تبار شناسی و مبانی فکری احمد الحسن

نشانه‌های ظهور، از جذاب‌ترین و پرطرفدارترین و درعین‌حال از آسیب‌پذیرترین بخش‌های معارف مهدوی است. اختصاص بخش عمده‌ای از روایات مهدویت به این موضوع، بهترین گواه بر این مسئله است. این جذابیت از سویی باعث افزایش اقبال عمومی به این مسئله و در نتیجه اصل اندیشه مهدویت می‌شود، اما از سوی دیگر، افزون بر ایجاد زمینه برای ورود خرافات، طمع شیادان و مدعیان دروغین را برای جعل و تحریف روایات، دو چندان می‌کند. ازاین‌رو، نظر به فقدان پژوهش‌های مستند در این زمینه، شایسته است با انجام تحقیقات مبتنی بر اصول و قواعد فهم حدیث و با جداسازی مطالب مستند از غیر مستند، علاوه بر پالایش معارف مهدویت از خرافات، زمینه‌های سوءاستفاده از این موضوع از میان برداشته شود.

در همین راستا در نوشته زیر به بررسی و تبیین باورها و مبانی اعتقادی جریان احمد الحسن، زندگی نامه، نسب، القاب و ساختار تشکیلاتی این جریان پرداخته شده است.

چکیده

یکی از جریان‌های انحرافی مربوط به مهدویت که در سال های اخیر در عراق شکل گرفته و طرفداران محدودی نیز پیدا کرده جریان احمد الحسن است. این جریان با سوء استفاده از کم اطلاعی برخی جوانان و مردم از آموزه های تاریخی دینی و حدیثی خرافه های بی اساس خود را ترویج می دهد. موسس این جریان شخصی به نام احمد بن اسماعیل از قبیله صیامر عراق است و مدعی است ابتدا در خواب و سپس در بیداری با امام مهدی ملاقات کرده و آن حضرت او را به هدایت انسان‌ها مامور کرده است.

او ادعاهای خود را از حدود سال ۱۳۷۸ شمسی آغاز کرد و پس از انجام اقدامات نظامی طرفدارانش در عراق و اقدام پلیس بغداد برای دستگیری او از عراق گریخت و پس از آن تنها از طریق اینترنت با طرفدارانش در ارتباط است. هدف اصلی این پژوهش تبیین باورها و مبانی اعتقادی این جریان است از این رو در بخش نخست این نوشتار زندگینامه نسب القاب و ساختار تشکیلاتی جریان احمد الحسن را مرور می کنیم. این مباحث در تبیین مبانی اعتقادی و رفتارهای این جریان تاثیر دارد.

 واژگان کلیدی: احمد الحسن، حیدر، مشطت، یمانی، ظهور، امام زمان.

مقدمه

ظهور منجی موعود یک اعتقاد عمومی در تمامی ادیان است کتاب‌های مقدس آسمانی بشارت داده‌اند که جهان در سیطره ظلم و فساد نمی ماند بر که جماعت صالحان به امامت رهبر موعود و داد را در گیتی حاکم خواهند کرد.

این مسئله سبب سوء استفاده فریبکاران و صیادان در طول تاریخ شده است که با ادعاهای دروغین خود را مهدی یا از یاران و معرفی کنند تا از رهگذر عقیده پاک مردم به نیات آلوده خویش دست یابند.

دشمنان اسلام و انسانیت که همواره در ترس از حاکمیت عدل و انسان کامل به سر می برند از یک سو با ساخته و پرداخته کردن سوالات و شبهات تلاش می‌کنند اعتقاد به ظهور منجی را سست کنند و از سوی دیگر با تحمیق رسانه‌ای و ساختن فیلم های سینمایی چهره های هولناک از آن مرد الهی ایجاد کنند.

به این ترتیب اندیشه تابناک مهدویت در طول تاریخ به شکلهای مختلف مورد سوء استفاده قرار گرفته و عده آن را دستاویزی برای رسیدن به مطامع خود قرار داده اند. بر این اساس داده‌های خود را جزو کسانی می دانند که در روایات از آنها به عنوان یاران امام زمان یاد شده و در حوادث هنگام ظهور نقش‌آفرین هستند.

یکی از این افراد احمدالحسن یمانی است. او مدعی است. ابتدا در خواب و سپس در بیداری با امام مهدی عج ملاقات کرده و آن حضرت او را به هدایت انسان‌ها معمولا کرده است.

