شکوه ازدواج حضرت علی و حضرت فاطمه از منظر ‌آیت الله مکارم

به گزارش خبرگزاری رسا، امروز روز اول ماه ذی الحجه، مصادف است با  سالروز ازدواج مبارک امیر مؤمنان علی علیه السلام با فاطمه ی زهرا سلام الله علیها ،[1]که بدون شك ازدواج بهترين مردان جهان با سيّده زنان عالم دختر پيامبر بزرگ اسلام از هر نظر ، الگويى است براى همه قرون و اعصار.[2]

گفتنی است از جمله مشكلات طاقت­فرسائى كه جامعه امروز ما با آن روبه رو است، مسئله تشكيل خانواده و ازدواج جوانان است كه روزبه روز به صورت پيچيده تر و پر دردسرترى درمى آيد.[3]

در حالى كه راه حلّ اين مشكل بزرگ در اسلام به روشنى ارائه شده است، و ما به منزله كسانى هستيم كه در كنار سرچشمه زلال، تشنه و از تشنگى رنج مى بريم.[4]

در این میان  شرح گوشه هاى جالب و ظريف و آموزنده از ازدواج فرخندۀ حضرت على عليه السلام و بانوى اسلام فاطمه زهرا عليها السلام به عنوان رهنمونى جامع  درحلّ چالش های امروزی در مقولۀ ازدواج به شمار می آید.[5]

ضرورت و اهمیت ازدواج در اسلام

ازدواج از جمله امورى است كه خدا به آن امر كرده، و مايه خوشنودى او است،لذا خدا ازدواج را مقدّر فرموده، و اجازه داده است[6]،البته ازواج مسأله ای است که هم بسیار ساده و هم بسیار پیچیده است. این امر خطیر  بستگی دارد که چگونه به آن نگاه کنیم. قرآن مجید سه جمله در مورد ازدواج بیان کرده است:[7]:

 اول اینکه ازدواج را مایه ی آرامش دانسته است: «وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها؛[8] و از نشانه‌های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید»[9].

 ظاهرا این آیه منحصر به آرامش فردی نیست بلکه آرامش جمعی را هم شامل می شود یعنی کل جامعه با ازدواج مناسب به آرامش می رسد و مشکلات و اختلافتش کم می شود.[10]

دوم اینکه می فرماید: «هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُن‌؛[11] آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها (هر دو زينت هم و سبب حفظ يكديگريد)»؛  لباس دو کار عمده می کند: هم انسان را از آسیب ها حفظ می کند و هم مایه ی زینت و آبرو است. داشتن همسر مناسب هم هر دو کار را انجام می دهد.[12]

 سوم اینکه می فرماید: «وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى‌ مِنْكُمْ وَ الصَّالِحينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليم[13]؛مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد؛ خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است»؛ در این آیه، ازدواج، به صورت یک فریضه ی جمعی شمرده شده است و مخاطب این آیه همه ی امت هستند. همه از مردم گرفته تا دولت باید دست به دست هم دهند تا مشکل ازدواج جوانان حل شود.[14]

به ویژه آنکه تمام مراحل خواستگارى و مراسم زفاف و تربيت فرزندان همه زير نظر شخص پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و به دستور و فرمان او صورت گرفت.بنابراين، ازدواج مزبور به تمام معنى اسلامى بود، و تمامى ارزشهاى والاى اسلام در آن تجلّى داشت.[15]

پیوند امام علی(علیه السلام) و حضرت زهر(سلام الله علیها)؛ بهترین الگوی ازدواج اسلامی

بدیهی است ازدواج حضرت فاطمه علیهاالسلام و حضرت علی علیه السلام با نزديكترين رابطه، به پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله مى رسد:[16]

1. فاطمه زهرا عليها السلام دختر دلبند او، و تنها كسى است كه نسل پيامبر صلى الله عليه و آله از سوى او در جهان گسترش يافته، و على عليه السلام پسر عم و يار ديرين پيامبر صلى الله عليه و آله از نخستين روزهائى كه آفتاب پر فروغ اسلام طلوع كرد، تا واپسين دقائق عمر پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله.[17]

2. زهرا عليها السلام در اسلام تولّد يافت و على عليه السلام دهساله بود كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمان نبوّت را دريافت نمود، و اين دو زوج در آغوش اسلام پرورش يافتند و با آداب اسلام بزرگ شدند.[18]

