ادله نقلی حرمت «مَدْحُ مَنْ لایَسْتَحِقُ المَدح بَلْ یَسْتَحِقُ الذَمُ» بررسی شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام و المسلمین عباس رفعتی نائینی، دستیار مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور در امور رسانه، امروز در درس خارج فقهرسانه که در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد، مدح کسی را که مستحق مدح نبوده بلکه مستحق‌ذم باشد، به ادله عقلی و نقلی حرام دانست و بیان داشت: علاوه بر دلیل عقلی، توسط آیات و روایات مختلفی نیز می‌توان تحریم این مسأله را اثبات کرد.
حجت الاسلام و المسلمین رفعتی اظهار داشت: بسیاری از فقها حرمت پیام مقارن با فعل حرام را مطرح کرده‌اند اما نه در باب فقهرسانه، چرا که در دوران گذشته مبحثی به نام فقهرسانه وجود نداشت.
وی با اشاره به مباحث مطرح شده در جلسات گذشته، ابراز داشت: یکی از مصادیق حرمت مدح کسی که مستحق مدح نباشد یا مدح کسی که مستحق ذم به شمار آید، این است که فرد یا افرادی در حمایت از کاندیدایی، اقدام به ساخت برنامه تبلیغاتی کرده و آن کاندیدای خاص را توسط اوصافی که در او نیست، مدح کنند.
اغراء به جهل یا اضرار به جامعه حرام است/ به ادله اربعه مدح شخصی که مستحق ذم باشد، حرام خواهد بود
رییس مرکز تخصصی حقوق و قضای حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: بی‌تردید مدح انسان ظالم یا اختلاص‌گر با صفات عدل و پاک‌دستی موجب اغراء به جهل یا اضرار به جامعه می‌شود که در خوشبینانه‌ترین حالت کذب و حرام خواهد بود.
این استاد برجسته حوزه علمیه با تأکید بر این که کذب اولین دلیل بر حرمت مدح کسی است که مستحق ذم بوده یا مستحق مدح نیست، عنوان کرد: با تمسک به ادله اربعه می‌توان اثبات کرد که فعالیت رسانه‌ای که با چنین شیوه‌ای، حرام است.
وی با اشاره به دلیل اجماع در حرمت مدح کسی که مستحق مدح نیست، گفت: هر چند علماء به طور مستقیم درباب فقهرسانه فتوایی نداده‌اند اما همه فقها بر این عقیده‌اند که کذب عمل قبیحی است، ولی از آنجایی که اجماع یک دلیل تعبدی نیست، ما نمی‌توانیم به این دلیل تمسک کنیم.
مشاور عالی مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور با قرائت آیه «وَ لا تَرْکَنُوا إِلَي الَّذينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِياءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ»، اظهار داشت: خداوند متعال در آیه 113 سوره هود بر مسلمانان گوشزد می‌کند تا بر ستمکاران اعتماد نکنند چرا که اعتماد به چنین انسان‌هایی به منزله گرفتار شدن در دوزخ است و در ادامه این آیه می‌فرماید؛ در سرای آخرت جز خدا برای شما دوست و یاری رسانی نیست.
وی ابراز داشت: بسیاری از فقها از جمله مرحوم شیخ انصاری در حرمت مدح کسی که مستحق مدح نیست یا مستحق ذم است، بر این آیه تمسک کرده‌اند، اما در رابطه با این استدلال چند اشکال وارد شده است که در صورت تأیید آن اشکالات وارد شده، این آیه نخواهد توانست دلیل بر حرمت چنین عملی باشد.
مدح ظالم به منزله تعظیم و اعتماد به آن است
دستیار مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور در امور رسانه با اشاره به نخستین اشکالی که بر استدلال این آیه وارد شده است، تصریح کرد: برخی فقها گفته‌اند؛ مدح از مصادیق رکون نیست، چرا که رکون به معنای تکیه کردن، اعتماد، تعظیم و کرنش است، در صورتی که مدح کردن ظالم نمی‌تواند به معنای تعظیم یا اعتماد به آن باشد.
وی ادامه داد: اشکال دوم بر این استدلال این است آیه مذکور در رابطه با تعظیم، اعتماد و تکیه کردن بر ظالم حرام شده است، از این رو تنها جزای مدح کننده از ظالم آتش جهنم بوده و مدح از غیرظالم حرام نخواهد بود.
سخنگوی مدیریت حوزه‌های علمیه سراسر کشور در پاسخ به مسایل طرح شده، گفت: نخستین استدلالی که وارد شده است، قابل دفع است، چرا که مدح کردن یک شخص از بارز‌ترین مصادیق تعظیم و کرنش کردن وی به شمار می‌آید.
