تمسک به قرآن و عترت؛ ملاک وحدت اسلامی/ هر اقدام تفرقه انگیز بازی در زمین دشمن است

اشاره: «وحـدت» و «اتـحاد» از مـهم ترین مسائلی هستند که مسلمانان از صدر اسلام تاکنون برمبنای تعالیم اسلامی و دیانت توحیدی با آن مواجه بـوده اند. در منابع اسلامی ـ به ویژه در قرآن کریم ـ از مسلمانان با واژه های «امت» و «امت واحده» یادشده و در زبـان سیاست مداران و مصلحان مسلمان نـیز از وحـدت و اتحاد بین امت مسلمان با اصطلاح «اتحاد اسلامی» یاد می شود. وجود اتحاد اسلامی بر توانایی و مقاومت جامعه برای مقابله با دشمنان خارجی می افزاید و فراهم کننده قدرتی حقیقی است؛ زیرا اگر مسلمانان از نـیروی عظیم انسانی، امکانات فراوان مادی، موقعیت های استراتژیک، فرهنگ و روحیه اعتقادی و فکری بالا برخوردار باشند، اما میان این اجزا و عناصر پراکنده اتحاد ایجاد نشود، این مجموعه بزرگ کارآیی لازم را نخواهد داشت.

در همین راستا خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا با حجت الاسلام والمسلمین محمدجواد مهری مترجم و پژوهشگر حوزه تاریخ و اندیشه سیاسی اسلام به گفت‌وگو نشسته و به بازخوانی جايگاه وحدت اسلامي و دلایل اختلال در انسجام مذهبی و راهکارهای ارتقاء و بهبود آن پرداخته است.

متن کامل این گفت‌وگو به این شرح است:

رسا- با توجه به دشمنی دشمنان اسلام، بي توجهي به جايگاه وحدت اسلامي را چگونه تحليل مي فرماييد؟ آيا اين اختلافات به نفع دشمنان اسلام و به ضرر وحدت اسلامی نیست؟

شکّی نیست که ما در عصری زندگی می‌کنیم که تمامی دشمنان برای نابودی اسلام هم پیمان گشته و تمامی امکانات سیاسی و اقتصادی خود را در سقوط اسلام از صحنه بین الملل بکار گرفته‌اند. نظریّه پردازان غربي حرف هايي دارند كه مؤیّد این مطلب است. به چند نمونه اشاره مي كنم. دکتر مایکل برانت، یکی از معاونان سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در کتاب «نقشه‌ای برای جدایی مکاتب الهی» می‌گوید: افرادی که با شیعه اختلاف نظر دارند آنها را علیه شیعه منظم و مستحکم کرده و کافر بودن شیعه گسترش داده شود و آن‌ها را از جامعه جدا نموده و علیه آن‌ها مواد نفرت برانگیز نوشته شود. (هفته نامه افق حوزه، ۲۸/۲/۱۳۸۳).

يا گلادستون سیاستمدار انگلیسی و نخست وزیر اسبق بریتانیا می‌گوید: مادامی که قرآن در دست مسلمان‌هاست، اروپا نه می‌تواند بر شرق تسلط یابد و نه احساس امنیت کند.(اسد، محمد، الاسلام علی مفترق الطرق، ص۳۹).
يا بِنْ گُورْیُون فردی که نام «اسرائیل» را بر رژیم صهیونیستی نهاد، و نُه بار به نخست وزیري رژیم صهیونیستی رسید. می‌گوید: آن چه که ما را به وحشت‌انداخته این است که می‌ترسیم در جهان عرب محمد تازه‌ای ظهور کند.(روزنامه «الکفاح الاسلامی»، سال ۱۹۵۵ م، هفته دوم، ماه نیسان). بالاتر از همه این‌ها، با این که یکی از اصول مسلم مسیحیت، کشته شدن حضرت مسیح علیه السلام به دست یهود بوده و به همین خاطر، در طول ۲۰ قرن بغض و کینه و عداوت میان آنان حاکم بود، ولی برای ایجاد وحدت میان مسیحیت و یهود در برابر مسلمین، دولت واتیکان طی اطلاعیه رسمی از این اصل صرف نظر کرده و یهود را از این جنایت تبرئه می‌کند. و جای شگفت این است که این اعلامیه در سال ۱۳۹۳ هجری مطابق با ۱۹۷۳ میلادی هم زمان با جنگ اسرائیل با مسلمانان صادر شد، تا بتواند تمام نیروهای یهود و نصاری را در برابر مسلمانان بسیج نماید.(مع رجال الفکر، ج۱، ص۱۶۲).

