در پی ایجاد یک جریان بزرگ فقه مقارن در جهان اسلام هستیم

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رییس دانشگاه مذاهب اسلامی در جمع خبرنگاران اظهار داشت: ما در دانشگاه مذاهب به تناسب این دو مؤلفه، دو مبنای همیشه فعال، چارچوب ساز و بستر ساز مانند "تقریب بنیاد" و "دانش بنیاد" را دنبال می کنیم.

وی تصریح کرد: دانشگاه مذاهب اسلامی از حیث تقریب، خواهد کوشید تقریب را تعمیق بخشد و این تعمیق را از رهگذر اتصاف به چهار صفت: صادق بودن، هوشمند بودن، پویش داشتن و کوشنده در جهت دانشی کردن مسائل مهم و کلان جهان اسلام دنبال نماید.

وی در توضیح "تقریب صادق" اظهار داشت: تقریب به دلیل آن که به دنبال زدودن ناخالصی های اخلاقی برهم زننده مناسبات اسلامی مثل تعصب کور است، اگر خود نتواند خلوص و صداقت را به صورت حداکثری و یا حتی بالاتر به صورت صد درصدی، در خود فراهم نماید، قطعا نه تنها تاثیری نخواهد گذاشت، که منفعل شده و رنگ خواهد بافت.

وی در توضیح "تقریب پویا و حرکت پذیر" خاطرنشان کرد: تقریب ایستا و درجازننده از مسائل واقع و متحول در زندگی اجتماعی و فرهنگی جامعه اسلامی به دور است و در نتیجه در جامعه به صورتی بی جاذبه، بی رمق و منزوی ظاهر می گردد.

رییس دانشگاه مذاهب اسلامی افزود: تقریب به دلیل صادق و پویابودن لازم است در بستر جهان اسلام شکل گیرد و تقریب های منزوی، تک صدایی، گوشه گیر و در یک شعاع محدود اصولا با توفیق قرین نیستند و حتی اگر سالیان سال هم و در زمان زیاد هم بگذرد این تقریب راه به جایی نمی برد، لذا تقریب در فضای جهان اسلام شکل گیرد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با تاکید بر اینکه تقریب باید به صورت مشارکتی بین شیعه و سنی شکل گیرد، گفت: تقریبی که از سوی شیعه و یا اهل سنت تنها، بدون دیگری عرضه شود هرچند با صداقت همراه باشد قادر به ایجاد تحول نخواهد بود، بنای تقریب رسیدن به یک وضعیت مشترک صحیح در مناسبات شیعه و سنی است خود تقریب باید این اشتراک و مشارکت شیعه و سنی را دوشادوش به نمایش بگذارد.

رییس دانشگاه مذاهب اسلامی گفت: تقریب برآمده از یک نقطه و ماندن در یک نقطه حتی با پیام ها و دعوت های خود، کاری از پیش نخواهد برد و قبل از هر چیز خود تقریب باید تجلی اشتراک شیعه و سنی و محل اجتماع عمل و رفتار مشترک شیعه و سنی باشد. قطعا یک تقریب غیرمشترک نمی تواند یک رابطه خوب مشترک و مناسبات درست اجتماعی را ایجاد کند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: این اقدامات را دانشگاه مذاهب اسلامی برای تحول در بعد تقریبی در پیش خواهد کشید. البته کمابیش این فعالیت ها وجود داشته؛ ولی تا وضعیت مطلوب فاصله های زیادی داریم و دانشگاه مذاهب خواهد کوشید در حوزه تقریب یک ابتکار عمل درخور توجه و جاذبه را در پیش گیرد.

وی ادامه داد: تقریب بدون پشتوانه دانش و دانشگاه نمی تواند شکل بگیرد، ریشه های تفرقه در دل تاریخ نهفته است و این دانش می تواند این ریشه ها را بازشناسی کند بنابراین بازشناسی ریشه های اختلاف می تواند از سوی دانشگاه مذاهب اسلامی صورت گیرد.

وی گفت: نقش دانشگاه اساسی است و چون ما از ظرفیت دانش، علوم اسلامی و تبادل دقیق میان علما پرهیز و بیشتر به شعارها و نشست وبرخواست های خشک و غیرعلمی اکتفا کردیم و ارتباطات دانشگاهی و اسلامی نیز در این زمینه ضعیف بوده است.

حجت الاسلام مبلغی با اشاره به مولفه "دانش بنیاد" بودن دانشگاه نیز گفت: بر این اساس رویکردهای " تولید معرفتی به دانش های اسلامی" و "مشارکت پذیری و مشارکت جویی در تولید دانش های اسلامی" و "یکپارچه سازی دانش های اسلامی" مورد تاکید می باشد.