وی خاطرنشان کرد: گاهی اوقات هنگام ورود یک شخص بر مجلسی، دیگران به سبب احترام و تعظیم بر او، از جای خود برمی‌خیزند و گاهی نیز در توصیف و مدحش شعر می‌گویند.
نائب رییس انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ عنوان کرد: اشکال دومی که بر آیه مذکور وارد می‌شود، اشکالی سنگینی است که تمسک بر این استدلال را اخص از مدعا معرفی می‌کند.
وی با تأکید بر این که اشکال دوم بر آیه بیان شده وارد است، اظهار داشت: هر کلیپی که تدوین می‌شود و در رسانه قرار می‌گیرد، لزوماً مدح یک ظالم به شمار نمی‌آید.
حجت الاسلام و المسلمین رفعتی ابراز داشت: تمسک بر این آیه به منزله حرمت مدح و ستایش ظالم است نه این که بگوییم مدح کننده انسان ظالمی است. کاری که منجر به ارتکاب به کذب، اضرار به دیگران و اغراء به جهل و تباهی جامعه شود، حرام خواهد بود.
بیشتر افراد جامعه انسان‌های ظالمی هستند
وی با تأکید بر این که بیشتر افراد جامعه انسان‌های ظالمی هستند، خاطرنشان کرد: ظلم صرفاً به معنای غصب مال یتیم یا امثال آن نیست، چرا که ظلم در برابر معنای عدل قرار می‌گیرد و عدل به معنای آن است که شخص فاسق نباشد، بدین صورت که مرتکب گناه کبیره نشود و اصرار به انجام گناهان صغیره نکند.
رییس مرکز تخصصی حقوق و قضای حوزه علمیه قم گفت: با توجه به مطالب بیان شده، بیشتر کسانی که بی‌جا مورد مدح قرار می‌گیرند، افرادی هستند که عنوان ظالم بر آنها صدق می‌کند، بنابراین از آیه مذکور نیز می‌توان به تحریم «مَدْحُ مَنْ لایَسْتَحِقُ المَدح بَلْ یَسْتَحِقُ الذَمُ» تمسک کرد.
وی با قرائت آیه «لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ يَفْرَحُونَ بِما أَتَوْا وَ يُحِبُّونَ أَنْ يُحْمَدُوا بِما لَمْ يَفْعَلُوا فَلا تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفازَةٍ مِنَ الْعَذابِ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ»، عنوان کرد: برخی از فقها بر این عقیده‌اند که در تمسک به حرمت مدح کسی که مستحق ذم بوده یا مستحق مدح نیست، شایسته است به این آیه تمسک شود.
این استاد برجسته حوزه علمیه بیان داشت: خداوند در آیه 188 سوره آل‌عمران به افرادی اشاره می‌کند که وصف و توصیفی برای مدح شدن ندارند اما دوست دارند که مورد مدح قرار گیرند، چنین انسان‌هایی در آخرت دچار عذاب دردناکی خواهند شد.
وی ابراز داشت: بی‌تردید اگر مداح کسی را که دارای صفت خوبی نیست مورد مدح قرار دهد، مرتکب عمل حرامی شده است. بدین معنا که شخص ناتوان در مدیریت را به عنوان یک مدیر عالی و با تجربه معرفی کند یا حاکمی ظالم را به عنوان حاکم عادل توصف کند.
وعده عذاب جهنم یکی از شاخصه‌های شناخت گناهان کبیره است
مشاور عالی مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور با اشاره به ملاک و معیار تشخیص گناهان کبیره، گفت: یکی از شاخص‌های گناهان کبیره این است که خداوند متعال در آیات قرآن کریم برای مرتکبین آن عمل، وعده عذاب جهنم، عذاب الیم و مانند آن بدهد.
وی افزود: بنابراین مدح کسی که مستحق مدح نیست علاوه بر حرام بودن، از گناهان کبیره نیز به شمار می‌آید. از این رو سازنده کلیپی که کاندیدای ظالمی را با صفت عدالت توصیف می‌کند، مرتکب گناه کبیره شده است.
حجت الاسلام و المسلمین رفعتی در ادامه این مبحث به اشکالات وارد شده در دلالت آیه مذکور بر حرمت مدح کسی که مستحق مدح نیست اشاره کرد و در نهایت به بیان دیگر ادله‌های این موضوع پرداخت./878/پ۲۰۱/ی