«تفکر»، «انسانیت» و «عبادت»

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، علیرغم اینکه بسیاری از فیلسوفان و انسان‌شناسان، فصل ممیز آدمی از سایر موجودات را «عقلانیت و تفکر» دانسته‌ و در تعریفی مشهور انسان را «حیوان ناطق» یعنی حیوان عاقل نامیده‌اند؛ اما حقیقت آن است که تاریخ بشر و تاریخ فعالیت‌های بشری به ویژه در تعاملات با طبیعت و روابط با سایر آدمیان و سایر ملت‌ها این گزاره را تأیید نمی‌کند! تاریخ بشریت پر است از الحاد و شرک و بی‌اخلاقی؛ تاریخ بشریت پر است از جنگ و خونریزی؛ تاریخ بشریت پر است از حسادت و دروغ و حیله و فریب‌کاری! آدمیان روباه را به عنوان حیوانی مکار معرفی می‌کنند، در حالی که مکر و حیله روباه دربرابر مکاری و فریب‌کاری آدمی چیزی به حساب نمی‌آید! آدمیان حتی قدرت خودفریبی هم دارند چه رسد به فریب‌دادن دیگران!

به هر حال، اگر چنان تعریفی از انسان را بپذیریم باید بگوییم که این «حیوانِ راست‌قامتِ دو پا» هنوز به مقام «انسانیت» نرسیده است!

به همین دلیل، یکی از مهم‌ترین کارویژه‌های وحی الهی و یکی از مهم‌ترین اهداف پیامبران بزرگ و همچنین یکی از مهم‌ترین وظایف امامان معصوم علیهم السلام، دعوت بشریت به «عقلانیت» و «تفکر» و «اندیشه‌ورزی» در همه ابعاد زندگی بوده است. قرآن کریم در سیصد آیه ما را دعوت به تعقل و تدبر و تفکر و تأمل می‌کند.

بلکه در تراوزی نظام ارزشی دین، علیرغم برداشت ظاهربینان و سطحی‌نگران، «دائم‌ الصوم» بودن و «دائم‌ الصلاة» بودن لزوماً نشانه «دائم العبادة» بودن نیست! اولیای دین عبادت اصلی و بنیادین را «تفکر» و «تعقل» و «اندیشه‌ کردن» دانسته‌اند. تفکر در جلوه‌های حضرت حق، اندیشه در نعمت‌های الهی، تدبر در سرشت و سرنوشت انسان، و به طور کلی تفکر در همه امور.

امام_صادق علیه السلام می‌فرماید:
«تَفَكُّرُ سَاعَةٍ خَيْرٌ مِنْ قِيَامِ لَيْلَةٍ؛ لحظه‌ای اندیشیدن ارزشمندتر از شبی را به عبادت گذراندن است»

امام_حسن_عسکری علیه السلام، چه زیبا می‌فرماید:
«لَيْسَتِ الْعِبَادَةُ كَثْرَةَ الصِّيَامِ وَ الصَّلَاةِ وَ إِنَّمَا الْعِبَادَةُ كَثْرَةُ التَّفَكُّرِ فِي أَمْرِ اللَّهِ؛ عبادت به بسيارى نماز و روزه نيست، بلكه به بسيار انديشيدن در كار خدا است.»

حجت الاسلام والمسلمین احمد حسین شریفی