با توجه به نکات یاد شده، در چنین عصری، بیش از هر عصر دیگر، مسلمانان نیاز به وحدت دارند، و هرگونه حرکت مشکوک که موجب تفرقه میان صفوف مسلمانان باشد، به نفع اسلام نیست و هرگونه فحش و ناسزا قبل از آنکه به وحدت میان مسلمین و تقریب بین مذاهب ضربه بزند، چهره نورانی مکتب اسلام را در سطح بین الملل مخدوش می‌کند.

رسا- در بحث وحدت اسلامي و انسجام مذهبي معيار و ملاك ما چيست؟

در هر مسئله‌ای ملاک و معیاري وجود دارد و ملاک و معیار شیعه، آخرین وصیت پیامبر(ص) است: «إنّي تاركٌ فيكم الثّقلين كتاب الله و عترتي لن يفترقا حتّي يردا عليّ الحوض ما إن تمسّكتم بهما لن تضّلوا». پیامبر ملاک و معیاری به نام قرآن و عترت به دست مؤمنین داده است، در واقع قرآن وعترت به عنوان نقشه راه معرفی شدند؟ چون قرآن دست پخت خداوند است. (تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ). و عترت (علیهم السلام) بر مدار حق (خالق) حرکت می‌کنند به فرموده پیامبر (صلي لله عليه و اله و سلم): «علیٌ مع الحق و الحق مع علی» و سایر ائمه (علیهم السلام) هم هیچ‌گاه از حق جدا نمی شوند. لذا شیعه یعنی کسی که با عترت و قرآن همراه است و از این دو، نه یک گام پیش است و نه یک گام، عقب. مرحوم شهید  اول در کتاب شریف لمعه می‌گوید: الشیعه من شایع علیا و اتبعه. شیعه کسی است که پا جای پای علی علیه السلام می‌گذارد و از او تبعیت می‌کند. در زیارت جامعه کبیره هم آمده است: «من اتاکم نجاه و من لم یأتکم هلک». امام زین‌العابدین علیه السلام نيز می‌فرمایند: «نحن ابواب الله و نحن صراط المستقیم». یعنی عترت؛ دروازه ورود به قلعه توحید و صراط مستقیم هستند. همچنین آن حضرت در صلوات خاصه ماه شعبان می‌فرمایند: «المتقدمون لهم مارق و المتأخر عنهم زاهق و اللازم لهم لاحق». یعنی کسی که از ما جلو افتاد، از دین خارج شد و کسی که از ما عقب افتاد، هلاک می شود و کسی که با ما همراهی کرد، نجات پیدا می‌کند.

بنابراین معیار و ملاک حرکت در عرصه های مختلف زندگی؛ از منظر مذهب امامیه و فرهنگ شیعی، حرکت در مدار قرآن و عترت است و خارج از آن، افراط و تفریط محسوب می‌شود.