وی گفت: از تحولاتی که این دانشکاه دنبال می کند، یک پارچه سازی علوم اسلامی است؛ وضعیتی که علوم اسلامی در آن به صورت بریده بریده شده از یکدیگر قرار نداشته باشند.
وی افزود: علوم اسلامی چه فقه و غیرفقه نباید به صورت جدا نگاه شوند. مبنای مورد نظر این است که علوم اسلامی در ابتدا به صورت واحد پدید آمده است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: در صدر اسلام وحدت علوم وجود داشت؛ البته با مدارس و مکاتب مختلف؛ ولی متاسفانه علوم از یکدیگر پاره پاره شده و علوم شیعه و سنی از مدرسه ای بودن عبور کرده و تبدیل به علوم شیعی و علوم سنی شده و این به صلاح امتی که بناست واحد باشد، نیست.

وی اظهار داشت: دانشگاه مذاهب می کوشد تا با ایجاد زیرساخت های لازم برای یک پارچه سازی علوم از قبیل ایجاد ادبیات علمی متناسب، پرداختن حداکثری به اقوال و راهکارسازی علمی برای مشکلات امت بر اساس نگاه های علمی مذاهب به سمت وحدت علوم برویم.

وی ادامه داد: در فضای علم واحد هر اندیشه علمی که ارائه شود، پیشرفتی برای علوم اسلامی تلقی می شود و همه از آن مطلع می شود. الان علوم اسلامی با یک نبض نمی تپد و دارای یک مغز و قلب واحد نیست.

حجت الاسلام مبلغی رویکرد به دانش های امت بنیاد را از دیگر برنامه های دانشگاه مذاهب اسلامی ذکر کرد و گفت: بر این اساس دانش پردازی با نگاه به مناسبات سازی میان شیعه و سنی به پیش خواهد رفت.

وی در بخش دیگری از سخنان خود از استقرار سه نظام آموزشی، پژوهشی و تعاملی و ارتباطی در دانشگاه مذاهب اسلامی خبر داد و گفت: نظام های آموزشی باید متناسب با رسالت دانشگاه مذاهب بازسازی شود به این معنا که عناصر و شیوه هایی در این نظام گنجانده شود که متناسب با نیاز تقریب مذاهب باشد؛ شیوه هایی که بتواند بیشترین اقوال را از جهان اسلام اخذ و ارائه کند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی افزود: این تحول روشی از رهگذر تجمیع و تحلیل نظام های آموزشی و دانشگاه های جهان اسلام و رسیدن به نظام آموزشی وی‍ژه و البته با استانداردهای لازم امکان پذیر است.

وی گفت: دنبال این هستیم که نظام آموزشی دانشگاه بیشترین فضا را به طرح اقوال، مشارکت همه به پیشبرد دانش، توان بخشی به دانش ها برای پشتیبانی تقریب عملی بدهد.
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی همچنین خود متحول از نظرشیوه های آموزشی، خود مصونیت از حیث فرهنگ آموزشی، خود درون زا از حیث محتوای آموزشی و خود درون ساز از حیث کادر آموزشی را ویژگی های نظام آموزشی این دانشگاه ذکر کرد و گفت: نیازمند تعریف و طراحی نظام آموزشی با این خصوصیات هستیم.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به تحول در نظام پژوهشی دانشگاه نیز گفت: دانشگاه مذاهب اسلامی در این زمینه باید در ابعادی از جمله پژوهش، تحول پیدا کند، اصولا دانش در هر دانشگاه اگر متکی به پژوهش روزآمد و کارامد نباشد به مشکل بی محتوایی خواهد گرایید.

وی ادامه داد: بنابراین اولین تحول که در دانشگاه رخ باید دهد این است که در ورای حجم بالای فعالیت های آموزشی، پژوهشی گسترده و معطوف به تولید دانش متناسب برای آموزش ایجاد شود.

وی گفت: فرصت های ایجاد چنین تحولی، کم نیستند. مدیریت تعامل بین حوزه‌های علمیه جهان اسلام و دانشگاه های اسلامی، مسیر را به سمت بازتولید دانش های لازم برای امت اسلامی می گشاید.

حجت الاسلام مبلغی اظهار داشت: به یاری خداوند این نظام پژوهشی به منظور پشتیبانی پیوسته از دو نظام آموزشی و ارتباطی شامل "پژوهش های معطوف به تولید متون" و "پژوهش های معطوف به باز سازی سرفصل ها" شکل خواهد گرفت.

