در اصول و مبانی باید از سنت و در ابزار از مدرنیته بهره برد
به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، امروزه عرصه رسانه با تبلیغ گره خورده است. دیگر نمی‌توان انتظار داشت که بدون استفاده از ابزار رسانه که با زندگی مردم عجین شده است و روز‌به‌روز به وابستگی‌های مردم به رسانه افزوده می‌شود، دین را تبلیغ و ترویج کرد که این مسأله ورود جدی و برنامه‌ریزی دقیق حوزه‌های علمیه و روحانیت را برای حضوری فعال و صحیح در عرصه رسانه می‌طلبد.
شبکه جهاني ولايت يک شبکه مستقل تلويزيوني غير دولتي ـ غير انتفاعي است جهت تثبيت و تحكيم بنيان‌هاي تئوريک و تقويت علمی مباني نظری و پاسخگويی به شبهات و سؤوالات و دفاع از انديشه‌های متعالی اسلام ناب شيعی. اين شبكه تلاش می‌کند با ايجاد وحدت و همدلی هر چه بيشتر بين مسلمانان با محوريت اهل‌بيت(ع) به دور از هرگونه تفرقه و اهانت به باورها و اعتقادات ديگر فرق اسلامی و همچنين ديگر اديان الهی فعاليت‌های خود را انجام دهد. شبکه جهانی ولايت تحت اشراف حضرت آيت‌الله مكارم شيرازی تأسيس شده و اداره می‌شود.
در راستای تببین ضرورت فعالیت رسانه‌ای طلاب و معرفی بیشتر فعالیت‌های شبکه جهانی ولایت بر آن شدیم که با حجت‌الاسلام حبیب عباسی، مدير بخش آموزش و از کارشناسان شبكه ولايت به گفتوگو بنشینیم. این گفتوگو در فضایی صمیمی و در دفتر شبکه جهانی شبکه ولایت برگزار شد که قسمت دوم مشروح آن تقدیم خوانندگان می‌شود؛
رسا ـ رويكردهاي فرهنگي، سياسي و بين‌المللي شبكه چیست و شما برای توسعه شبكه در آينده چه برنامه‌اي داريد.
باید معرف شيعه و نماينده حوزه علميه قم در فضاي رسانه باشیم. البته حوزه علميه قم سايت‌هايي دارد و دیگر شبكه‌هاي ماهواره‌اي هم فعال هستند اما این شبکه با توجه به حجم كار و فضاي كار و... با آنها خيلي متفاوت است. حال که این رسانه نماينده حوزه علميه قم است، در واقع به هر حال بلندگوي اهل‌بيت(ع) در فضاي بين المللي خواهد بود؛ لذا باید از نظر ادب، نحوه گفتار و وزانت برنامه سازي اموري را مراعات بكنيم.
از سوي ديگر ضرورت امروز دنياي اسلام با همه مشكلات و جنايات و مسائلي كه پیش آمده و پیش مي‌آيد، وحدت است و این شبكه خودش را ملزم مي‌داند نسبت به وحدت حساس باشد و مسائل مربوط به آن را در برنامه‌هاي خودش رعايت كند. فضاي ما نسبت به اهل‌سنت، برادري و همياري است و سعي مي‌كنيم از ایجاد هرگونه تنش و التهاب در بين اهل شيعه و سنت جلوگیری و با ايجاد وحدت بين اين دو مذهب مشكل اساسي و مشترك وجود جريان‌هاي تكفيري و استكبار جهاني را حل کنیم.
چون شبكه بين‌المللي هستيم فضاي كار ما فضاي سياسي نيست و به مسائل سياسي ريز جناحي و غيره نمي‌پردازيم و به بعضي از سياستهاي مربوط به كشور و منطقه هم كمتر می‌پردازیم؛ مگر جايي كه درباره مذهب باشد. به هر حال با توجه به محدوديت‌هايي كه در پخش برنامه‌ها در خارج از کشور داريم، به مطالبي كه درباره دين و مذهب باشد می‌پردازیم.