رسا- حال كه اشاره فرموديد حرکت خارج از مدار قرآن و عترت، افراط و تفریط است، بفرماييد علل و عوامل پدیده افراط گرایی چيست؟

اشاره شد كه مبانی و محورهای وحدت اسلامي، قرآن و عترت است. اما عوامل و موانعی در اختلال انسجام و شکل‌گیری این موضوع دخیل می‌باشند که مهم‌ترین آن‌ها بی‌توجهی به مبانی و محورهای انسجام می‌باشد. به‌طور مثال درآیات زیادی از قرآن کریم امر به اتحاد و همدلی شده است که از آن جمله می‌توان به آیاتی همچون «وَ اعْتَصِمُوا به حبل اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»  یا «وَ لا تَکُونُوا کَالَّذینَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا» و یا «وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکمْ»  اشاره نمود. مضاف بر این‌که در سنت پیامبر (ص) نیز به‌شدت به انسجام اسلامی و حفظ وحدت امت اسلامی اهمیت داده می‌شد، به‌طوری‌که از مهم‌ترین کارهایی که ایشان بعد از هجرت انجام دادند، بستن پیمان برادری بین مهاجرین و انصار بود كه ما مفصل در «درسنامه نظام تبليغي اسلام و سير تطور آن» در اين زمينه سخن گفته ايم، براي آگاهي بيشتر در اين زمينه، كتاب مذكور به نظرم كتابي جامع و قابل ارائه است. و همچنين با مراجعه به سیره ائمه اطهار (علیهم السلام) می‌توان نمونه‌های بی‌شماری را در سیره ایشان مشاهده نمود. البته در این ‌بین، نباید از تأثیر عوامل دیگر چون تعصب، جدال بی مبنا، دشنام و تحقیر دیگر مذاهب و مقدسات آن‌ها و فتوای کفر و شرک به‌عنوان موانع انسجام مذهبی و وحدت اسلامی غافل شد.

رسا- چگونه می‌توان از توطئه‌های دشمنان در ترویج افراط‌گرایی ممانعت کرد؟

امروزه افراط‌گرایی، جدا از اینکه یک پدیده دینی است، یک پدیده سیاسی هم هست و قدرت‌ها و نهادهای نظام سلطه بین‌الملل، به شدت از این پدیده به طور محسوس، نامحسوس و باواسطه یا بی‌واسطه جهت رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند. در سال‌های اخیر وهابیت، داعش، طالبان، عرفان‌های نوظهور و ... مصداق روشن پدیده افراط‌گرایی بوده ­اند که هم دینی و هم سیاسی هستند. اولین کار برای مبارزه با این پدیده ها، دشمن‌شناسی است. دومین کار شناخت ابزار دشمن است که امروزه قلم، رسانه و فضای مجازی است. در واقع باید هم جنبه­ های تهاجم سخت دشمن و هم جنبه­ های تهاجم نرم او را شناخت. همچنین باید راه‌های نفوذ و تهاجم او را شناخت. روزگاری راه‌های نفوذ آن‌ها از طرق عناصر آشکار و تابلو‌دار بود، ولی امروزه افراد خاصی را نفوذ می‌دهند و از عناصر خودی استفاده می کنند.

رسا- شاید اصلاً خود فرد هم نداند که در جهت خاص دشمن حرکت می کند.

بله! آنها به زبان افراد مختلفی سخنان خود را بیان می کنند که چه بسا عمامه به سر هم باشند. پس دشمن‌شناسی و شناخت ابزار دشمن و راه‌های نفوذ او بسیار مهم است. شناخت اهداف دشمن نیز در هر زمان و مقطعی مهم است. متأسفانه امروزه برخی‌ از افراد به نام دین و به نام حمایت از نظام، در زمین دشمن بازی می‌کنند. وقتی این اهداف توسط افراد و فعالان جامعه شناخته شوند، قطعاً متوجه خواهند شد که نباید در زمین دشمن بازی کنند. امروزه هرگونه حرکت، نگاه و سخن که باعث تشتت و اختلاف و نزاع گردد، بازی در زمین دشمن است. معیار و ملاک افراد برای حرف زدن، سکوت، قیام و قعود، خوراک، پوشاک و تصمیم‌گیری‌ و برای هر کاری، باید قرآن و عترت(علیهم السلام) باشد. اگر کسی از این‌ها عقب افتاد، دچار تفریط و اگر جلو افتاد، دچار افراط شده است.

