به مناسبت هفته جهانی مسجد؛
مسجد، محبوب‌ترین زمین‌ها نزد خداوند متعال
خبرگزاری رسا - مسجد، خانه خدا و محبوب‌ترین مکان‌ها نزد خداوند متعال می‌باشد و از اهمیت خاصی برخوردار است. مسجد از جمله جاهایی است که اگر مورد بی‌مهری و غربت قرار بگیرد، در قیامت به محضر خداوند متعال شکایت می‌کند.
مسجد، خانه خدا و محبوب‌ترین مکان‌ها نزد خداوند متعال می‌باشد و از اهمیت خاصی برخوردار است. کسانی که زودتر از دیگران به مسجد می‌روند و دیرتر از آن‌جا بیرون می‌آیند، از محبوب‌ترین اهل زمین نزد خداوند می‌باشند. به نماز خواندن در مسجد توصیه فراوانی شده است؛ تا جایی که بر همسایه مسجد، مکروه است که نماز را در مسجد نخواند و مستحب است با کسی که اهل مسجد نیست، معاشرت صورت نگیرد و از ازدواج با چنین افرادی خودداری شود.
یکی از چیزهایی که در قیامت به محضر الهی شکایت می‌کند، مسجدی است که مورد بی‌مهری قرار گرفته و به آن اقبالی نشده است. از این رو، مسجد از جایگاه و حرمتی برخوردار است که باید مورد تکریم قرار گیرد و در آبادانی و رونق آن کوشیده شود.
فضیلت رفتن به مسجد و رسیدگی به آن
قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام مَنْ مَشَى إِلَى الْمَسْجِدِ لَمْ یَضَعْ رِجْلَیْهِ عَلَى رَطْبٍ وَ لَا یَابِسٍ إِلَّا یُسَبِّحُ لَهُ إِلَى الْأَرَضِینَ السَّابِعَةِ؛ امام صادق علیه السّلام فرمود: هر کس پیاده به سوى مسجد گام بردارد، پاهاى خود را بر هیچ تر و خشکى نمی‌گذارد، مگر آنکه تا طبقه هفتم زمین براى او تسبیح خداوند می‌گویند.
قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه‌السلام مَنْ بَنَى مَسْجِداً کَمَفْحَصِ قَطَاةٍ بَنَى اللَّهُ لَهُ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ؛ امام باقر علیه السّلام فرمود: هر که مسجدى بسازد اگر چه باندازه لانه قطاة (پرندهاى به اندازه معمولى کبوتر) باشد، خداوند عزّ و جلّ برایش در بهشت خانهاى می‌سازد. من لا یحضره الفقیه/شیخ صدوق/دفتر انتشارات اسلامی/ ج1/ ص235
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ أَسْرَجَ فِی مَسْجِدٍ مِنْ مَسَاجِدِ اللَّهِ سِرَاجاً لَمْ تَزَلِ الْمَلَائِکَةُ وَ حَمَلَةُ الْعَرْشِ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ مَا دَامَ فِی ذَلِکَ الْمَسْجِدِ ضَوْءٌ مِنَ السِّرَاجِ؛رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: هر که در مسجدى از مساجد خداوند متعال چراغى افروزد، تا وقتى روشنائى آن چراغ در آن مسجد باقیست فرشتگان و حاملان عرش الهى براى او طلب آمرزش کنند. من لا یحضره الفقیه/ ج1/ص237
ثمرات حضور مداوم در مسجد
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ أَدْمَنَ إِلَى الْمَسْجِدِ أَصَابَ الْخِصَالَ الثَّمَانِیَةَ آیَةٌ مُحْکَمَةٌ أَوْ فَرِیضَةٌ مُسْتَعْمَلَةٌ أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ أَوْ عِلْمٌ مُسْتَطْرَفٌ أَوْ أَخٌ مُسْتَفَادٌ أَوْ کَلِمَةٌ تَدُلُّهُ عَلَى هُدًى أَوْ تَرُدُّهُ عَنْ رَدًى وَ تَرْکُهُ الذَّنْبَ خَشْیَةً أَوْ حَیَاءً؛ کسى که مدام به مسجد رفت و آمد داشته باشد [حداقل یکى از] هشت خصلت نصیبش می‌شود:
1- نشانه محکمى از نشانههاى حق. [ظاهراً آیات قرآن منظور است]
2- عمل واجبی که باید انجام شود.