3. تمام مراحل خواستگارى و مراسم زفاف و تربيت فرزندان همه زير نظر شخص پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و به دستور و فرمان او صورت گرفت.بنابراين، ازدواج مزبور به تمام معنى اسلامى بود، و تمامى ارزشهاى والاى اسلام در آن تجلّى داشت.[19]

اگر علی(علیه السلام) نبود برای فاطمه(سلام الله علیها) کفو و همتایی وجود نداشت

گفتنی است پیامبر اکرم(ص) داراى سه پسر شد كه هر سه از دنيا رفتند. و تنها دخترش «حضرت فاطمه زهرا عليها السلام» باقى ماند. در تربيت و پرورش او كوشيد و زهراى مرضيّه عليها السلام در دامن پدر به مقامى رسيد كه او را «انسيّه حوراء» بلكه «سيّدة النّساء» و عاقبت «امّ ابيها» صدا مى زد.[20]

آن حضرت خواست به جهانيان اعلام نمايد كه اين بانوى با عظمت با آن كه يك زن است ولى در تمامى روى زمين همتراز و همراز و همسرى براى او جز علىّ بن ابى طالب «صلوات اللَّه عليه» پيدا نشود كه اگر او نبود هيچ مردى قابليّت نداشت كه در كنار فاطمه عليها السلام قرار بگيرد.[21]

لذا پیامبر اکرم(ص) در فرازی فرمود:«لَو لَمْ يُخْلَقْ عَلِيٌّ لَمْ يَكُنْ لِفاطِمَةَ كُفْوٌ؛[22] هرگاه على آفريده نمى شد، كسى كه لايق همسرى فاطمه باشد وجود نداشت».[23]

هم چنین در روايات متعدّد دیگر، اين معنى را از قول امام صادق عليه السلام يا ديگر معصومين عليهم السلام مى خوانيم:«لَوْلا انَّ اللَّهَ خَلَقَ امْيرَالْمُؤْمِنينَ عليه السلام لِفاطِمَةَ عليها السلام ما كانَ لَها كُفْوٌ عَلَى الْأَرْضِ [24]؛اگر خداوند اميرمؤمنان على عليه السلام را نيافريده بود، فاطمه عليها السلام همتائى براى همسرى اش در تمام روى زمين نداشت![25]

همين مطلب نيز از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده است كه فرمود:جبرئيل بر من نازل شد و گفت اى محمّد! خداوند جلّ جلاله مى فرمايد:«لَوْ لَمْ اخْلُقْ عَلِيّاً لَما كانَ لِفاطِمَةَ ابْنَتِكَ كُفْوٌ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ، آدَمٌ فَمَنْ دُوْنَهُ [26]؛اگر من على را نمى آفريدم كفو و همتائى براى همسرى دخترت فاطمه در تمام روى زمين پيدا نمى شد، از آدم گرفته تا ديگران!.[27]

بديهى است اين بى همتائى نه از نظر ارزشهاى ظاهرى و مادّى است، بلكه صرفاً ناظر به ارزشهاى معنوى، ايمان و تقوا و قرب به پروردگار و مقامات فوق العاده و والاى انسانى است.[28]

پیوند آسمانی حضرت علی(علیه السلام)و فاطمه زهر(سلام الله علیها)

بی تردید ازدواجى كه بر پايه اين گونه ارزشهاى والا و بلند بنا مى شود، بايد عقد آن در آسمانها خوانده شود.[29]

لذا در روايتى آمده است كه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود:خداوند ميان من و على پيمان برادرى برقرار ساخت، و دخترم را براى او بر فراز آسمانهاى هفتگانه تزويج نمود، و ملائكه مقرّبين را گواه بر آن گرفت، و او را وصىّ و جانشين من قرار داد.[30]

بنابراین وقتی كمالات فوق العاده فاطمه (عليها السلام) از يكسو، و انتسابش به شخص پيامبر از سوى ديگر، و شرافت خانوادگى او نيز از ديگر سوى؛ سبب شد كه مردان زيادى از بزرگان ياران پيامبر (صلى الله عليه وآله) به خواستگارى او بيايند، اما همه جواب رد شنيدند.[31]و جالب اين كه غالباً پيامبر در پاسخ آنها مى فرمود:«امْرُها الى رَبِّها؛كار فاطمه به دست پروردگار فاطمه است!.[32]

هم چنین رسول اکرم(ص) در فرازی مى فرمايد:گروهى از شخصيّتهاى قريش مرا در مورد خواستگارى فاطمه عليها السلام ملامت كردند، و گفتند: ما او را خواستگارى كرديم و تو ما را محروم نمودى، و او را به همسرى على درآوردى![33]

