کتاب «تحلیل رفتار خوارج؛ با رویکرد به نهج البلاغه» روانه بازار نشر شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا انتشارات دلیل ما کتاب «تحلیل رفتار خوارج؛ با رویکرد به نهج البلاغه» به قلم خانم مریم یزدانی‌جزی را منتشر کرد.
نگارنده در مقدمه درباره این کتاب می‌نویسد: «در این پژوهش، تاریخ‌شناسی در حوزه پیدایش، چگونگی و علل رشد و نمو تفکر خوارج مورد بررسی قرار گرفته است و تحلیلی رفتاری بر تفکر و شیوه‌های مقابله با خوارج با تأویل و تفسیر آیات الهی و حجت ناطق حق انجام گرفته است«.
مؤلف، مطالب این کتاب را در سه‌بخش با عنوان‌های: «تاریخچه خوارج»، «موضع امیرالمؤمنین علیه السلام در برابر خوارج» و «نقد و بررسی دیدگاه‌های کلامی - فقهی خوارج» دسته‌بندي کرده است.
نویسنده در پیشگفتار این کتاب درباره اهمیت بررسی تاریخ خوارج آورده است:
»خوراج، گروهی بودند که پس از داوری حکمین بین حضرت علی علیه السلام و معاویه، از اطاعت امام علی علیه السلام خارج شدند. اما روح اسلام را نمی‌شناختند و فقط به ظواهر اسلام توجه می کرده؛ تنگ نظر، ظاهرپرست و جاهل بودند...
... خوارج نه بصیرت دینی داشتند نه بصیرت عملی. آنها نادان و بی بصیرت بودند و حتی در عمل، امر به معروف و نهی از منکر را امر تعبدی می‌دانستند. این گروه به پوسته ظاهر اسلام و احکام فردی آن بسیار پایبند بودند و مستحبات را به کمال به جا می‌آوردند؛ لیکن در شناخت محور حق و عامل اصلی کمال و به ثمر رسیدن افعال و احکام اسلامی یعنی ولایت و زعامت، جاهل بوده و بعضا با عناد از چنین امر بزرگی چشم می‌پوشیدند و این، ناشی از بینش ضعیف آنان نسبت به شناخت دین می‌باشد.
عمل خوارج نشان می دهد که با اعمال صالح و رعایت حکم فردی و مستحبی نمی‌توان ضعف بینش را جبران کرد. عمل صالح در هیچ دینی به تنهایی ارزش ندارد و در بینش ضعیف، امید به نجات نیست؛ لذا تاریخ پرماجرای خوراج درسی بزرگ برای جامعه‌شناسان و انسان‌شناسان جهت هشدار به نسل‌های دیگر است تا عواقب فقدان رشد عقلی را درک کنند و در تقویت عقل توده مردم و آگاهی دادن به آنها بکوشند.
طغیان خوارج، لزوم رواج فرهنگ اسلامی و مبانی صحیح علمی و عملی را در جامعه‌های اسلامی قطعی کرد. حادثه عبرت آمیز و تأسف‌انگیز خوارج نهروان درس بزرگ و هشداری برای تمامی انسانها است تا عقل خود را تقویت کنند و به آرزوهای خام که در هرگامی بر سر راه آنهاست، دل نبندند«.
در این کتاب در فصل اول، عنوان‌های: «مروری بر تایخچه خوارج»، «زمینه‌های پیدایش خوارج»، «آغاز بحران خوارج» و «نگاهی به ماجرای حکمیت و تأثیر آن در تشدید بحران خوارج» و نیز در فصل دوم، عنوان‌های: «روشنگری و بیان دیدگاه درست در برابر افکار خوارج (فرق‌گذاری میان ناکثین، قاسطین و مارقین)»، «اندرزگویی و دعوت به راه راست» و «مسامحه در برابر رفتارهای نادرست خوارج نسبت به شخص امام علی عیله السلام» دیده می شود.
همچنین خانم یزدانی در فصل سوم عنوان‌های: «عقاید کلی آنها دربرابر تحکیم»، «امامت»، «امر به معروف و نهی از منکر» و «ارتباط ایمان و عمل» را اورده و به واکاوی حالات خوارج پرداخته است.
