد می کند.
رسا ـ پلیس در قبال آرام سازی و جلوگیری از نزاع‌ها چه اقداماتی انجام می دهد؟
ما در بحث گفتمان‌سازی محلی توانسته‌ایم شورای معتمد پلیس را تشکیل و در این رابطه دویست و شصت امام جماعت را همراه کنیم و از ریش سفیدان محلی استفاده کنیم، این شورا را تشکیل داده‌ایم، خود این شورا وابسته به پلیس است، اما خود پلیس در آن نقش غیر مستقیم ندارد، یعنی خودشان می‌نشینند و مشکلات محلشان را بررسی می‌کنند و پس از بررسی های لازم به ما گزارش می‌دهند؛ مثلاً می‌گویند که ما در محل خود این مشکلات را داریم و توانسته‌ایم اینقدر از آنها را حل کنیم، اما از پس برخی مشکلات برنمی‌آییم و نیاز به کمک پلیس است که ما در این مرحله با آنها همراه هستیم و مشکلشان را حل می کنیم؛ این موضوع بسیار خوب است و باید تقویت شده و توسعه پیدا کند؛ اگر این توسعه پیدا کند ما می‌توانیم دنبال مدینه فاضله باشیم، اما قاعده‌اش این است که مردم بخواهند در این راه حرکت کنند؛ ائمه جماعت هم در این طرح مشارکت کنند.
مشاوران نیروی انتظامی، آماده خدمت رسانی به خانواده ها هستند
79 درصد پرونده های اختلاف و درگیری به داخل کلانتری آمده و از داخل کلانتری به مرکز می‌آید؛ سعی می شود در همان کلانتری به وسیله مشاوران خبره، مشکل مردم را حل کنیم؛ کسانی که اختلاف دارند در مرکز مشاوره می‌آیند و مشاوران نیروی انتظامی به آنها مشاوره می‌دهند و مشکلشان حل می‌شود؛ ما از 7 صبح تا 8 شب مشاور داریم که همه دکتر فوق لیسانس روان‌شناسی بالینی هستند که عضو کادر نیروی انتظامی بوده و رایگان به مردم خدمات ارائه می دهند.
مرکز مشاوره چون در بحث آسیب‌های اجتماعی دخالت دارد، به ویژه اختلافات خانوادگی و اختلالات روانی، نزاع، مسائل حقوقی مردم، به کلانتری مراجعه می‌کنند، ما از طریق مرکز مشاوره خود دخالت داریم یعنی در این زمینه‌ها ورود می‌کنیم و مشکلاتشان را حل می‌کنیم، پس بنابراین سالی یکی دو مرتبه هم اعلام عمومی می‌کنیم و یک سری اساتید داخلی خودمان را می آوریم و برایشان همایش می‌گذاریم و مردم را دعوت می‌کنیم و یک سری آموزش‌ها داریم، منتها این‌ها مقطعی است، از طریق رسانه اعلام می‌کنیم که چنین همایشی داریم که در آن درباره مهارت‌های زندگی، آسیب‌های اجتماعی و غیره مطالب ارائه می شود؛ این کارها انجام می‌شود، اما چون بستر را خیلی‌ها نمی‌شناسند، استقبالش هم همه‌گیر نیست.
رسا ـ مردم از چه طریقی می توانند با مرکز مشاوره ارتباط برقرار کنند؟
مردم می‌توانند در اختلافات خانوادگی اختلالات روانی، اختلافات زناشویی، مشاوره پیش از ازدواج و غیره با شماره‌های 2182574 (مرکز مشاوره) و 36606085 از 7 صبح تا 8 شب تماس حاصل کنند و تلفنی مشاوره بگیرند و یا برای مشاوره حضوری نوبت دریافت کنند.
رسا ـ با سپاس ازینکه وقت ارزشمندتان را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید./841/گ۴۰۲/س