آن حضرت در ادامه فرمود:به خدا سوگند من شما را منع نكردم و من فاطمه را به همسرى على درنياوردم، اين خدا بود كه شما را منع كرد و او را به همسرى على درآورد!.[34]

لذا هنگامى كه خواستگاران تحقيق كردند، معلوم شد رهنمون پيامبر (صلى الله عليه وآله) در اين ازدواج مبارك تاريخى، وحى آسمانى بوده است، زيرا خودش فرمود:[35]«اتانِي مَلَكٌ فَقالَ: يا مُحَمَّدُ انَّ اللهَ يَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلامُ وَ يَقُولُ لَكَ: انِّي قَدْ زَوَّجْتُ فاطِمَةَ ابْنَتَكَ مِنْ عَلِيِّ بْنِ ابِي طالِب فِي الْمَلَا الْاعْلى، فَزَوِّجْها مِنْهُ فِى الْارْضِ ؛[36]فرشته اى از سوى خدا آمد و به من گفت: خداوند بر تو سلام مى فرستد و مى گويد من دخترت فاطمه را در آسمان ها به همسرى على بن ابى طالب درآوردم، تو نيز در زمين او را به ازدواج على درآور».[37]

ایمان و تقوا ؛ مهمترین معیار در ازدواج با شکوه حضرت علی(علیه السلام) و فاطمه(سلام الله علیها)

گاه در جامعه  موهوماتى از نظر طبقات اجتماعى به هنگام ازدواج مطرح مى شود و يك جوان با ايمان و پاكدامن را به حكم آن كه پدرش مثلًا يك كارگر ساده يا كشاورز است، لايق همسرى دختر خود نمى دانند، و حتّى مسائل نژادى و قبيلگى را مقدّم بر اين فضائل مى شمرند.[38]

این خبط غیر قابل قبول در حالی است که  ايمان و كفر در يك جا جمع نمى شود، و پيمان مقدس ازدواج نمى تواند رابطه ميان مؤمن و كافر برقرار سازد.[39] لذا  پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:«انْكَحْ وَ عَلَيْكَ بِذاتِ الدِّيْنَ تَرَبَتْ يَداكَ؛[40]ازدواج كن و بر تو است كه به سراغ همسرى با ايمان و ديندار بروى كه روزى تو را گسترده مى كند!.[41]

اين همان چيزى است كه در عبارت گويايى از آن حضرت (ص) آمده است:«الاسلام علانية، و الايمان فى القلب؛ اسلام امر آشكارى است، ولى جاى ايمان دل است،[42] و در حديث ديگرى از امام صادق ع مى خوانيم:«الاسلام يحقن به الدم و تؤدى به الامانة، و تستحل به الفروج، و الثواب على الايمان؛با اسلام خون انسان محفوظ، و اداى امانت او لازم، و ازدواج با او حلال مى شود، ولى ثواب بر ايمان است.[43]

اینگونه است که وقتی  على بن ابى طالب دستش از مال و ثروت دنيا كوتاه بود و از معيارهاى عصر جاهلى چيزى نداشت، لیکن وجودش از فرق تا قدم مملو از ايمان و ارزش هاى اصيل اسلامى بود؛ لذا در گفتگوی مردم مدينه ، ناگهان اين صدا در همه جا پيچيد كه پيامبر (صلى الله عليه وآله) مى خواهد تنها دخترش را به همسرى على بن ابى طالب (عليه السلام) درآورد.[44]

آری حضرت على عليه السلام، از طريق ايمان و عمل صالح در بالاترين حدّ آن به اين سرمايه بزرگ ازدواج دست يافته است و هم خداوند متعال محبّت وى را در دل و قلب مردم جاى داده است.[45]

پیامبر اکرم(ص) در تبیین ویژگی های ارزشی حضرت علی (علیه السلام)  در مسأله خواستگارى و ازدواج فرمود:وَاللَّهِ لَقَدْ انْكَحْتُكِ اكْثَرَهُمْ عِلْمَاً وَ افْضَلَهُمْ حِلْماً وَ اوَّلَهُمْ سِلْماً؛[46]به خدا سوگند كسى را به همسرى تو درآوردم كه از همه آنها علمش بيشتر، و حلمش برتر است، و نخستين كسى است كه اسلام آورده!»[47]