رسا ـ شبکه جهانی ولایت دارای چه رویکردهای کلی است؟
رويكرد كلي ما هم‌سويي و هم‌جهتي با نظام جمهوري اسلامي است ولي به مسائل ريز سياسي و دعواهای جناحي و غيره نمی‌پردازیم. خود را ملزم مي‌دانيم سياستهاي كلي نظام را در بخش‌هاي مختلف برنامه‌هايمان و در پيگيري مسائلمان لحاظ كنيم. برای مثال اگر سياست نظام افزایش فرزندان جامعه باشد در اين جهت حركت می‌كنيم ولي نه با بيان مستقيم و اينكه اين سياست نظام جمهوري اسلامي است و باید حتماً انجام شود، بلكه در قالب برنامه‌سازي برای تشويق افراد و در قالب بيان معارف اهل‌بيت(ع) در اين حوزه.
رسا ـ از نظر شما متولی فرهنگ نظام است يا حوزه؟ تعامل بين اين دو بايد چگونه باشد؟
تصور بنده اين است كه متولي فرهنگ، نظام است؛ ولی نظام بايد از کمک‌های دیگر نهادها هم استفاده كند و این کار به تنهايي ممكن نيست. برای نمونه وزارت ارشاد كه چند هزار کارمند دارد بايد از پشتيباني حوزه و از استعداد علما و طلاب هم استفاده کند. یعنی متولي و مجري نظام است و بيان‌كننده و مشخص‌كننده سياستهاي كلي بخش فرهنگ، حوزه است که پشتيبان نظام است و حالت حمايتي دارد. نظام هم در اجرا بايد بيايد از حوزه كمك بگيرد.
البته به نظرم اکنون اين ساختار وجود ندارد و اين تعامل، تعامل نظام‌مند نيست بلکه تعامل شخصي و د‌ل‌بخواهي است. برای نمونه اگر قرار است فيلمي از وزارت ارشاد مجوز بگيرد که موضوع آن مذهبي است، به جاي اينكه ابتدا آن ساخته و در زمان پخش با مشكل مواجه بشود و مثلاً حوزه از پخش آن جلوگیری کند و يا بگويد اين فيلم، ضد فرهنگي است، بهتر است از آغاز با هم هماهنگ باشند که مشکلی پیش نیاید.
شاید نیت سازنده‌ها كاملاً خير بوده و به خاطر خدا اين كار را كرده‌اند و دلشان مي‌خواسته كار خوبی انجام دهند ولی به خاطر اينكه متخصص نبودند، چنین مسئله‌ای پیش آمده است. لذا باید ساختاری طراحی شود كه در بخش‌هاي مختلف از نظر فكري و مشاوره‌ای از حوزه استفاده شود و ارتباط نظام‌مند وجود داشته باشد.
يكي از وزاري پيشين گفت كسي را كه مديرکل ارشاد قم قرار مي‌دهم، مشاور خودم هم قرار مي‌دهم تا ارتباط ما خيلي نزديكتر باشد، ولي با این‌گونه کارها نتیجه حاصل نمي‌شود، چون حوزه نظام سنتي خود را دارد و باید ساختار خاصی طراحي بشود. مثلاً همان‌طور كه شورای عالی حوزه علمیه در هیات نظارت بر مطبوعات نماينده دارد، بايد در بخش‌هاي هم‌فكري، برنامه‌ريزي و اجرايي نماينده يا نمايندگاني داشته باشد كه هزينه‌ها برای امور کم‌ارزش و سطحی خرج نشود و كارهاي عميق‌تري انجام شود.
رسا ـ آیا در امور فرهنگی و مقولات اجتماعی بايد بر سنت‌ها تكيه کنیم يا به سوي مدرنيزاسیون برویم؟ همچنین به نظر شما مرز بین این دو چگونه است؟
واقعاً مشخص کردن مرز بين سنت و مدرنيته بسیار دشوار است خصوصاً با فضايي كه اکنون داريم. از يك طرف بايد بر يك‌سري اصولمان پافشاري كنيم و از طرف دیگر سرعت مدرنيته آن‌قدر بالاست كه امكان دارد هر آن افراد زيادي را جا بگذارد و جلو برود و ديگر به آن دسترسي نداشته باشيم. واقعاً سخت است که مرز آنها را كاملاً روشن کرد.
يك‌سري مسائل اصول و مباني است كه اين‌ها بايد بر اساس سنت‌ها باشد، ولی يك‌سري چيزها اصول و مباني نيست، بلکه شيوه، روش و ابزار است. در ابزارها می‌توانیم به راحتی از مدرنيته استفاده بكنيم، ولی بايد دید آيا می‌توان اين ابزارها را به سوی بومی شدن هدایت کرد یا خیر.
