اخلاق حرفه‌ای در خبرنگاری
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پیمان جبلی، عضو هیأت علمی دانشکده صداوسیما در مجله پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع) مقاله‌ای را عنوان «اخلاق حرفه‌ای خبر در اسلام» به چاپ رسانده است که با توجه رویه‌ای که در میان برخی گروه‌های مرجع نسبت به تنزل شأن جایگاه اصحاب رسانه رواج پیدا کرده است به آن اشاره‌ای می‌کنیم.
در ادامه چکیده و مقدمه این مقاله در اختیار خوانندگان رسا قرار می‌گیرد.
چکیده :
هنجار، ارزش و اخلاق از دیرینه‌ترین چالش‌های ارتباط جمعی محسوب می‌شوند. نوع رسانه، مخاطبان آن، حوزه انتشار پیام آن، اهداف، کانال و سازمان و تمامی عناصر و مؤلفه‌هایی که به وسایل ارتباط جمعی مرتبط هستند هر یک به نوعی با واژه‌های یاد شده و چگونگی تشخیص، تطبیق و اجرای آن‌ها درگیرند. خبر از جمله پیام‌های رسانه است که تعریف آن در اساس حاوی واژه‌هایی هنجاری، ارزشی و اخلاقی است.
اسلام نیز که اخلاق، ارزش‌ها و آرمان‌ها را همواره حاکم بر تمام جنبه‌های حیات بشری و همه روابط فردی و اجتماعی معرفی می‌کند در حوزه خبر دارای رهنمودها و اصول و توصیه‌های روشن و شفاف است.
از جمله اصول اخلاقی که دین مبین اسلام در حوزه خبر بر آن تأکید می‌کند، مسئولیت اجتماعی روزنامه‌نگار و رعایت مصالح عموم، توجه به حق مردم در دستیابی به اطلاعات سازنده و مفید، شجاعت در نقل حقایق، تأکید بر صداقت و عینیت خبر و احتراز از تحریف اخبار، توجه به اعتبار روایی منبع خبر، خودداری از مکر و خدعه در خبر، حفظ حرمت و حریم فرد و جامعه و در عین حال انتقاد سالم و عمل به وظیفه امانت‌داری جامعه است.
اگر چه برخی هنجارها و ارزش‌ها در مرحله تطبیق و اجرا ممکن است با تفسیر و تأویل‌هایی متعدد روبرو شوند اما اساس تعالیم اسلام اصول و اخلاق حرفه‌ای خبر را به‌گونه‌ای شفاف تبیین ساخته است.
مقدمه
اخلاق جمع خُلْق و خُلُق می‌باشد, به گفته راغب در کتاب مفردات, این دو واژه در اصل به یک ریشه بازمی‌گردد. خُلُق به معنای هیات و شکل و صورتی است که انسان با چشم می‌بیند و ُخلْق به معنای قوا و سجایا و صفات درونی است که با چشم دل دیده می‌شود. بنابراین می‌توان گفت؛ اخلاق مجموعه صفات روحی و باطنی انسان است و به گفته بعضی از دانشمندان, گاه به اعمال و رفتاری که از خلقیات درونی ناشی می‌شود, نیز اخلاق گفته می‌شود. (مکارم شیرازی, 1377, ص 24 23)
در فرهنگ معین اخلاق به معنی خلق‌وخوی ها, طبیعت باطنی, سرشت درونی و نیز به عنوان یکی از شعب حکمت عملی خوانده شده و افزوده است؛ اخلاق دانش بد و نیک خوی ها و تدبیر انسان است برای نفس خود یا یک تن خاص. (معین, 1371, ص 174)
اخلاق را از طریق آثارش نیز می‌توان تعریف کرد و آن این که گاه فعلی که از انسان سر می‌زند, شکل مستمری ندارد ولی هنگامی که کاری به طور مستمر از کسی سر می‌زند (مانند امساک در بذل و بخشش و کمک به دیگران) دلیل به این است که یک ریشه درونی و باطنی در اعماق جان و روح او دارد, آن ریشه را خلق و اخلاق می‌نامند. (مکارم شیرازی, 1377،ص 24-23)همان در عمده تعاریفی که از اخلاق شده است, دو مقوله درونی بودن و سروکار داشتن با ارزش‌ها در اخلاق نهفته است.
اخلاق بیشتر امری اجتماعی است تا فردی و در واقع بستر مناسب اجتماعی است که شرایط رشد و توسعه اخلاقی خاص یا به عبارتی وابستگی و پای بندی به ارزشی خاص را فراهم می‌کند.وقتی صفت اسلامی را بر اخلاق می‌افزاییم, مرزی را برای آن تعیین کرده‌ایم که محتوای آن با مرزبندی دیگر که حاوی صفت‌های دیگر است می‌تواند متفاوت باشد. (محسنیان راد, 1375) دکتر مولانا نیز می‌گوید:«آنچه مربوط به حدودوثغور ارتباطات و اخلاقیات است در مرحله اول این نکته است که حدودوثغور بررسی و تحقیق امری به نام اخلاق از جامعه‌ای به جامعه دیگر فرق می‌کند.
این امر حرکتی عقلانی تلقی می‌شود که به وسیله آن تعیین می‌کنیم یک فرد به عنوان عضوی از جامعه چه کاری را باید به عنوان کار «درست» به طور داوطلبانه انجام دهد». (مولانا, 1375) در مقاله حاضر تلاش می‌شود تا اصول اخلاقی اسلام در ارتباط با ابعاد مختلف فعالیت رسانه‌ای ، معرفی گردند که ما از آن به ” اخلاق رسانه‌ای اسلام“ یاد می‌نماییم.
گفتنی است علاقه‌مندان می‌توانند برای دسترسی به متن کامل مقاله اینجا را کلیک کنند./843/د۱۰۱/س