نویسنده در صفحه 68 کتاب با استناد به خطبه 151 نهج‌البلاغه، موضع امیرالمؤمنین علیه السلام را درباره «پیدایش شبهه و فتنه در وجود آمدن خوارج» مطرح کرده، می‌نویسد:
...»شما ای قوم عرب، هدف تیرهای بلائید که نزدیک است بر شما فرود آید. از سرمستی نعمت بپرهیزید و از خشم و سخط خداوند بترسید و در گرد و غبار ظلمت شبهه و کژراهه‌ها، چون فتنه‌هائی از بطن روزگار چهره گشاید و از نهانگاه خود آشکار گردد و آسیابش به چرخش درآید؛ از جا بدر نروید و پایداری ورزید .راههایی که گذرگاه فتنه است؛ راههایی کور و ناپیداست، فتنه از این راهها فرا می‌رسد و رسوایی‌ها به بار می‌آورد .ستمگران روزگار با یکدیگر پیوند بسته‌اند که میراث خوارگان فتنه باشند«...
نویسنده در صفحه 287 نیز درباره عقاید و جغرافیای کنونی خوراج، با عنوان «جمع‌بندی» می‌نویسد:
»خوارج یکی از جریان‌های مؤثر در تحرکات دنیای اسلام در قرون اولیه محسوب می‌شوند که به دلایل مختلف سیاسی، مذهبی، در نیمه نخستین قرن اول ظهورکردند و با پراکنده شدن شعب گوناکون آنان در نقاط مختلف قلمرو اسلامی هوادرانی از میان عرب و غیرعرب یافتند؛ و به پشتوانه این نیروهای جدید بود که حدود سه قرن چهره نظامی خود را حفظ نمودند و قیام‌های گسترده‌ای علیه خلفای عباسی ترتیب دادند .با این حال، خوارج به رغم تلاش‌های مداوم در متزلزل ساختن بنیان‌های این دو سلسله، هیچ‌گاه به عنوان جانشین احتمالی امویان یا عباسیان مطرح نشدند.
انعطاف‌پذیری خیلی کم خوارج در مواضع اعتقادی و نیز پراکندگی و بعد مسافت محل‌هایی که در آنجا قیام می‌کردند و همچنین برخورد خشونت‌بار و آشتی‌ناپذیر خوراح با خلفای وقت که نتیجه طبیعی آن، فشار و سخت‌گیری بر ایشان بود و نیز اعتقاد خاص ایشان به امر و به معروف و نهی از منکر و نفی تقیه و گریز از دارالفکر و استقرار در دارالهجرت، به علاوه انشعاب‌های مکرر ایشان در دوره پس از مرگ یزید، موجب شد که شاخه‌های مختلف ایشان هر کدام در منطقه‌ای به فعالیت بپردازند.
امروزه بقایای خوارج در آفریقای شمالی، زیر نام «اباضیه» زندگانی می‌کنند، گروهی نیز در عمان و زنگبار به سر می‌برند و شیوه زندگی آنها بسیار تعدیل شده و هرچند خارج از اصول مذاهب اربعه زندگی می‌کنند؛ چندان اختلافی با آنها ندارند .در الجزایر، بیشتر، زندگانی بسته‌ای دارند و ازدواج با خارج ار فرقه خود را جایز نمی شمارند؛ هر چند استثنائاتی به چشم می خورد«.
گفتنی است، مؤلف برای نگارش این مجموعه از 127 منبع روایی و تاریخی شیعه و اهل سنت بهره برده است که «تاریخ سیاسی اسلام»، «تاریخ ابن اخلدون»، «تاریخ ادبی ایران»، «فرهنگ عقاید و مذاهب»، «فرهنگ فرق اسلامی»، «الکامل فی التاریخ»، «الطبقات الکبری»، «الامامة و السیاسة»، «انساب الأشراف» و «اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین» از مهم‌ترین آثار استفاده شده در این مجموعه است.
انتشارات دلیل ما کتاب «تحلیل رفتار خوارج؛ با رویکرد به نهج البلاغه» را در 312 صفحه به بهای 14 هزار تومان منتشر کرده است/998/.پ 202/ش