باید بخش‌هايي از اين ابزارها را به سمت بومي شدن هدایت کنیم ولي به هر حال بايد از آنها استفاده كنيم. باید از خیلی ابزارها استفاده کنیم اما اگر در مباني به نفع مدرنیته دستكاري كنيم، قطعاً ضرر خواهیم کرد. لذا اگر مباني‌مان ثابت باشد و به اصطلاح مدرنيته را به صورت كامل كنار نگذاريم، اين کار فضاي روشني را براي ما ايجاد مي‌كند و مي‌توانيم از آن استفاده كنيم. البته این کار در اجرا خيلي دشوار است.
رسا ـ آیا رابطه بین سنت و مدرنیته به صورتی است که مي‌شود در عرصه های اجتماعی، فرهنگی و علوم هر دو را با هم داشته باشیم یا رابطه آنها تقابل کلی و جزئی است؟
در حوزه‌هاي ابزاري و شيوه‌اي می‌توان از مدرنیته استفاده كرد اما در حوزه مبانی نمي‌شود؛ زیرا در مبنا با هم تقابل پيدا مي‌كنند. اين دوربين یا تلفن همراه ابزار است و مي‌شود از آنها استفاده كرد ولي بايد مراقبت كنيم كه مباني ما حفظ شود، لذا استفاده از تلفن همراه باید ملزوماتی داشته باشد.
اينكه گفته شده طرح‌های توسعه بايد پيوست فرهنگي داشته باشند، به این مسئله اشاره دارد. برای نمونه طراحی ساخت شهرك‌ها كه از مظاهر مدرنيته و تمدن جديد است، كاملاً به نفع فرهنگ غرب بود و با فرهنگ ما بسیار فاصله دارد. پس اگر ضرورت پيدا كرد و يا خواستيم از اين ابزار استفاده كنيم و یا خواستيم از اين سبك خانه‌سازي استفاده كنيم، مسلماً بايد به ملزومات اين مسئله در فضاي فرهنگي خودمان توجه كنيم.
برای نمونه اگر در فضاي غربی خانه‌ها به طور خاص ساخته می‌شوند آيا اين مسئله باید در فرهنگ ما هم همان‌گونه باشد یا باید در آن تغييراتي ايجاد بشود. ساخت اتاق‌هاي داخل يك طبقه و چينش آنها كه مشكلات ديگري پدید نیاید. اگر این مسائل بررسي شد مي‌توانيم آسيب‌ها را بررسي و از آنها درست استفاده كنيم. ولي اگر بگوييم تمام مظاهر مدرنيته خوب است و با سنت ما هم هیچ مشکلی ندارد، بدون تأمل و دقت و در نظر گرفتن ملزومات سنتي خودمان مسلماً ضرر خواهیم کرد.
رسا ـ ورود حوزه و حوزويان به مسائل حكومتي بايد چگونه و تا چه حدی باشد؟
صحبت در این‌باره اندکی دشوار است. مبنايي كه حضرت امام(ره) در ابتداي انقلاب داشتند اين بود كه روحانيون کمتر در مسائل اجرايي ورود داشته باشند؛ ولی در ادامه مشکل پیش آمد و پس از قضیه بنی صدر و شهادت شهید رجايي، شهيد باهنر و افراد دیگر لازم شد كه روحانیان در فضاي كار سياسي وارد شوند. اما بنده حس مي‌كنم واقعاً كسي که براي امام زمان(عج) كار مي‌كند و سرباز ایشان است و بخشي از زندگي‌اش را در اين فضا گذرانده، ورود به كارهاي اجرايي براي او مناسب نيست.
برای نمونه فضاي دانشگاه كه حضرت آقا فرمودند: «فضاي دانشگاه ما بايد سياسي باشد اما سياست‌زده نباشد» يعني اولویت من در هر فضايي از فضاي حوزه كه فعاليت مي‌كنم وظيفه‌اي است كه اکنون بر دوش من گذاشته شده، ولی در عين حال عضوی از جامعه هستم. پس نمي‌توانم بگويم كه به سياست هیچ کاری ندارم به خاطر اينكه من حوزوي هستم، خیر. من عضوی از جامعه هستم و اين عضو جامعه رئيس جمهور، نماينده مجلس، شهردار و نماينده خبرگان مي‌خواهد و همه اين‌ها را بايد انتخاب كرد و من هم از همين آب و گاز استفاده مي‌كنم.