3- سنتی از سنت‌های به پا شده [که ظاهراً سنتی از پیامبر و ائمه علیهم‌السلام می‌باشد].
4- علم و دانشی جدید.
5- برادری مفید که بتوان از او استفاده کرد.
6-کلامی که او را به هدایت راهنمایی کند.
7- کلامی که او را از گمراهی دور کند.
8- گناهى را ترک می‌کند، از ترس خدا و یا از روى شرم و حیا. المحاسن برقی/دارالکتب الاسلامیه/ج1/ ص48
این حدیث شریف، حاوی مطالب مهمی پیرامون ثمرات حضور در مسجد می‌باشد که در یک کلام می‌توان گفت، دائم به مسجد رفتن، نتیجه‌اش آشنایی با آموزه‌های دینی و در مسیر هدایت قرار گرفتن و با تقوا شدن می‌باشد و نباید مسجد رفتن، امری سبک و عادی تلقی شود و بسیار پسندیده است که انسان مؤمن از این مسئله غفلت نورزد.
نکته‌ای که از این موارد استفاده می‌شود این است که مسجد پایگاه تعالیم دینی است و در مسجد باید مجلس وعظ و کلاس‌هایی مرتبط با امور دینی برگزار شود و نباید فقط به اقامه نماز اکتفا گردد؛ زیرا اگر کارایی مسجد فقط به اقامه نماز منحصر شود، می‌توان گفت که اکثر موارد ذکر شده در حدیث، محقق نمی‌شود.
در این‌جا، مشخص می‌شود که امام جماعت مسجد، چه نقش مهمی می‌تواند ایفا کند و و ظیفه‌اش فقط اقامه نماز نیست و باید بخش مهمی از برنامه‌های مسجد، به تبیین احکام و معارف دینی اختصاص یابد و جمع بین اقامه نماز و برنامه‌های تعلیمی، رونق خاصی به مسجد می‌دهد.
متأسفانه در برخی از مساجد فقط به اقامه نماز اکتفا می‌گردد و عملاً هیچ فعالیت فرهنگی که در جهت رشد فرهنگ دینی مردم بشود، صورت نمی‌گیرد. البته این بدان معنا نیست که اقامه نماز جماعت در مسجد امری ناچیز است؛ زیرا یکی از اعمال مهم در مسجد، همین اقامه نماز، به خصوص نماز جماعت است که توصیه زیادی به شرکت در آن و حضور در مسجد به این منظور شده و از اهمیت خاصی برخوردار است و ثمرات معنوی و سازنده مهمی دارد و زیبنده است که با شکوه هر چه بیشتر برگزار شود؛ بلکه آن چه که در این جا مهم می‌باشد، این است که نباید از تبیین احکام و معارف دینی غافل شد.
نکاتی مهم
نکته دیگری که جای تأسف دارد و بی‌اغراق می‌توان به آن اذعان کرد، این است که خیلی از مردم، اهل مسجد رفتن نیستند و اصولاً تمایلی هم به آن ندارند و بعضی‌ها در تمام عمرشان فقط برای مجلس ترحیم آشنایان و بستگانشان است که در مسجد حاضر می‌شوند و این موضوعی قابل تأمل و تأسف برانگیز است و به هیچ عنوان شایسته یک مسلمان نیست. اگر به طور تقریبی بخواهیم به صورت آماری بگوییم که چند درصد، اهل مسجد و نماز جماعت هستند، قطعاً بیش از ده درصد را شامل نمی‌شود؛ مؤید این مطلب جمعیتی است که در مساجد حاضر می‌شوند و نسبت به جمعیت محل، خیلی کم است. البته این مقدار تقریبی با توجه به محلّات و شهرهای مختلف ممکن است متغیر باشد؛ ولی میانگین کلی بیش از ده درصد نیست و چه بسا کمتر از این هم باشد که واقعاً چنین آماری تأمل برانگیز است.
البته در این‌جا این نکته را نباید فراموش کرد که بعضی واقعاً معذور هستند که در مسجد حاضر شوند و از باب بی‌توجهی و سبک شمردن نیست که در مسجد حاضر نمی‌شوند.