وی ادعاهای خود را از حدود سال ۱۳۷۸ شمسی آغاز کرد و با سوء استفاده از کم اطلاعی برخی جوانان و مردم از آموزه های تاریخی دینی و حدیثی به ترویج فرقه های بی اساس خود پرداخت و توانست در کشور عراق برخی از شیعیان ساده دل را بفریبد. هدف او ایجاد اختلاف و فتنه و انحراف در کشورهای اسلامی (شیعی) تخریب جایگاه علما و ناکارآمد جلوه دادن علوم دینی و حوزه‌های علمیه است.

او می‌خواهد با تبدیل نیابت عامه فقیه به نیابت خاصه خود مردم را از فقها جدا کند. پس از انجام اقدامات نظامی که طرفدارانش در عراق انجام دادند و اقدام پلیس بغداد برای دستگیری او از عراق گریخت و پس از آن تنها از طریق اینترنت با طرفدارانش در ارتباط است.

طرفدارانش معتقدند او از سال ۲۰۱۲ میلادی از غیبت خارج و مخفی شده است. این نوشتار برای آن است تا با استناد به کتب و نوشته های متعلق به جریان احمد الحسن یمانی و تحقیقات میدانی زندگینامه نسب القاب و ساختار تشکیلاتی جریان احمد الحسن را بررسی کند.

بررسی نسب احمد الحسن

 احمد الحسن متولد سال ۱۳۴۹ شمسی در روستای همبوشی منطقه هویر از توابع شهرستان زبیر استان بصره در جنوب عراق و فارغ التحصیل رشته مهندسی معماری از دانشگاه بصره است.

پیروان احمد الحسن نسب وی را با پنج واسطه به امام زمان عجل الله می رسانند ولی این نسب صحیح نیست. شیروان الوائل وزیر امنیت دولت عراق و همچنین گروهی از طوایف شهر بصره این نسب را ساختگی می دانند و معتقدند احمد الحسن از طایفه همبوش یکی از طوایف البوسویلم است که از سادات محسوب نمی شوند. افزون بر این  احمد الحسن ابتدا خود را شیخ معرفی کرد و بعدها نام سید احمد الحسن را برای خویش برگزید.

احمد الحسن ادعا می کند از انتسابش به امام عصر بی اطلاع بوده تا اینکه در ملاقاتی که با امام داشته این موضوع برایش آشکار شده است. وی در توضیح و اثبات این انتساب می‌گوید نسب فرد از سه طریق ثابت می شود: اسناد قطعی، علمای انساب و یا افرادی که راست گویند. چون دو طریق اول درباره صحت نسب وی کارگشا نیست طبعاً باید به قول افرادی که راست گویند استناد کرد.

بعد از این ادعا اشخاصی شجره نسبی احمد الحسن را تایید کردند. این افراد عبارتند از: عیدان خزاوی آل ماضی، شیاع اسماییل آل فیصل، السید صالح عزیز الصافیو السید حسن الحمامی.

در مورد این که امام زمان عجل الله دارای همسر و فرزندان هستند اختلاف نظر وجود دارد برخی بر وجود و برخی بر عدم آن دلیل آورده‌اند.

گواهی دهندگان استدلال می کنند چون نسب احمد الحسن به قبیله بنی سالم بر نمی گردد و نسبش به قبیله اش منقطع از پس او منتسب به امام است. بطلان این استدلال خیلی روشن است زیرا هرکس که نصبش را نمی‌دانند یا فاقد نصب باشد می‌تواند بدون آوردن دلیل ادعا کند فرزند امام است افزون بر این برخی از افراد قبیله احمد الحسن ادعای نامعلوم بودن نصب وی را رد کرده‌اند.

بررسی القاب احمد الحسن

 الحسن

 احمد در توجیه لقب الحسن که پسوند نام او شده است می گوید با توجه به اینکه من در منطقه خود به حسن رفتار مشهور بودم مردم منطقه مرا با لقب الحسن می شناختند اما پیروان احمدالحسن علت به کار بردن نام الحسن را به این روایت مستند می‌کنند: وَ یُسَمِّیهِ بِاسْمِ جَدِّهِ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ یُکَنِّیهِ، وَ یَنْسُبُهُ إِلَى أَبِیهِ الْحَسَنِ‏ الْحَادِیَ‏ عَشَرَ إِلَى الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ. در استدلال به این روایت می گویند او منسوب به امام حسن عسکری(ع) است و از طریق ایشان به امام حسین(ع) متصل می شود.