بنابراين بايد دغدغه داشته باشم اما اين دغدغه نبايد طوري باشد كه به وظيفه اصلي آسيب بزند. بنده در فضاي جامعه شخصي هستم كه بايد ديدگاه سياسي هم داشته باشم، نظر هم داشته باشم. اما اگر اين مسئله آن‌قدر حاد شد كه من ديگر نتوانستم وظيفه اصلي‌ام را انجام دهم و مردم مرا وامدار يك جناح خاص ديدند و نه كسي كه دلسوز دين است، در این حال ديگر كسي به حرف من گوش نمي‌دهد. يعني این کار، كارآيي من را پایین مي‌آورد؛ لذا بزرگان فرموده‌اند شما در مسائل سياسي و اجتماعي و غيره حقايق را ببينيد و بگوييد.
رفتن در فضاي غير واقعي باعث مي‌شود كه مردم ما را كنار بگذارند. ما باید واقعاً مشكلات را ببينيم و ديدگاه سياسي هم داشته باشيم و اين ديدگاه سياسي را در تصميم‌گيري‌ها و موضع‌گيري‌هايمان دخالت ندهیم و به سیاست‌زدگی و دفاع از اين حزب و آن جناح و آن گروه دچار نشویم.
طلبه بايد آزادگي داشته باشد و وامدار هيچ‌كدام از جريانات نباشد. اگر طلبه در جرياني كه به آن تمايل داشت مسئله‌ای را دید باید بیان بکند و این طلبه حریت دارد. ولی اگر عضو جریان و گروهی شدیم نمي‌توانيم اشتباهات را ببينيم و هشدار بدهيم و برخورد كنيم.
رسا ـ برای پاسخ به شبهات اعتقادی شیعه با حفظ راهبرد وحدت امت اسلام چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟
اين كار انصافاً كار دشواري است. زیرا بحث و گفت‌وگوي اعتقادي عوارضي دارد و ممكن است كه يك طرف ناراحت بشود و در برخی مباحث طاقت نياورد و غيره. ولي آن چيزي كه ما پيش‌بيني كرديم و به سمت آن رفتيم و بحمدلله تا به حال موفق بوده ـ گرچه نود صد درصد ـ این مسائل بوده است؛
نخست، بيان ما باید كاملاً منطقي و استدلالي باشد. به اين معنا كه از عوامل حساسيت‌زا استفاده نشود و قضاوت و جهت‌گيري كاملاً یک‌طرفه در بحث ما نباشد. البته وقتي فردی مرا با لباس روحاني شيعه مي‌بيند مرا جهت‌دار فرض مي‌كند و ديگر نمي‌توانم بگويم من روحاني شيعه هستم ولي طوري حرف مي‌زنم كه نه روحاني شيعه هستم و نه سني. ولی لااقل در كلام خودم اين مسئله را مراعات را کنم. ما هميشه در شبكه ولایت مي‌گوييم قضاوت با بينندگان است و ما قضاوت نمي‌كنيم. ما اسناد، مطالب و نواقص را مي‌گوييم و قضاوت با بينندگان شبكه است.
بحث دوم اين است كه اگر در زمان گفتوگو مثلاً بيننده‌اي تماس گرفت یا احساس كرديم بيننده در حال حساس شدن به مسئله است و احتمال ناراحتي او هست مي‌گوييم تا آنجايي كه فضا فضاي دوستانه و محبت و گفت‌وگوست ما بحث می‌کنیم؛ اما اگر فضا فضاي تخاصم و رو كم كني و برخورد شد ديگر در آن فضا بحث نخواهیم بود.
بحث دیگر پیدا کردن زمينه‌هاي مشترك بين مذاهب اسلامي است. اکنون دغدغه مشترك مذاهب اسلامي وهابيت و تكفير است. مي‌بينيم که در كردستان و موصل عراق اين همه از اهل‌سنت کشته می‌شوند. اين زمينه مشترك و دغدغه ما و آن‌هاست.
