برگزاری همایش دین و عقل در نظر و عمل در آلمان
به گزارش خبرگزاری رسا، همایش «دین و عقل در نظر و عمل» با همکاری بنیاد مطالعات اسلامی برلین در شهر «کُلن» آلمان برگزار شد.
این همایش از 11 تا 13 اردیبهشت به مدت سه روز برگزار و با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی ایمانی‌پور، رئیس افتخاری بنیاد مطالعات اسلامی برلین افتتاح شد.
در این همایش که به همت «بنیاد مطالعات اسلامی برلین» و «مؤسسه دومنیکن هامبورگ برای مطالعات تاریخ مسیحیت و اسلام» و اسقف‌نشین کلن برگزار شد، جمعی از محققان، پژوهشگران و اساتید دانشگاهی از ایران و آلمان به ایراد سخنرانی و تبادل‌نظر پرداختند.
حجت‌الاسلام والمسلمین نواب، رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب، پروفسور محمد لگن هاوزن از دانشگاه قم، احمدعلی حیدری و علی اصغر مصلح از دانشگاه علامه طباطبایی از ایران در این همایش شرکت کرده بودند.
در آغاز حجت‌الاسلام والمسلمین ایمانی‌پور در سخنرانی افتتاحیه این همایش به بررسی رابطه عقل و دین از منظر قرآن کریم پرداخت و گفت: بررسی رابطه عقل و دین امری نوظهور نیست؛ بلکه این مسأله از زمان پیدایش ادیان الهی قدمت داشته است.
وی سپس به دیدگاه قرآن در مورد عقل و رابطه آن با دین اشاره کرد که اهم آن عبارت بودند از:
ـ قرآن بندگی کورکورانه خداوند را نفی و مسائل اعتقادی نظیر توحید را با براهین عقلی اثبات میکند.
ـ قرآن قانون علیت را که یکی از مهمترین اصول عقلی است بدون استثنا در تمام موارد، چه در حیطه موجودات مادی و چه در حیطه مجردات و حتی امور اجتماعی میپذیرد مثلاً در آیه «إن اللَّهَ لا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِم:در حقیقت خدا حال قومى را تغییر نمىدهد تا آنان حال خود را تغییر دهند»(رعد 11)
ـ قرآن کریم تفکر و تعقل را زیر بنای تکامل انسانها دانسته و جهالت آنها را موجب هلاکت می‌داند.
- قرآن مسلمانان را به اصل اجتماعى شور و مشورت ترغیب مىکند و در حقیقت از آنها مىخواهد از عقول و علوم دیگران در تصمیمگیرىها و برنامهریزىها استفاده کنند.
- قرآن هم راه عقل و اندیشه را محترم شمرده و هم راه دل را، ولی در پیمودن راه دل نیز عقل ملاک، حجت و میزان صحت و سقم یافته‌های عارف است.
- قرآن کریم مهمترین روش برای دعوت به سوی حق را حکمت و برهان می‌داند و می‌فرماید: «ادْعُ إِلَى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ: با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به [شیوهاى] که نیکوتر است مجادله نماى (نحل 125)
- قرآن کریم، دلیل پشت‌کردن به دین الهی را عدم تعقل می‌داند و می‌فرماید: «وَمَنْ یَرْغَب عَنْ مِلَّة إبْرَاهِیم إلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسه: جز سبک‌مغزان چه کسی از آیین ابراهیم روی‌گردان میشود»(بقره 130).
- قرآن رعایت احکام عقلی را برای جلوگیری از لغزش انسان مورد تأکید قرار داده و با لغزشگاههای عقل نظیر «ظن و گمان»، «تقلید کورکورانه» و «هوای نفس» به مبارزه میپردازد.
رییس افتخاری بنیاد مطالعات اسلامی در ادامه به جمع‌بندی مطالب پرداخت و افزود: رابطه تأییدی دین و عقل دو سویه است. اسلام اهمیّت ویژهای برای عقل و تعقل قائل شده و ایمان و تعبّدی را که مبتنی بر عقل و تعقل نیست، بی‌ارزش می‌داند. از سوی دیگر تفکّر و تعقّلی مورد تأیید اسلام است که توأم با تقوا، علم و عمل صالح باشد به شکلی که در نهایت منجر به عبودیّت و خضوع مطلق آدمی در برابر آفریدگار جهانیان گردد و سعادت آدمی را در پی داشته باشد.
ایمانی‌پور سپس به افراطگریهایی که به ادیان نسبت داده میشود، اشاره و اظهار کرد: افراط و تفریط‌ها ناشی از رفتار کسانی است که خود را متدین به ادیان معرفی میکنند و الزاما جنبه دینی ندارد. به عبارت دیگر جدایی دین از عقل و تعقل منجر به قشریگری و توسل به پوسته ادیان و بی بهره‌ماندن از عمق و حقیقت دین می‌گردد و این مسئله در طول اعصار و حتی امروزه جدی‌ترین آفت دینی بوده که علاوه بر آسیب به اصل دین و دینداری، بهانه لازم را به دین‌ستیزان برای حمله و هجو ادیان فراهم می‌سازد.
وی در خاتمه سخنان گفت: بشر امروز بیش از هر چیزی نیازمند دین عقلانی است و تنها در سایه چنین ره آوردی است که می‌توان جهانی عاری از خشونت را نوید داد.
پس از سخنرانی رئیس افتخاری بنیاد مطالعات اسلامی، پروفسور توماس اگنسپرگر، رئیس مؤسسه دومنیکن چنو برلین و به دنبال آن حجت‌الاسلام و المسلمین سیدابوالحسن نواب، رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب قم و مهدی اصفهانی، رئیس بنیاد مطالعات اسلامی برلین سخنرانی کردند.
پروفسور آندریاس اشپر رییس انستیتو توماس دانشگاه کلن، پروفسور اولریش انگل از انستیتو فلسفه الهیات دانشگاه مونستر، پروفسور جوزف شوستر از انستیتو فلسفه الهیات دانشگاه فرانکفورت و پروفسور توبیاس اشپکر از بخش فلسفه الهیات مدرسه عالی گئورگن فرانکفورت از دیگر سخنرانان همایش بودند.
پرداختن به نسبت دین و عقل در اسلام و مسیحیت، ارائه دیدگاه‌های نظری پیرامون اخلاق زیستی و معنا و روند سکولاریزاسیون به عنوان یک پدیده مدرن و چالش های پیش روی آن از جمله موضوعاتی بود که سخنرانان به آن اشاره داشتند.
شایان ذکر است نشست پایانی این همایش به معرفی مؤسساتی اختصاص یافت که به موضوع مطالعات بین ادیان اشتغال داشتند. در این مجموعه دفتر اسناد و مواجهات مسیحی- اسلامی کنفرانس اسقفی آلمان (CIBEDO)، دانشگاه ادیان و مذاهب قم و مدرسه عالی فلسفه و الهیات سنت گئورگن در فرانکفورت فعالیت داشتند. /982/د102/ک