احمد الحسن از قبیله البوسویلم ناصریه است که در سه منطقه ناصریه بصره و کربلا مستقر هستند ساکنین عشیره در ناصریه و بصره را با عنوان آل حسن و ساکنین کربلا را بنی حسن نامیده اند از این رو احمد نیز که از عشیره مستقر در بسته است به‌عنوان الحسن شناخته می‌شود؛ افزون بر این هیچ‌کدام از عشیره ابوسویلم دارای سیادت نیستند.

 یمانی

در احادیث در مورد یمانی چند مطلب ذکر شده است: 1.تقارن قیام و با قیام سفیانی قیام خراسانی و قیام سید حسنی. 2. خروج یمانی از صحنه‌ها پایتخت یمن. احمد الحسن با هیچ کدام از این نشانه ها سنخیت ندارد.

اهمیت انتصاب یمانی به احمد الحسن این است که در روایات از ایمانی تجلیل و از پرچم او به عنوان پرچم هدایت یاد شده است که پیکار سختی با سفیانی خواهد داشت.

در مورد نام، لقب، کنیه و نسب یمانی هیچ مستند معتبری در دست نیست تا مدعیان دروغین به آن تمسک بکنند؛ البته در برخی روایات نصب یمانی از زید بن علی ذکر شده است.

 هجرت به نجف اشرف و آغاز انحراف

احمد الحسن در اواخر سال ۱۹۹۹ میلادی در سن ۲۹ سالگی به حوزه علمیه نجف رفت و مدتی است امام مهدی عجل الله در خواب به او دستور داده به نجف برود او با انتقاد شدید از برنامه درسی و علمی حوزه نجف در حوزه حضور نداشته و به صورت فردی مطالعه کرده است.

پس از این احمد الحسن با زیر سوال بردن نیابت عامه فقها و ادعای فساد مالی در حوزه های علمیه و ناکارآمدی دروس با دوستش شیخ حیدر مشتت از ادامه تحصیل در حوزه علمیه انصراف دادند.

احمد الحسن در جولای سال ۲۰۰۲ میلادی پس از مدتی دعوت مخفیانه و ایمان آوردن برخی افراد به او با ادعای این که در خواب امام زمان به او دستور داده با ظلم مبارزه کند در نجف اشرف به مردم اعلام کرد که فرستاده حضرت مهدی عجل الله است.

احمد الحسن در سال ۲۰۰۳ میلادی طی بیانیه‌ای یمانیت را از خود سلب کرد و حیدر مشتت را یمانی معرفی کرد. اونیز سفرهای تبلیغی اش را در عراق و ایران آغاز کرد و در سال ۲۰۰۵ میلادی با بروز اختلاف بین احمد الحسن و حیدر مشتت احمدالحسن در تناقضی آشکار با انتشار بیانیه‌ای خود را به صورت توأمان وصی امام و یمانی موعود معرفی کرد.

از طرف دیگر حیدر مشتت نیز خود را ایمانی و احمد اسماعیل را دروغگو خواند و به نقد دلایل ادعاهای احمد الحسن پرداخت بالاخره حیدر مشتت پس از کش و قوس های بسیار با احمد الحسن و تلاش برای ایجاد تشکیلات مستقل در راه بغداد به ضرب گلوله از پا در آمد و طرفدارانش احمد الحسن را به قتل متهم کردند.

ساختار تشکیلاتی جریان احمد الحسن

 ۱.گروه علمی

ماموریت اصلی این گروه تالیف کتب و تنظیم آثار احمد الحسن است که تاکنون ۲۴ عنوان کتاب منسوب به احمد الحسن و ۱۸۰ عنوان کتاب از سوی انصار احمد الحسن به رشته تحریر در آمده است.

