کام شیرین ایرانی‌ها در سال جدید با خبر «حضور در حج»
این روزها همزمان با ایام میلاد حضرت زهرا(س) و آغاز سال نو شمسی که طلیعه فصل بهار و رویش مجدد طبیعت است، خبر خوش امکان تشرف حدود 86 هزار نفر ایرانی به حج سال 96 بود که مردم ایران اسلامی را خشنود کرده و کام مردم متدین ایران را شادتر کرد.
28 اسفندماه بود که حجت‌الاسلام والمسلمين سيدعلي قاضی عسكر، نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني و آقاي حميد محمدي سرپرست سازمان حج و زيارت در یک نشست از اعلام رسمي توافق ايران و عربستان برسرحضور زائران ايراني درحج تمتع خبر دادند و اینکه دراين مذاكرات خواسته‌های مردم، مسئولان و در راس آن مقام معظم رهبري در اولويت قرار داشته و بيشتر اين خواسته‌ها درتوافق نهايي محقق شده است.1
خبر قطعی اعزام حجاج به سزمین وحی در حالی در روزهای پایانی سال 1395 اعلام شد که گمانه زنی های مختلفی از کیفیت تعامل هیئت های ایرانی و سعودی مخابره میشد و البته بیشتر اخبار از پیشرفت نسبی مذاکرات خبر می داد.2
توافق بر سر اعزام حجاج ایرانی به سرزمین نزول وحی در حالی صورت گرفته است که در دو سال گذشته روابط سیاسی کشور ایران و نظام عربستان سعودی در حد گسترده‌ای تیره و تار شده است که می توان به عواملی چون آتش افروزی عربستان در کشور یمن، اعمال سیاست‌های استبدادی علیه شیعیان و اعدام مجاهد شهید آیت الله نمر(ره) و فقدان مدیریت صحیح عربستان در برگزاری مراسم حج که خود را در سقوط جرثقیل در مسجد الحرام و وقوع فاجعه منا نشان داد، اشاره کرد که متعاقب آن رایزنی های دو کشور در سال گذشته به نتیجه نرسید و مسئولان جمهوری اسلامی بر اساس حفظ حرمت و کرامت و امنیت زائران، بسیار آرام آرام خبر از تعلیق سفر حج دادند، این در حالی بود که ماه‌ها بود سفر عمره به دلیل بد رفتاری کارگزاران عربستانی تعطیل شده بود.
خبر تعطیلی این فرضیه الهی در سال گذشته در حالی در رسانه های کشور مطرح شد که مراجع معظم تقلید پیشتر بر حفظ کرامت زائران ایرانی تأکید کرده بودند و وجوب این سفر را در صورت خطر ساقط اعلام کرده بودند و این موجب شد تا مسئولان حج ایرانی با قدرت بحث مذاکره را جلو ببرند؛ اما به این نتیجه رسیدند که کارشکنی‌ها عربستان سعودی مانع برگزاری یک حج با عزت برای مسلمانان ایرانی خواهد شد که موجب شد تا مناسك حج تمتع سال ۱۴۳۷ هجري قمري بدون حضور حاجيان ايراني برگزار شود.
عدم حضور ایرانیان در مراسم حج علاوه بر اینکه «صد عن سبیل الله» را در کارنامه حکام عربستانی درج کرد، موجب خوشحالی شخص بنيامين نتانياهو، نخست وزير رژيم صهيونيستي شد که گفت: «ما خوشحالي خود را از عدم حضور حجاج ايراني در حج پنهان نمي كنيم. «حج، عبادت و رفتاري متمدنانه است و نبايد به شعارهاي سياسي و طايفه گرايانه آلوده شود.»3
اما آنچه حائز اهمیت است اینکه سفر حج به عنوان طولانی ترین و عظیم ترین همایش جهان اسلام افزون بر ابعاد فقهی که به عنوان یکی از فرایض بزرگ اسلامی بر مسلمانان واجب شده است، دارای کارکردهایی همچون اتحاد جهان اسلام، روشنگری فکری مسلمانان و تقریب مذاهب اسلامی است و بنا به گفته نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت، ايران هيچگاه در رفتن به حج ترديد نكرده است.4
بركات و فوايد حج براي مسلمانان بي‌شمار است و در قرآن كريم و روايات معصومين(ع) به اين مسئله تأكيد شده است. حج از احكامي است كه جنبه اجتماعي فوق العاده اي دارد؛ در موسم حج چند ميليون مسلمان از نقاط مختلف دنيا به كنگره حج عزيمت مي‌كنند و حاجيان با وجود فرهنگ‌ها، رنگ‌ها، زبان‌ها و مذاهب گوناگون، در حج همه شعار لبيك به خداوند را سر مي‌دهند. حج براي امت اسلامي پيام انسجام و وحدت دارد؛ امروز بيشتر مشكلات جهان اسلام به دليل كم رنگ شدن وحدت است و حج اين ظرفيت را دارد كه مسلمانان را متحدتر كند.
