برگزاری کنگره فقه وقانون و واقعیت های اجتماعی در آینده نزدیک

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مراسم بزرگداشت هفته پژوهش پیش از ظهر امروز از سوی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در این مراسم با بیان این که بعد از انقلاب در حوزه مطالعات فقهی و پژوهشی دو تحول بزرگ رخ داد، ابراز داشت: این دو تحول دو ظرفیت مهم و اساسی جدی است؛ نخست طرح موضوع شناسی در اجتهاد و دوم رفتن به سمت فقه تخصصی.

وی افزود: این دو عمدتا بعد از انقلاب مطرح شد و البته دیدگاهی وجود دارد که شهید مطهری آن را مطرح کرده بود، ولی به هر صورت بعد از انقلاب شکل عملی به خود گرفت که الان این دو در یک مرحله نخستین و نه فعال و نهادینه شده قرار دارند.

ضرورت توجه بیشتر به فقه تخصصی

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به این که فقه تخصصی هنوز به صورت جدی پا نگرفته است، ابراز داشت: به رغم این که مباحث زیادی در آن وجود دارد و مراکز آموزشی و پژوهشی به سمت فقه های مضاف رفته اند، اما بازهم در مرحله اولیه خود هستند و اگر تحولات جدی در این عرصه رخ بدهد، دو مبنای اساسی بین فقه و واقعیت اجتماعی را شاهد خواهیم بود.

وی یادآور شد: این دو تحول در مورد تقنین هم قابل اعمال است، به عنوان مثال ما هنوز مطالعات ناظر به تقنین را شکل نداده ایم، این که تقنین چه اقتضائاتی دارد؟ رابطه آن با مسائل ارزشی چیست؟ رابطه آن با اخلاق چگونه است؟ یعنی موضوع شناسی عالمانه در مورد تقنین در فضای حوزوی و دینی صورت نگرفته است.

نماینده مجلس خبرگان رهبری تأکید کرد: گاهی اوقات نگاه ساده ای به این مسأله شکل می گیرد، در حالی که تقنین ارتباطات پیچیده ای با جامعه دارد که باید در موضوع شناسی مشخص شود و ادبیات و تفسیر و روح قانون نیز اگر شناخته نشود، فقیه نمی تواند فقه خود را در قانون عرضه کرده و به متن جامعه انتقال بدهد.

وی با بیان این که قانون در هر زمینه ای به صورت مجزا باید مورد بررسی قرار بگیرد، یادآور شد: قانون فرهنگی از جمله قوانینی است که نمی توان هر مسأله ای از فقه را وارد آن کرد، بنابراین قانون فرهنگی برگرفته از فرهنگ بوده و به همین جهت پیچیده است، بنابراین فقه ابتدا باید قانون را بشناسد و بعد از آن اجتهاد فعال و جدی نسبت به آن قانون فرهنگی داشته باشد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی تصریح کرد: به عنوان مثال برای قانون گذاری در مورد یک مسأله فقهی مثل حجاب ابتدا باید اصل حجاب به عنوان یک مسأله حساس مورد بررسی دقیق قرار بگیرد و در غیر این صورت نتیجه معکوس خواهیم گرفت.

موضوع شناسی فقهی در مرحله ابتدایی است

وی یادآور شد: شناخت مقتضیات و مؤلفه های قانون و موضوعات فرهنگی که می خواهیم احکام فرهنگی را از دل شریعت استنباط کنیم مسأله مهمی است؛ بعد از این مسائل باید استنباط دقیقی صورت بگیرد و بعد بتوانیم آن را به قانون گذار عرضه کنیم؛ بنابراین موضوع شناسی در حد یک وضعیت ابتدایی قرار دارد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به این که امام راحل اندیشه موضوع شناسی و ضرورت شناخت موضوع را مطرح کردند، ابراز داشت: این یک ایده است که باید در اجتهاد حوزه جایگاه خود را پیدا کند؛ تحول دوم نیز موضوع تفریع های تخصصی متوجه به فقه است که از آن فقه به مضاف تعبیر می شود.

نماینده مجلس خبرگان رهبری تأکید کرد: این مسأله رخ داده ولی در حد مطلوب نیست؛ هنوز تخصص ها، اجتهادهای پاسخ گو و قابل اجرای علمی انجام نگرفته است؛ همین امر اگر در مورد قانون در نظر گرفته شود وضعیت مضاعف می شود؛ به عنوان مثال فقه فرهنگی هنوز در زمره فقه های مضاف نیامده است و بعد از ایجاد باید صورت بندی دقیقی در مورد آن داشته باشیم و موضوع شناسی فرهنگی را در دل آن تعبیه کنیم.

وی در ادامه یادآور شد: یکی از تجربیات خود مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی این است که مطالعات در یک فضای ناظر به زمین و واقعیت های ملموس اجتماعی انجام می گیرد و البته باید اعتراف کنیم به دلیل این که عمدتا در یک فضای کلی بودیم، کشاندن تجربه کلان فقهی به فضای قانون از سخت ترین امور است؛ ما در این مرکز از یک طرف باید پاسخگوی مجلس باشیم و از طرف دیگر باید روش و منهج تقنین را بسازیم.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی از برگزاری کنگره فقه و قانون و واقعیت های اجتماعی در آینده نزدیک خبر داد و گفت: ما در این کنگره می خواهیم بخشی از مطالعات و بررسی های خود را در مسائل فرهنگی در مقابل صاحبان فکر و اندیشه قرار بدهیم و هفته پژوهش را فرصتی برای این مسأله دانستیم، چراکه معتقدیم امروز از مهمترین مسائلی که قانون گذار باید نگاه دقیق به آن داشته باشد مسائل فرهنگی است.

وی با اشاره به این که فقه فرهنگی دارای مسائل گوناگون برای اهتمام بخشی حوزه نسبت به آن است، اظهار داشت: فقه موضوعات فرهنگی، فقه تعاملات فرهنگی، نظریه های فرهنگی و فقه اولویت های فرهنگی از مهمترین مسائل فقهی است که باید حوزه علمیه و مراکز پژوهشی دینی به آنها توجه ویژه ای داشته باشد.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی یادآور شد: ما باید به دین برگردیم و ببینیم چه اولویت هایی را برای مسائل فرهنگی دیده است؛ اگر موضوعات دسته دوم و سوم را در صدر قرار بدهیم شاید نتیجه برعکس بگیریم، چراکه نگاه دین به مراتب و سلسه مراتب مسائل فرهنگی است./1330/پ۲۰۲/ج