حمل و نقل در انواع مختلف زمینی، هوایی، ریلی و دریایی نقش مهمی در ارزش افزوده ایفا کرده و در پازل اشتغال و اقتصاد جایگاه قابل توجهی ایفا می‌کند؛ حمل و نقل از مهم‌ترین عوامل در رشد و توسعه کشورها به شمار می‌آید تا جایی که برخی اقتصاددانان معتقدند، هیچ اقتصاد پیشرفته‌ای بدون توسل به شبکه حمل و نقل مدرن قادر به ادامه فعالیت نیست و فعالیت‌های حمل و نقل از جملـه فعالیت‌های اساسی و زیربنایی رشد اقتصادی و لازمه تحول جامعه محسوب می‌شود.
توسعه نیافتگی در حوزه زیرساخت‌های حمل و نقل مانع و سدی در مسیر توسعه سایر بخش‌ها خواهد بود، در این میان توسعه خطوط ریلی و توجه ویژه به این مدل حمل و نقل در کشور ایران با توجه به موقعیت ویژه ژئوپولیتیکی که دارد، از اهمیت دو چندانی برخوردار است؛ ایجاد کریدورهای ریلی و اتصال آن به کشورهای همسایه و بنادر ایران میتواند سهم بسزایی در توسعه ملی داشتهباشد از این ور بی دلیل نیست که توسعه حمل و نقل ریلی از محورهای اساسی در برنامه ششم توسعه کشور بوده و از سوی مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفته است.
اتصال کردستان به شبکه ریلی کشور بیش از دو دهه است به عنوان یک پروژه و طرح اولویت‌دار در دستور کار قرار گرفته است، پروژه راه آهن همدان ـ سنندج به عنوان یکی از پروژه‌های مصوب مهر ماندگار به طول 420 کیلومتر در سال 1383 کلید خورد، ردیف بودجه‌ای پروژه راه‌آهن همدان – سنندج 10 خرداد 1384، در مجلس هفتم مصوب و در 11 خرداد به تایید شورای نگهبان رسید فاز نخست این پروژه از سمت تهران به همدان در سال 1396 به بهره‌برداری رسید و ریل‌گذاری فاز دوم پروژه شامل مسیر همدان ـ سنندج 4 سال بعد در مهرماه سال 1400 اتمام شد.
بعد از اتمام فاز نخست و دوم خط آهن تهران ـ همدان به طول 270 کیلومتر و بهره‌برداری از آن تلاش برای اجرا و بهره‌برداری مسیر فاز دوم این خط ریلی از همدان به سنندج به طول 151 کیلومتر در سه قطعه تعریف شد که حدود 64 کیلومتر آن در استان همدان و مابقی آن در استان کردستان واقع شده است؛ پروژه راه‌آهن همدان ـ سنندج در سه قطعه از سمت همدان به سنندج دارای هفت ایستگاه سواری و باری شامل بهار، آق بلاغ، دوسر، قروه، آونگان، دهگلان و سنندج است، طول قطعه یک پروژه 64.5 کیلومتر، قطعه دوم 56 کیلومتر و قطعه سوم 29.5 کیلومتر بود و این خط راه آهن یک خطه، دارای عرض مسیر 6 متر و طول پل‌ها 2 هزار و 524 متر است.
با بهره‌برداری از این پروژه زمینه جابجایی300 هزار نفر در سال و 500 هزار تن بار فراهم می‌شود که بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته این رقم در بخش مسافری در سال 1420 به 600 هزار نفر و ظرفیت انتقال بار نیز به یک میلیون تن افزایش خواهد یافت؛ اگرچه وعده بهره‌برداری از این کلان‌پروژه مهم در دولت‌های مختلف از سوی مسوولان وقت داده شد در حالی پروژه راه آهن توسط دولت دوازدهم هم افتتاح شد که پروژه با پیشرفت 63 درصد تحویل دولت سیزدهم شد تا جایکه برای تکمیل آن یک هزار و 400 میلیارد تومان از محل سفر سال گذشته رئیس‌جمهور معادل یک سوم پروژه تخصیص یافت.
حال با تلاشی تقریبا دو ساله و تزریق اعتبارات ویژه زمینه بهره‌برداری این پروژه با حضور رئیس جمهور به استان فراهم شده و براساس برنامه ریزی صورت گرفته قرار است به زودی انتظار 20 ساله مردم کردستان به پایان برسد و صدای سوت قطار در این استان شنیده شود که اولین مسافران آن به مشهد مقدس اعزام شوند؛ اسماعیل زارعی‌کوشا استاندار کردستان با اشاره به افتتاح این پروژه طی روزهای آینده با حضور رئیس جمهور، از رایزنی و کارهای مقدماتی برای تصویب تداوم این پروژه تا مرز باشماق خبر داد و گفت: ارزش فعلی راه‌آهن سنندج بیش از 15 تا 20 هزار میلیارد تومان است اما تاکنون 2 هزار و 200 میلیارد تومانی هزینه شده است.