حجت الاسلام والمسلمین قاضی عسگر پیرامون اهمیت کارکردهای اجتماعی مساله حج می‌گوید: در اين چند سالي كه توفيق حضور در سازمان حج و زيارت را داشته‌ام، چه قبل از موسم حج و چه بعد از آن، هر زمان كه در محضر رهبر انقلاب حاضر شده‌ام، مطلب يا مطالب جديدي را مطرح فرموده‌اند. از نظر ايشان، توجه به حج با در نظر گرفتن اين مطالب، تحولات وسيعي را در جهان اسلام ايجاد خواهد كرد. بنده فقط به نمونه‌اي از اين مطالب اشاره مي‌كنم. در گذشته، چيزي به‌عنوان «ديپلماسي حج» وجود نداشت؛ اما مقام معظم رهبري، حج را به‌عنوان پديده‌اي در ابعاد بين‌المللي معنا كردند. مي‌فرمايند حج را بايد راهي براي ارتباط با شخصيت‌هاي جهان اسلام قرار بدهيم. از اينجاست كه ديپلماسي حج شكل مي‌گيرد. فقط در همين يكي دو سال گذشته، با حدود سي كشور ديدار و ارتباط داشته‌ايم و اين امر منشأ آمدوشد ايران با اين كشورها شده است.
وی ادامه می دهد: يا اينكه نگاه حضرت امام رحمه‌الله‌عليه و رهبر انقلاب به حج اين‌گونه بوده و هست كه آنجا جاي طرح مسائل قومي و طايفه‌اي و مجادلات مذهبي نيست. در حج بايد به وحدت جهان اسلام، فراتر از مظهر هر كشور توجه شود. در واقع مسلمانان بايد در حج يد واحده‌اي براي مقابله با دشمنان خود باشند و از اين ظرفيت براي رسيدن به وحدت امت اسلامي، بهره بگيرند. همه‌ي آنچه تا اينجا مطرح شد، ايده‌هاي جديدي است كه شايد ريشه‌ي آن‌ها در قرآن و روايات موجود باشد، اما قبل از انقلاب اسلامي، هرگز از چنين واژه‌هايي استفاده نشده است. امروز واژه‌هاي مرتبط با حج ابراهيمي در فرهنگ مردم برجا مانده است. امروز اگر معناي حاجي را با معناي گذشته‌ي آن مقايسه كنيد، متوجه تفاوت فاحش معنايي آن مي‌شويد. امروز ديگر حاجي به‌دنبال بازارگردي نيست. 5
حج ظرفیتی عظیم برای وحدت مسمانان جهان است و به نظر می‌رسد حج بايد مشكلات جهان اسلام را حل كند و اگر مي‌خواهيم وحدت امت اسلامي تقويت شود و از مشكلات رهايي پيدا كنيم، بايد به «حج كارآمد» توجه ويژه داشته باشيم.
امید آنکه حج ابراهیمی در سال جدید با مدیریت شایسته و بایسته مسئولان حج و زیارت ایران و همراه با امنیت برای تمامی حجاج برگزار شود و حج مقبول برای زائران به ارمغان بیاورد./909/ی 702/س
علیرضا استادیان، دانشجوی دکتری انقلاب اسلامی
پی نوشت
1- http://www.rasanews.ir/detail/news/487851/81
2- از باب نمونه نگاه کنید به:
حجت‌الاسلام سالک: عربستان شروط ایران را نپذیرفت
http://www.rasanews.ir/detail/news/485753/2049
سرپرست سازمان حج و زیارت خبر داد؛
پیشرفت نسبی مذاکرات ایران و عربستان درباره حج سال آینده