یکی از نکات مهم پیرامون عدم استقبال از مسجد، این است که در کشور ما ساعات باز بودن مسجد خیلی کم است و به طور معمول در اغلب جاها حدوداً نیم ساعت به اذان درب مسجد باز می‌شود و معمولاً دقایقی بعد از اتمام نماز جماعت، بسته می‌شود و خود این مطلب یکی از عواملی می‌تواند باشد که برخی افراد از مسجد آمدن محروم بمانند؛ برای این‌که چه بسا هنگام اذان و نماز جماعت موقعیت مسجد آمدن را ندارند، ولی می‌توانند یک ساعت بعد از اذان در مسجد حاضر شوند و از فضیلت خواندن نماز در مسجد بهره‌مند شوند؛ ولی این‌که خیلی زود درب مسجد بسته می‌شود، مانع این فضیلت می‌گردد و واقعاً جا دارد که مسئولین مربوطه چاره‌ای اساسی برای این قضیه بیندیشند.
حدیثی دیگر در ثمرات مسجد رفتن
عن الصادق علیه‌السلام: إِنَّهُ لَا یَرْجِعُ صَاحِبُ الْمَسْجِدِ بِأَقَلَّ مِنْ إِحْدَى ثَلَاثٍ: إِمَّا دُعَاءٍ یَدْعُو بِهِ یُدْخِلُهُ اللَّهُ بِهِ الْجَنَّةَ، وَ إِمَّا دُعَاءٍ یَدْعُو بِهِ لِیَصْرِفَ اللَّهُ بِهِ عَنْهُ بَلَاءَ الدُّنْیَا، وَ إِمَّا أَخٍ یَسْتَفِیدُهُ فِی اللَّهِ (عَزَّ وَ جَلَّ)؛ مصاحب مسجد،از مسجد بر نمی‌گردد، مگر حداقل با یکى از این سه چیز:
1- یا دعائى که می‌کند و به وسیله آن داخل بهشت مىشود.
2- دعائى که به وسیله آن بلاء از او برطرف مىشود.
3- برادرى را در راه خدا بدست مىآورد. الأمالی طوسی /دارالثقافه/ ص47
فضیلت نماز در مساجد مختلف
قَالَ عَلِیٌّ علیه‌السلام صَلَاةٌ فِی بَیْتِ الْمَقْدِسِ تَعْدِلُ أَلْفَ صَلَاةٍ وَ عِشْرِینَ صَلَاةً وَ صَلَاةٌ فِی الْمَسْجِدِ الْأَعْظَمِ تَعْدِلُ مِائَةَ أَلْفِ صَلَاةٍ وَ صَلَاةٌ فِی مَسْجِدِ الْقَبِیلَةِ تَعْدِلُ خَمْساً وَ عِشْرِینَ صَلَاةً وَ صَلَاةٌ فِی مَسْجِدِ السُّوقِ- تَعْدِلُ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ صَلَاةً وَ صَلَاةُ الرَّجُلِ فِی بَیْتِهِ تَعْدِلُ صَلَاةً وَاحِدَةً؛ از امیرالمؤمنین على علیه السّلام منقولست که فرمود: یک نماز در بیت المقدّس برابرست با هزار نماز و یک نماز در مسجد اعظم [که ظاهراً مسجد الحرام می‌باشد] برابرست با صد هزار نماز و یک نماز در مسجد قبیله برابرست با بیست و پنج نماز و یک نماز در مسجد بازار برابرست با دوازده نماز و نمازى که شخص در خانه خود می‌خواند، تنها ارزش یک نماز را دارد. من لا یحضره الفقیه/ ج1/ ص233
فضیلت مسجد الحرام و مسجد النبی صلی الله علیه و آله
رَوَى أَبُو حَمْزَةَ الثُّمَالِیُّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه‌السلام أَنَّهُ قَالَ- مَنْ صَلَّى فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ صَلَاةً مَکْتُوبَةً قَبِلَ اللَّهُ بِهَا مِنْهُ کُلَّ صَلَاةٍ صَلَّاهَا مُنْذُ یَوْمَ وَجَبَتْ عَلَیْهِ الصَّلَاةُ وَ کُلَّ صَلَاةٍ یُصَلِّیهَا إِلَى أَنْ یَمُوتَ؛ ابو حمزه ثمالى از امام باقر علیه السّلام روایت کرده که آن حضرت فرمود: هر کس در مسجد الحرام یک نماز واجب به جا آورد، خداوند متعال به خاطر همان یک نماز کلیّه نمازهاى او را از زمانى که نماز بر او واجب شده و به جا آورده و نیز همه نمازهائى را که تا زمان وفاتش خواهد خواند، از او می‌پذیرد! من لا یحضره الفقیه/ج1/ص 228
عَنْ مُرَازِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام عَنِ الصَّلَاةِ فِی مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله صَلَاةٌ فِی مَسْجِدِی تَعْدِلُ أَلْفَ صَلَاةٍ فِی غَیْرِهِ وَ صَلَاةٌ فِی مَسْجِدِ الْحَرَامَ تَعْدِلُ أَلْفَ صَلَاةٍ فِی مَسْجِدِی؛ رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: یک نماز در مسجد من معادل و مساوى با هزار نماز در غیر آن بوده و نماز در مسجد الحرام مساوى با هزار نماز در مسجد من مىباشد. کامل الزیارات/ابن قولویه/دارالمرتضویه/ ص 21