مهدی صیدگر مدیرکل ساخت روسازی راه آهن در آستانه بهره‌برداری از راه آهن همدان ـ سنندج در خصوص اجرای روسازی مسیر اظهار کرد: طول مسیر ریلی همدان - سنندج 151 کیلومتر است و با احتساب خطوط ایستگاهی به 177 کیلومتر می‌رسد و در حال حاضر در فاز اول ریل‌گذاری 17 کیلومتر از خطوط ایستگاهی این پروژه انجام شده است؛ وی عنوان کرد: عملیات روسازی پروژه از ابتدای سال 1399 آغاز شد و در 4 سال ساخت خطوط اصلی و ایستگاهی عملیات تکمیل سیستم ارتباطات و فیبر نوری محور انجام شد.
صیدگر گفت: عمده‌ترین تجهیزات روسازی شامل ریل، سوزن، تراورس، ادوات پابند و سیستم انتقال بر مبنای استانداردهای بین‌المللی تامین شده است و تمام ادواتی که تاکنون وارداتی بود با بهره از توان و تخصص مهندسان داخلی منطبق برآخرین تکنولوژی‌های روز بومی‌سازی شده است؛ مدیرکل ساخت روسازی راه آهن عنوان کرد: ریل‌گذاری مهم‌ترین بخش روسازی که برای عموم مردم قابل مشاهده است در این پروژه 20 هزار تن ریل با پروفیل 60E1 و گرید R260 به کار رفته که تولید شرکت ذوب آهن اصفهان است و خودکفایی در این حوزه اقدام ارزشمندی در راستای کاهش ریسک واردات، کنترل هزینه‌های اجرایی و افزایش سرعت در اجرای عملیات محورهای ریلی است.
صیدگر با اشاره به سیستم‌های ارتباطات به عنوان بخش دیگری از روسازی راه آهن افزود: سیستم ارتباطات رادیویی و سیستم انتقال شامل ارتباطات رادیویی و فیبر نوری هم‌زمان با ساخت خطوط اصلی و ایستگاهی انجام شد و و سیستم انتقال نوری با ظرفیت STM16 نیز در همه ایستگاه‌ها اجرا شد؛ وی طول کابل‌کشی فیبرنوری مسیر را بیش از 150 کیلومتر و نوع آن را OBUC SM 48 اعلام کرد، همچنین به منظور پوشش سیستم رادیویی ترانک در مسیر 5 دکل مخابراتی و تجهیزات سایت (BTS) و ملزومات بهره‌برداری از آن شامل بیسیم‌های ثابت و سیار تامین و نصب شده است؛ صیدگر پیشرفت فیزیکی پروژه در فاز اول بهره‌برداری را 95 درصد اعلام کرد و ادامه داد: روسازی مسیر از نوع بالاستی با تراورس بتونی B70 و سیستم پابند فنری طرح وسلو است و برای انتقال بار محوری 25 تن طراحی و اجرا شده است.
حداکثر سرعت طراحی مسیر برای قطارهای مسافری 160 کیلومتر بر ساعت و قطارهای باری 120 کیلومتر بر ساعت است که انتظار می‌رود سرعت عملیاتی قطار مسافری در شروع بهره‌برداری حدود 120 کیلومتر بر ساعت باشد و پیش‌بینی می‌شود با تثبیت شرایط هندسی خط ظرف 2 ماه آتی سرعت عملیاتی 160 کیلومتر در ساعت در این مسیر قابل دستیابی باشد؛ مدیرکل ساخت روسازی راه آهن بیان کرد: بر اساس مطالعات انجام شده در زمان تصویب طرح ترافیک پیش‌بینی شده برای 600 هزار نفر و 1 میلیون تن بار در سال است که با توجه به توسعه صنایع منطقه‌ای در سنوات اخیر و افزایش جمعیت این ارقام در بخش باری افزایش قابل ملاحظه‌ای خواهد یافت.
وی تاکید کرد: در فاز دوم بهره‌برداری و تکمیل خطوط ایستگاهی و اتصال خطوط پیش بینی شده به مراکز بار در استان کردستان ظرفیت این محور به 8 تا 9 میلیون تن بار در سال ارتقا خواهد یافت؛ گفتنی است؛ در سفر قریب‌الوقوع رئیس جمهور به کردستان طرح‌های مهمی همچون راه آهن، فرودگاه سقز، پایاب سد گاران، سدهای چراغ ویس، آبگیری سد امیرآباد و رمشت در کردستان بهره‌برداری می‌شود که بهره‌برداری از آنها نویدبخش تحولی بزرگ در استان به ویژه در حوزه‌های اقتصاد و اشتغال خواهد بود؛ برای سفر دور دوم رئیس جمهور و هیات دولت به کردستان، مسوولان 120 مصوبه را آماده کرده‌اند که نیاز بودجه‌ای آن 141 هزار میلیارد ریال است.