امروز در عصر غیبت، ولی‌امر و امام جامعه اسلامی، تالی­ تلو امام معصوم علیه السلام است و باید گوش، چشم، زبان و نگاه همه افراد متوجه او باشد. مقام معظم رهبري، امروز بر جامعه، منطقه و دنیا اشراف کامل دارد و هر کس می‌خواهد از دین و شریعت صیانت و حراست کند و به وظیفه‌اش عمل نماید، راهش این است که بصیرت، تبعیت محض و کامل از ولی فقیه داشته باشد یعنی شخص مقام معظم رهبری آیت الله العظمی امام خامنه ای مد ظله العالی.

رسا- لطفاً راهبردها و راهکارهای تحقق وحدت اسلامي در کشور را (با تأکید بر راهبردهای دینی و فرهنگی) بیان کنید؟

در بحث وحدت اسلامي، ضروری است که در راستای تحقق و تقویت اتحاد چند راهبرد و راهکار را عملیاتی نمود که در این خصوص: اولین راهکار، بازگشت به اصول مشترک اسلامی یعنی، توجه عالمانه به مهم‌ترین اصول اعتقادی مشترک یعنی توحید، نبوّت، معاد و قرآن در بین مذاهب اسلامی می‌باشد. چراکه با حل این موضوع معنوی، اعتقادی و فرهنگی به‌طورقطع شرایط روحی و باورهای دینی و اعتقادی وحدت نیز نقش حساس خود را بازخواهند یافت.

راهكار دوم؛ توجه به نقشه استعمار برای نابودی استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی کشورهای اسلامی و تبدیل آن‌ها به حکومت‌های وابسته، استبدادی و فاقد مقبولیت مردمی از طریق اختلاف و تشتت می‌باشد.

راهكار سوم؛ آگاهی‌دهی دینی، سیاسی و فرهنگی به مردم و تبیین و روشنگری نسبت به آثار و برکات  وحدت و همدلی و بیان پیامدهای سیاسی - امنیتی اختلاف و تشتت مذهبی.

توجه ویژه به این راهکارها، در کنار روابط برابری و برادری، مدارا، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز، محبت، حسن خلق و احترام به دیگر مذاهب؛ می‌توان از سوءظن در تمام بدنه کشور و جامعه علی‌الخصوص نخبگان، سیاسیون و کسانی که در مراکز تصمیم گیر و تصمیم‌ساز هستند، پرهیزکرده و در نتیجه به مقصود نهایی که همان وحدت اسلامي و انسجام مذهبی است دست‌یافت. مضاف بر این‌که مراکز علمی دانشگاهی و حوزوی نیز باید با مبنا قرار دادن اندیشه امامین انقلاب و تأکید بر اشتراکات و پرهیز از افتراق‌ها در این جهت حرکت بکنند.

رسا- با در نظر گرفتن روند فعلی آینده انسجام مذهبی و وحدت اسلامي در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

باید توجه داشت که در اين چهار دهه گذشته علی‌رغم توطئه‌های شیاطین و استکبار داخل و خارج منطقه به‌واسطه دامن زدن به اختلافات مذهبی، به دلیل افق بلند معمار کبیر انقلاب در ارتباط با بحث اتحاد شیعه و سنّی و در ادامه نگاه تقریبی مقام معظم رهبری نسبت به سایر مذاهب و ادیان و اقلیت‌هایی که در کشور زندگی می‌کنند، دشمنان نتوانسته‌اند به اهداف خود دست بیابند؛ بنابراین با عمل به منویات حضرت آقا و امام راحل که منبعث از مبانی نورانی اسلام، قرآن و عترت است و عمل به مبانی و محورهای انسجام مذهبی می‌توان امیدوار بود که با لطف خداوند در آینده نیز مشکلی پیش نخواهد آمد.