فضیلت مسجد کوفه
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه‌السلام قَالَ لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی مَسْجِدِ الْکُوفَةِ لَأَعَدُّوا لَهُ الزَّادَ وَ الرَّاحِلَةَ مِنْ مَکَانٍ بَعِیدٍ وَ قَالَ صَلَاةٌ فَرِیضَةٌ فِیهِ تَعْدِلُ حِجَّةً وَ نَافِلَةٌ فِیهِ تَعْدِلُ عُمْرَةً؛ اگر مردم به فضیلتى که در مسجد کوفه است واقف بودند، از راه دور توشه برداشته و بر مرکب سوار شده و به آن‌جا مىرفتند و سپس فرمودند: یک فریضه در آن به جا آوردن، مساوى با یک حج بوده و یک نافله در آن خواندن، معادل با یک عمره مىباشد. کامل الزیارات/ص28
عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ عَلِیٍّ علیه‌السلام قَالَ النَّافِلَةُ فِی هَذَا الْمَسْجِدِ(کوفه) تَعْدِلُ عُمْرَةً مَعَ النَّبِیِّ ص وَ الْفَرِیضَةُ فِیهِ تَعْدِلُ حِجَّةً مَعَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله وَ قَدْ صَلَّى فِیهِ أَلْفُ نَبِیٍّ وَ أَلْفُ وَصِیٍّ؛ نماز نافله در این مسجد معادل با انجام عمره در معیّت رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم بوده و نماز واجب در آن مساوى با انجام حجّ با رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم مىباشد. در این مسجد هزار پیغمبر و هزار وصىّ پیامبر نماز خواندهاند. همان
مسجد قبا(اولین مسجدی که در جهان اسلام در مدینه ساخته شد)
وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیع و آله مَنْ أَتَى مَسْجِدِی مَسْجِدَ قُبَا فَصَلَّى فِیهِ رَکْعَتَیْنِ رَجَعَ بِعُمْرَةٍ؛ کسی که به مسجد من، مسجد قبا بیاید و دو رکعت نماز بخواند با ثواب عمره برمی‌گردد. من لا یحضره الفقیه/ج1/ ص229
فضیلت مسجد سهله
امام صادق علیه‌السلام فرموده است: اگر عمویم زید [به هنگام خروج] بدان مسجد پناه برده بود و به درگاه خداوند متعال استغاثه می‌کرد، خداوند متعال، دست کم او را یک سال در پناه خود می‌گرفت و امان می‌داد و آن‌جا جایگاه حجره ادریس پیامبر علیه السّلام بوده است که در آن خیاطى می‌کرد و باز محلّى است که ابراهیم علیه السّلام از آن‌جا بر عمالقه خروج کرد و نیز داود از آن‌جا بر جالوت قیام کرد و در زیر آن محلّ، سنگ سبز رنگى است که صورت هر پیامبرى که خداوند عزّ و جلّ آفریده بر آن نقش بسته است و از زیر آن مسجد طینت یا گل اوّلیه هر پیامبرى را برداشتهاند و این مسجد جاى آن سوار است. از آن حضرت پرسیدند: آن سوار کیست؟ فرمود: خضر علیه السّلام. من لا یحضره الفقیه/ج1/ص232
فضیلت مسجد "براثا" در بغداد
از جابر بن عبد اللَّه انصارى مرویست که گفت: در براثا امیرالمؤمنین علیه السّلام وقتى از جنگ با شراة(یعنى خوارج که گمان می‌کردند جان خود را براى تحصیل رضاى الهى در مقابل بهشت فروختهاند) باز می‌گشت، به امامت ایستاده با ما نماز خواند و ما تقریباً حدود صد هزار نفر بودیم؛ پس مردى نصرانى از دیر خود فرود آمد و گفت: سردار این سپاه کیست؟ ما اشاره به آن حضرت کرده گفتیم: این مرد؛ پس روى به حضرت نموده سلام کرد و گفت: سرور من آیا تو پیامبر خدا هستى؟ آن حضرت پاسخ فرمود: نه، پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله که سیّد و سرور من بود، از دنیا رفته است.