کتب منتسب به احمد الحسن عبارتند از: ۱. تفسیر آیه ای از سوره یونس ۲. نوشتار بازدارنده از گمراهی ۳. وصی و فرستاده مهدی در کتابهای تورات انجیل و قرآن ۴. توقفگاه هایی برگزیده از چشم اندازهای سومر و اکد۵ . شرایع الاسلام سه جلد ۶. پاسخ به پرسش‌ها و استفتا های فقهی۷ . سرگردانی یا طریق به سوی الله ۸. همگام با عبد صالح ۹. سفر حضرت موسی به مجمع البحرین ۱۰. روشنگری هایی از دعوت های فرستادگان ۱۱. رجعت سومین روز از روزهای بزرگ خدا ۱۲. بیان حق و سداد از طریق علم اعداد ۱۳. نصیحتی برای طلاب حوزه علمیه و هرکس که طالب حق است۱۴. نبوت خاتم ۱۵. متشابهات ۱۶. پاسخ‌های روشنگر از راه امواج ۱۷. رساله ای در فقه خمس و ضمیمه آن ۱۸. جهاد درب بهش 1۹. نامه هدایت ۲۰. حاکمیت خدا نه حاکمیت مردم ۲۱. گوساله ۲۲. گزیده‌ای از تفسیر سوره فاتحه ۲۳. توهم بی خدایی آیات ۲۴.ربوبیت در آفرینش ۲۵. عقاید الاسلام.

برخی از کتابهای نوشته شده توسط انصار احمد الحسن عبارتند از:  المهدی ولی الله. حجه الوصی. اوهام المدعی. الافحام فی رویا ام الامام. انتصارا للوصیه. قانون معرفه الحجه. المعتضون علی خلفا الله. دابه الارض طالع الشمس. الوصیه و الوصی احمد بصری. البلاغ المبین. بحث فی العصمه. الیمانی الموعود حجه الله.

2.گروه دینی

وظایف این گروه عبارت است از: تعیین ائمه جمعه و جماعات در شهرها و استان‌ها، تدوین بانک اطلاعات مبلغین حوزوی احمد الحسن، اداره حوزه های علمیه احمدالحسن، تعیین قاضی برای حل مشکلات و دعاوی انصار احمد الحسن، تبلیغ و نشر دعوت انحرافی احمد الحسن، تعیین پاسخگویان و مناظره کنندگان رسمی دعوت احمد الحسن

3.گروه امنیتی

ماموریت این گروه تامین امنیت جانی و مالی انصار احمد الحسن در شهر ها و همچنین تامین امنیت مراسمات و موکب های مناسبتی این جریان می باشد.

4.گروه اطلاع رسانی

 مسئولیت این گروه انتشار بیانیه ها و سخنرانی های احمد الحسن است و مدیریت سایت و فضای مجازی نیز بر عهده این گروه است.

5.گروه مالی

 این گروه علاوه بر دریافت وجوهات شرعی و نذورات و هدایا مسئولیت هزینه این مبالغ را برعهده دارند؛ این مبالغ در سه بخش مصرف می شود: .۱ شهریه طلاب و مبلغین احمدالحسن۲. چاپ و نشر کتب انصار و همچنین تجهیز کتابخانه‌های اتباع و حسینیه‌ها ۳. خرید تسلیحات و مهمات جنگی و آموزش‌های نظامی اتباع.

6. گروه نظامی

 این گروه با هدف جذب و آموزش نظامی اتباع خرید تسلیحات و فرماندهی عملیات های نظامی تشکیل شده است و به عنوان سرایا القائم فعالیت می کنند. احمد الحسن پس از مدتی اقامت در نزدیکی بسر توانست عده‌ای را به سوی خود جذب نموده و دو مرکز در استان بصره و ناصریه و چند مرکز کوچکتر در استانهای دیگر عراق تأسیس کند.

وی همچنین توانست حدود ۵۰۰ نفر از طرفداران خود را مسلح کند و روز عاشورای سال ۲۰۰۸ میلادی را روز قیام برای آزاد کردن دوستان بصره و ناصریه مقرر کرد. طرفداران بی نیز در حالی که بین هیئت های عزاداری فریاد می زدند مهدی آمد مهدی آمد به سوی پلیس بسته تیراندازی کردند و به شدت با آنها درگیر شدند.

درگیری به ناصری هم کشیده شد و به مدت یک هفته ادامه یافت و حدود ۱۰۰ نفر از آنها کشته و چند صد نفر دستگیر شدند و احمد الحسن نیز فراری و مخفی شد به دنبال این امر پرونده امنیتی برای وی نزد پلیس بسته تشکیل شد.

رئیس پلیس بصره پس از این واقعه درباره وی چنین گفته است: ما با خانواده وی ملاقات کرده و اطلاعاتی درباره او جمع‌آوری کردیم و برای ما معلوم گشت که وی از خانواده ای علوی نبوده و نسب به پیامبر اسلام نمی‌برد و از سحر و شعبده و هیپنوتیزم برای جذب افراد استفاده می کنند.