وی ادامه داد: پژوهش های معطوف به تعریف رشته های دانشگاهی متناسب با رسالت دانشگاه، پژوهش های معطوف به تامین دستمایه‌های محتوایی لازم برای تعاملات دانشگاه با دانشگاه ها و حوزه های علمیه جهان اسلام و همگرایی دانشگاهی در فضای امت اسلامی را از ویژگی های نظام پژوهشی مطلوب مورد نظر دانشگاه ذکر کرد.

وی با اشاره به نظام تعاملی و ارتباطی دانشگاه نیز گفت: ایجاد شاخه ها و شعبه هایی به فراخور امکانات در برخی از کشورها اسلامی، ایجاد کرسی های علمی مقارن در برخی از دانشگاه های اسلامی با مشارکت دانشگاه میزبان، ایجاد رشته هایی به فراخور امکانات در برخی از دانشگاه های کشورهای اسلامی، ایجاد تبادل استاد و دانشجو، ایجاد کارگاه های آموزشی (خواه به صورت مشارکتی با دانشگاه های دیگر یا غیر مشارکتی) با بهره گیری از اساتید داخلی و خارجی را از جمله وی‍ژگی های آن ذکر کرد.

وی گفت: ایجاد نشست های علمی در راستای تقویت بنیه علمی دانشگاه با مشارکت حوزه یا دانشگاه های دیگر و یا به صورت غیر مشارکتی، سرکشی های علمی دانشجویی و استادی از دانشگاه های جهان اسلام از دیگر وی‍ژگی های نظام تعاملی و ارتباطی دانشگاه می باشد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: دانشگاه تا کنون در تهران و سه استان دارای شعباتی است و توسعه دانشگاه و ایجاد شعبه هایی برای دانشگاه در کشورهای اسلامی و خارج از آن به فراخور امکانات، ایجاد رشته ها و کرسی های علمی، جز کارهای آتی این دانشگاه خواهد بود.

برنامه ها
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی با اشاره به اینکه در دانشگاه مذاهب اسلامی دنبال خلق یک جریان عظیم و اساسی در بعد فقه مقارن در جهان اسلام هستیم، گفت: باید فقه مقارن با استوانه های عظیمی از پژوهش و فعالیت‌های علمی رخ دهد.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر احمد مبلغی خاطرنشان کرد: فقه مقارن چیزی نیست که شیعه یا اهل سنت به تنهایی انجام و فعال سازی آن را بر دوش گیرد، بلکه باید روندی مشترک از سوی هر دو شکل گیرد که به خلق و باز تولید دیدگاه‌های مذاهب در مواجهه با مشکلات جهان اسلام بیانجامد.

خصلت‌های فقه مقارن
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی گفت: گاهی ما فقه مقارن را با دو خصلت در نظر می گیریم که باید ایجاد شود یکی فقه مقارن با کارکردی در جهان کنونی، امروز امت اسلامی مشکلاتی و مسائلی در سطح کلان مواجه است که مربوط به گروه خاصی مانند شیعه و سنی نیست بلکه مربوط به امت اسلامی است، بسیاری از این مسائل کلان که سرنوشت شیعه و سنی به آن وابسته است و دوام و بقای این جوامع در گرو اظهار نظر، اتخاذ موضع در ارتباط با آن مسائل وابسته است.

حجت الاسلام مبلغی اظهار داشت: بسیاری از این مسائل ابعاد فقهی دارد و باید از خاستگاه یک اشتراک و اتفاق نظر میان علما و دانشمندان اسلامی شکل گیرد. بنابراین ما دنبال یک فقه مقارن خنثی، بی فایده، جزئی نگر، در جازننده و غیرپویا نیستیم چنین فقه مقارنی ممکن است خود عاملی برای اختلاف و بازتولید تعصبات باشد.

وی ادامه داد: ما دنبال فقه مقارنی که هرکس دنبال این باشد که دیگری را از میدان خارج کند، نیستم بلکه فقه مقارن در دانشگاه مذاهب اسلامی متوجه به مسائل کلانی است که سرنوشت امت به آن گره خورده است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به خلصت دوم فقه مقارن مورد توجه دانشگاه مذاهب اسلامی ابراز داشت: فقه مقارن باید مشارکت و تجمیع حداکثری آرای علمای اسلام را با خود همراه کند تا به مواضع واحد و مناسبات درست تری به شکل مشترک دست پیدا کنیم.