گفت: پس تو جانشین یا وصىّ پیغمبرى؟ فرمود: آرى، سپس آن حضرت به او فرمود:
بنشین؛ از چه رو این‌ها را پرسیدى؟ مرد نصرانى عرض کرد: من این صومعه را بخاطر همین موضع که براثا است بنا کردهام و در کتب آسمانى خواندهام که در این محلّ با این جمعیّت فراوان نماز نمی‌خواند، مگر پیغمبرى یا وصىّ پیغمبرى و اکنون نیز آمدهام که مسلمان شوم و اسلام آورد و همراه ما روانه کوفه شد. امیرالمؤمنین علیه‌السّلام از او پرسید: چه کسى این‌جا نماز خوانده است؟ گفت: عیسى بن مریم علیه السّلام و مادرش. پس على علیه‌السّلام به او فرمود: مىخواهى تو را خبر دهم دیگر چه کسى این‌جا نماز خوانده است؟ گفت: بلى. حضرت فرمود: ابراهیم خلیل علیه‌السّلام. من لا یحضره الفقیه/ج1/ص232
نکته
نکته‌ای که جا دارد به آن اشاره شود، این است که نفس نماز خواندن در مسجد، دارای فضیلت خاصی است و خودش موضوعیت دارد و فضیلت‌هایی که برای مساجد مختلف ذکر شده، معمولاً اشاره به نماز فرادی دارد. برخی افراد که اهل نماز جماعت هستند و به این واسطه به مسجد می‌آیند، اگر زمانی نماز جماعت تمام شده باشد و نتوانسته باشند در جماعت شرکت کنند، دیگر به مسجد نمی‌آیند که نماز را به صورت فرادی در مسجد اقامه کنند و چه بسا فکر می‌کنند که چون دیگر نماز جماعت تمام شده، دیگر فایده‌ای برای مسجد رفتن نیست؛ در حالی‌که نفس حضور در مسجد و اقامه نماز فرادا در آن، خودش موضوعیت دارد و نباید از آن غافل شد.
برخی از احکام مسجد
1- زینت کردن مسجد به طلا حرام است.
2- نقاشی کشیدن صورت انسان و هر صاحب روحی در مسجد، حرام است.
3- نجس کردن زمین، سقف، بام و دیوار داخلی مسجد حرام است و اگر نجس شود باید فوراً تطهیر گردد و احتیاطاً دیوار بیرونی مسجد را هم نباید نجس کرد.
4- توقف جنب و حائض در مسجد حرام است.
5- مستحب است وقتی انسان داخل مسجد می‌شود دو رکعت نماز تحیّت بخواند.
[مورد یک و دو در بین فقها اختلافی است، ولی قول اکثر ایشان همین است]
مطلب پایانی
نماز خواندن در حرم ائمه علیهم‌السلام ثوابش از مسجد بیشتر است و روایت شده که نماز خواندن در حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام برابر با دویست هزار نماز است. نجس کردن حرم امامان علیهم‌السلام هم حرام است و باید تطهیر شود.
و الحمدلله رب العالمین
/999/702الف/ر
ارسال نظرات