نکته قابل تامل و تاسف باری که در گزارش رئیس پلیس بصره آمده این است که بیشتر کسانی که جذب وی شدند جزو فرهنگیان، دانشجویان، اساتید دانشگاه، فارغ التحصیلان حوزه علمیه و مهندسین هستند.

وی همچنین تاکید می‌کند که با تعدادی از دستگیرشدگان گفت‌وگو کرده و متوجه شدند علت ایمان آنها به احمد الحسن رویا بوده است به گونه‌ای که بعضی از آنها گفته اند: امام حسین علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها را در خواب دیده اند که به احمد الحسن سفارش کرده اند.

 بعضی دیگر سفارش حضرت مسیح و رسول گرامی اسلام را در خواب علت ایمان خود به وی ذکر کرده اند.

منابع

1. ۱. نقد و بررسی آراء و مدعیان مهدویت با تکیه بر آرا احمد الحسن، نصرت الله آیتی، مشرق موعود، سال هفتم بهار ۱۳۹۲، شماره25.
2. نقد و بررسی آراء مدعیان به مهدویت: با تکیه بر آرا احمد الحسن، نصرت الله آیتی، مشرق موعود، سال هفتم، شماره ۲۵، بهار ۱۳۹۲.
3. از تبار دجال، نصرت الله آیتی، قم، موسسه آینده روشن، ۱۳۹۳ شمسی.
4. بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، بیروت ، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ قمری.
5. پاسخ مختصر بر کتاب فتنه یمانی احمد اسماعیل، انتشارات انصار امام مهدی، بی‌جا، بی تا.
6. جزیره الخضرا، جعفر مرتضی عاملی، ترجمه محمد سپهری، قم، انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۷۴.
7. الجواب المنیر عبر الاثیر، احمد اسماعیل اصدارات، انصار الامام المهدی، بی‌جا، ۱۴۳۱ قمری.
8. الحرکات المهدویه، تاریخها قائدها خطرها، ذوالفقار علی ذوالفقار، مرکز بانقیا لابحاث و الدراسات، ۲۰۱۴.
9. دجال بصره، در رد ادعاهای احمد اسماعیل معروف به احمد حسن یمانی، علی کورانی عاملی، ترجمه مسلم خاطری، تهیه معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، موسسه بوستان کتاب، ۱۳۹۴.
10. ره افسانه (نقد و بررسی فرقه های امانی بصری)، محمد شهبازیان، انتشارات مرکز تخصصی مهدویت، ۱۳۹۳.
11. سیمای آفتاب، حبیب الله طاهری، قم، انتشارات مشهدی، چ اول، ۱۳۷۸.
12. العبقري الحصان فی احوال مولانا صاحب الزمان، علامه علی اکبر نهاوندی، مسجد مقدس جمکران، قم، ۱۳۸۸.
13. الشهب الاحمدیة فی الرد علی مدعی المهدویه، دعوه احمد الاحسن فی المیزان، الشیخ احمد سلمان، موسسه البلاغ، 2015.
14. الفتن نعیم بن حماد، بیروت، لبنان، ۱۴۲۳ قمری.
15. کتاب الغیبه، ابوعبدالله محمد بن ابراهیم نعمانی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۷.
16. کتاب الغیبه للحجه، محمد بن حسن طوسی، قم، المعارف الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۱ قمری.
17. کشف الحق، محمد صادق خاتون آبادی، مرکز الدراسات التخصصیه الامام المهدی، نجف، ۱۴۲۶ قمری.
18. کتاب کفایة المهتدی فی معرفت المهدی، میرلوحی، قم، دارالتفسیر، ۱۴۲۶ قمری.
19. مختصر اثبات الرجعه، فضل بن شاذان النیشابوری، عتبه حسینیه، کربلا، ۲۰۱۶.
20. نجم الثاقب، میرزا حسین نوری، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ ۱۳، ۱۳۹۳.
21. النهایة فی غریب الحدیث ولاثر، مبارک بن محمد ابن اثیر، اسماعیلیان قم ۱۳۶۷.
22. الوصیه المقدسه الکتاب العاصم من الضلال، احمد الحسن، ۲۰۱۲.
23. الهدایه الکبری، خصیبی، حسین بن حمدان خصیبی، بیروت، البلاغ، چاپ اول، ۱۴۱۹ قمری.

محمد جواد مهری