رییس دانشگاه مذاهب اسلامی بیان داشت: چون اینگونه است ما باید فقه مقارن را از حیث موضوعی به سمت موضوعات سرنوشت ساز تحول دهیم و از حیث روشی باید فقه مقارن را از حالت فردی بیرون و به حالت جمعی برسانیم، یعنی در تولید وبازتولید فقه مقارن همه را دخالت دهیم.

وی تحول در عرضه فقه مقارن را نیز ضروری دانست و ادامه داد: از حیث بستر و جایگاهی که فقه مقارن قرار است عرضه شود باید تحول حداکثری ایجاد شود یعنی فقه مقارن چون در فضاهای شیعه و سنی است باید همزمان چند دانشگاه بزرگ اسلامی با اتفاق نظر یک روند را شکل داده و عرضه کنند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: یک جریان اساسی فقه مقارن را باید در عالم اسلام ایجاد کرد و این در دسترس است و می تواند تحولات عظیمی را ایجاد کند و طبیعت چنین فقه مقارنی، بیش از آنکه بر عنصر غلبه یابی یک مذهب بر مذهب دیگر باشد ، به فکر خلق و تولید مشترکات و ایجاد مواضع مشترک و ایجاد اندیشه‌های نابی که از دل مشترکات برمی خیزد، خواهد بود.

وی گفت: سایه این اگر بر سر مشترکات مستولی شود می تواند در عمل و عملیات تقریب هم تاثیرات زیادی داشته باشد.
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگارن با تشریح برنامه‌های دانشگاه گفت: دانشگاه مذاهب اسلامی دنبال این است که با شتابی معقول در مسیر توسعه کیفی و کمی حرکت کند. هر یک از این دو توسعه با توجه به دو مولفه ای که دانشگاه از آن تشکیل شده یکی دانشگاهی بودن و دیگری دانشگاهی برای مذاهب و در خدمت مذاهب و مناسبات بین مذاهب از حیث دانش بودن شکل خواهد گرفت.

وی گفت: دانشگاه باید سه حوزه کلان شامل "دانش مناسبات اسلامی"، "دانش مسائل کلان فراروی امت اسلامی در فضاهای جهانی" و "همگرایی با دانشگاه های دیگر اسلامی" فعالیت کند.

توسعه هیات علمی
وی اظهار داشت: توسعه هیات علمی در دو فاز انجام می گیرد یک مورد توسعه هیات علمی از داخل و دیگری از خارج و برنامه سوم ما نیز توسعه جذب دانشجو در دو سطح داخلی و خارجی می باشد.

دانشگاه مجازی
وی ادامه داد: امروز فضای مجازی راحت ترین و در اختیارترین فرصت را برای دانشجویان،؛ اساتید و دانشگاه فراهم می آورد تا بسط دانش با ابزارهای مدرن و قدرتمند دنیای مجازی صورت گیرد چنین چیزی از اولویت های اول دانشگاه مذاهب می باشد.

ایجاد واحد تولید متن
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: به یاری خداوند یک واحد نیرومند ایجاد خواهد شد تا به تولید متونی درسی و کمک درسی برای دانشگاه ها بر اساس سرفصل های موجود اقدام ورزد. و این بخشی از تلاش پژوهشی است که دانشگاه به آن نیازمند است.

وی اظهار داشت: دانشگاه با پژوهشی معطوف به بازسازی سرفصل های خود و ایجاد رشته های جدید در جهت تامین نیازهای جامعه اسلامی از حیث "دانش مناسبات اسلامی" تلاش نماید.

ایجاد جریان فعال تعامل با حوزه ها و دانشگاه های همطراز
وی گفت: در جهان اسلام حوزه ها و پایگاه های علمی بزرگی وجود دارند که نفوذ و تجریبات زیادی در جهان اسلام دارند ارتباط دانشگاه مذاهب با چنین دانشگاهی از اولویت های ما می باشد چون نمی توان از ایجاد یک فرآیند مشترک در تولید دانش سخن گفت ولی از تجارب و تبادل تجربه با آنها به دور بود.

رییس دانشگاه مذاهب اسلامی با اشاره به وضعیت حساس جهان اسلام و برنامه‌های دانشگاه در این زمینه گفت: اکنون وضعیت جامعه اسلامی حساس شده و متاسفانه پدیده ای رخ داده که مناظره ابزاری برای رویارویی با همدیگر شده است و دانشگاه مذاهب اسلامی بیشتر دنبال این است که گفت وگو را به معنای خاص خود که با رسالت اصلی آن همراه می باشد، دنبال کند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: گفت و گو مورد نظر دانشگاه مذاهب اسلامی چند مولفه دارد یکی اینکه این گفت و گو اصولا فی مابین جهان اسلام با جهان غیراسلام می تواند شکل می گیرد و شیعه و سنی می توانند در یک موضع واحد به عنوان علمای امت اسلام، گفت وگوی مشترکی را با جهان غیراسلام داشته باشند.