درباره تكفيري‌ها نگراني‌هايي داريم و برای نمونه مي‌گوييم حرم اهل‌بیت(ع) برايمان مهم است و اهل سنت يك‌سري نگراني‌های دیگری دارند؛ مانند كشتارها، جنايت‌ها و هتك حرمت‌هايي كه وهابی‌ها درباره مقدسات آنها انجام می‌دهند و این زمینه‌ای برای همکاری مشترک است. باید بدون ایجاد درگیری، حساسيت و واكنش كار را انجام بدهيم.
شبكه جهاني ولايت تقريباً تنها شبكه شيعي است كه درهاي آن به روي اهل‌سنت نیز كاملاً گشوده است؛ يعني از هر اهل سنتي، از فرهيختگان و علما و انديشمندان كه بخواهد در شبكه ولايت بحث و برنامه‌اي داشته باشد و نظر و ديدگاه خود را بيان كند استقبال مي‌كنيم و تا به حال در برنامه‌هاي مختلفي به ويژه برنامه نقد وهابيت ده‌ها نفر از علماي اهل سنت را از داخل و خارج از كشور به برنامه آورده، با هم گفتوگو كرده‌ايم.
حتي در موردي که با هم اختلاف نظر داشتيم گفتيم در اين مورد اختلاف نظر داريم اما همدیگر را تكفير نمي‌كنيم و با همديگر به جنگ و نزاع نمي‌پردازيم. همديگر را نمي‌كشيم و به هم جسارت نمي‌كنيم. این اختلاف نظرها گاهی اختلاف عقيدتي، گاهی فكري و گاهی احكامي است و همان‌طور كه مراجع ما اختلاف احكامي دارند، بين مذاهب اسلامي اختلافات عقيدتي وجود دارد، ولی همواره با همديگر با صلح و دوستي و زندگي كرده‌اند و همديگر را تكفير نكرده‌اند.
اگر ما بر اين زمينه‌ها تأكيد كنيم به ایجاد وحدت کمک می‌کند. باید جمعي باشند كه به صورت علمي و روشن و بيّن این مطالب را براي افرادي كه مي‌خواهند استفاده كنند، بیان کنند تا درگيري پدید نيايد.
رسا ـ آیا برای بیان نکته پایانی، مسئله خاصی در نظر دارید؟
امروز احساس مي‌كنيم كه عده‌ای از حوزويان مي‌خواهند در آگاهی از مسائل ديني دنياي معاصر به روز باشند؛ به ويژه در حوزه مربوط به اسلام، بحث وهابيت، جريانات تكفيري و غيره و معارف دين را به صورت به روز شده و آماده در اختيار داشته باشند، پس ناگزيرند كه به شبكه ولايت مراجعه و از آن استفاده كنند.
يعني يك حوزوي نمي‌تواند بگويد من بدون استفاده از شبكه ولايت از همه چيز اطلاع دارم و همه چيز حل است و كاملاً به فضاي فكري مردم كشورم و دنيا آشنا هستم. در شبكه ولايت هم به جامعه ایران و هم به مردم دنيا پرداخته و هم برای مردم جامعه و مردم دنيا برنامه‌سازی می‌شود. بنابراين اين‌کار مي‌تواند الگويي باشد برای دیگران.
ما گروه‌هاي علمي قوي داریم و مسئولان گروه‌ها هر كدام تقريباً از بهترين عالمان آن رشته هستند، لذا در ساخت برنامه‌ها بسیار دقت شده است و برنامه‌ها بسيار غني هستند. روحانيان نیز مي‌توانند از اين برنامه‌ها حتي در برنامه‌هاي تبليغي و پژوهشي خود و غيره استفاده كنند.
بنده به آنها توصيه مي‌كنم که حتماً به سايت شبكه جهاني ولايت(ولايت تي وي دات كام) مراجعه داشته باشند و حتی مي‌توانند از طریق گوشي همراه با آن ارتباط داشته باشند. هم مي‌توانند برنامه‌های آن را به صورت مستقیم در سايت ببينند و هم مي‌توانند از طريق واتس‌آپ، تلگرام و غيره عضو مجموعه بزرگ مخاطبان شبكه جهاني ولايت بشوند. يك‌سري از محتواها را به صورت خلاصه و کلیپ‌های چند دقیقه‌ای آماده كرده‌ايم و در آن فضاها براي دوستاني كه به شبکه دسترسي ندارند، ارائه می‌دهیم.
/ر /402/1323