در حديث ديگرى اين مطلب به شكل گسترده ترى مطرح شده است. در اين حديث مى خوانيم فاطمه عليها السلام هنگامى كه سخن بالا را شنيد، شادمان و مسرور شد. پيامبر صلى الله عليه و آله در فرصتى ديگر خواست بهره افزونترى در اين زمينه به او دهد، فرمود:«يا فاطِمَةُ، لِعَلِيٍّ ثَمانُ خِصالٍ: ايْمانُهُ بِاللَّهِ وَ بِرَسُوْلِهِ، وَ عِلْمُهُ، وَ حِكْمَتُهُ وَ زَوْجَتُهُ وَ سِبْطاهُ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، وَ امْرُهُ بِالْمَعْرُوفِ، وَنَهْيُهُ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ قَضاؤُهُ بِكِتابِ اللَّهِ؛[48]اى فاطمه! على هشت فضيلت دارد: ايمان به خدا و پيامبرش، علم و دانش، و حكمت، و همسر او، و فرزندانش حسن و حسين، و امر به معروف و نهى از منكر نمودن و داورى او به كتاب اللَّه!».[49]

سخن آخر

در خاتمه باید گفت دنياپرستان مادى و مؤمنان ضعيف الايمانى كه تحت تأثير زرق و برق مادى اين جهانند و آبرو و شخصيت و عظمت يك خانواده و مباركى و[50]شكوه مراسم عروسى را در تشريفات و تجملات كمر شكن و طاقت فرسا مى دانند ببينند و عبرت بگيرند، ببينند و از اين برنامه انسان ساز كه مايه خوشبختى همه پسران و دختران جوان است الهام بگيرند، و نمونه تعليمات اسلام را به صورت زنده و عملى در ماجراى «خواستگارى»، «مهريه»، «جهيزيه» و «مراسم جشن عروسى» فاطمه زهرا (عليها السلام) با چشم خود در صفحات تاريخ مشاهده كنند.[51]

[1] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛26/7/1391.

[2] زهرا (ع) برترين بانوى جهان ؛ ص38.

[3] شيوه همسرى در خانواده ؛ ص13.

[4] همان.

[5] همان.

[6] همان ؛ ص74.

[7]  بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛26/7/1391.

[8] سوره ی روم؛ آیه ی 21.

[9]  بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛26/7/1391.

[10] همان.

[11] سوره ی بقره، آیه ی 187.

[12]  بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛26/7/1391.

[13] سوره ی نور، آیه ی 32.

[14]  بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛26/7/1391.

[15] شيوه همسرى در خانواده ؛ ص28.

[16] همان ؛ ص26.

[17] همان.

[18] همان؛ ص 28.

[19] همان.

[20] همان ؛ ص9.

[21] همان؛ ص 10.

[22] كنوزالحقايق؛ ص 124.

[23] زهرا (ع) برترين بانوى جهان ؛ ص35.

[24]  بحارالأنوار، ج 43، ص 97، ح 6.

[25] شيوه همسرى در خانواده ؛ ص36.

[26] بحارالانوار؛ج43؛ ص 92؛ ح 3.

[27] شيوه همسرى در خانواده؛ ص 37.

[28] همان ؛ ص36.

[29] همان ؛ ص39.

[30] بحارالأنوار، ج 43، ص 98.

[31] زهرا (ع) برترين بانوى جهان ؛ ص35.

[32] همان.

[33] شيوه همسرى در خانواده ؛ ص37.

[34] همان.

[35] زهرا (ع) برترين بانوى جهان ؛ ص36.

[36]  ذخائر العقبى؛ ص 31.

[37] زهرا (ع) برترين بانوى جهان، ص37.

[38] همان ؛ ص20.

[39] برگزيده تفسير نمونه ؛ ج 5 ؛ ص165.

[40] وسائل الشّيعه، ج 14، ص 30، ح 2.

[41] شيوه همسرى در خانواده ؛ ص19.

[42] مجمع البيان؛ ج 9 ؛ص 138.

[43]  كافى؛ ج 2؛باب «ان الاسلام يحقن به الدم»؛ ح 1 و 2.

[44] زهرا (ع) برترين بانوى جهان ؛ ص36.

[45] آيات ولايت در قرآن ؛ ص376.

[46] بحارالانوار؛ ج 43؛ ص 136.

[47] شيوه همسرى در خانواده ؛ ص38.

[48] بحارالانوار، ج 43، ص 98.

[49] شيوه همسرى در خانواده ؛ ص38 .

[50] زهرا (ع) برترين بانوى جهان ؛ ص44.

[51] همان؛ ص 45.

/۱۳۲۳/ ۱۰۳/ص