وی ادامه داد: گاهی گفت و گو بین خود اتباع مذاهب رخ می دهد ولی این گفت وگوها بیشتر باید دنبال آن باشد که طرفین به مواضع مشترکی دست پیدا کنند وهر کدام ظرفیت، قابلیت در اختیار را از حیث روشی، تاریخی، حدیثی، روایی و دیدگاهی و تجربی به دیگری عرضه کند تا از جمع و ضمیمه شدن این دو، مشکلات را حل کنیم. ما به دنبال مناظره و کشمکش هایی نیستیم که به نام علم، ولی با بازتاب‌های تخریبی صورت گیرد . چنین چیزی در دستور کار مذاهب اسلامی نیست.

زبان های فعال در جهان اسلام
مبلغی ادامه داد: باید به سمت فعال کردن زبان هایی برویم که در جهان اسلام فعال است و هم اکنون دو زبان فارسی و عربی فعال هستند بخش عظیمی از شیعه و یا اهل سنت زبان فارسی را در داخل و خارج این را دارند و این زبان به عنوان یکی از زبان های امت اسلام مطرح است و زبان عربی هم به عنوان بخش بیشتر امت اسلام مطرح است و این دو زبان در اولویت هستند.

وی خاطرنشان کرد: زبان های دیگری که در امت اسلامی هم هستند آنها باید جایگاه پیدا کنند و امت اسلامی یکی از داشته های خود به نام زبان را فعال و در حدی قرار دهد که دانشگاه از قابلیت های آن زبان و اتباع آن استفاده بهینه را ببرد.

شیوه های فعال سازی زبان
وی یادآورشد: در کشوری که زبان مختلفی دارد الزامی نیست که از آن زبان استفاده نشود و آن شعبه و کرسی با همان زبان می تواند از سوی دانشگاه ارائه شود.
وی افزود: این زبان ها و کتاب هایی که با این زبان ها نوشته شده باید در یک وضع مطلوب ارائه و طرح شود و گاهی برخی از نشست ها علمی که گرفته می شود و اتباع آن چند زبان هستند دانشگاه باید توانایی بهره مندی از آنها را داشته باشد ولی برای برخی زبان های اصلی تر که اتباع بیشتری دارند مانند عربی و فارسی، لازم است دوره های آموزشی هم گذاشته شود.

شکاف‌های میان امت اسلام
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه" با توجه به پیشینه تقریب چرا هر روز شاهد شکاف بیشتری میان امت اسلام هستیم و رسالت دانشگاه مذاهب برای نزدیکی بیشتر و جلوگیری از این شقوق" چیست؟، گفت: اگر تقریب نبود اختلاف و انشقاق میان امت اسلام در وضعیت غیرقابل کنترلی قرار می گرفت و تقریب تاکنون انگیزه هایی را برای وحدت ایجاد و ارتباطاتی را عرضه و تعصباتی را نیز زدوده است ولی اینکه چرا انشقاق است به دلیل اینکه حجم تقریب به اندازه کافی نبوده و حضور تقریب در عرصه جهان اسلام حضوری در حاشیه ای بوده است.

وی گفت: گاهی تقریب اوصاف لازم را از حیث پویایی و پرانر‍ژی بودن نداشت وبرخی عوامل نیز به تقریب نزدیک نیست و اینها پدید آمده و این وضعیت را ایجاد کردند.
وی گفت: بخشی از اختلاف این بوده که علم پاره پاره شده است و دانشمندان، دانشگاهیان و علما می توانند این وحدت علم را دوباره ایجاد کنند، تقریب نیاز به پرو‍ژه هایی برای ورود در دل جوامع دارد و دانشمندان با همکاری هم می توانند نسخه هایی را بپیچند و ایجاد و مدل و الگویی را برای مناسبات و سبک شیعه و سنی تعریف کنند و این به دانش مربوط است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی شاظهار داشت: نقش دیگر دانشگاه این است که فضای ذهنی امت گاهی پر از اختلاف است به گونه ای که وقتی به طرف مقابل نگاه می کند اختلافات به ذهن می آید و از مشترکات اساسی که بیشتر و موثرتر هستند غافل می باشند و باید این مشترکات توسط اندیشمندان و علما شناسایی و ارائه شوند./916/د102/ع