برهان علیت و تفاوت آن با برهان نظم در خداشناسی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، آیت الله سید ابوالحسن مهدوی عضو مجلس خبرگان رهبری، ظهر امروز در مدرسه علمیه ملاعبدالله اصفهان، با بیان اینکه ادله عقلی دین برای کسی است که می‌خواهد تحقیق بکند، گفت: کسی که به دنبال حقیقت باشد و بخواهد تحقیق بکند به دنبال دلیل عقلی هم خواهد رفت اما برخی می‌گویند ما اصلا نمی‌خواهیم در مورد حقیقت دین تحقیق بکنیم.

وی در ادامه به برهان علت و معلول در مسأله وجود خداوند اشاره کرد و افزود: برهان علت و معلول می‌گوید هیچ معلولی بدون علت تامه به وجود نخواهد آمد، حتی اگر علت ناقص باشد معلول پدید نخواهد آمد، همه جزییات مؤثر در وجود معلول است و باید علت تامه باشد.

آیت الله مهدوی خاطرنشان کرد: وجود معلول بدون علت محال است و به آن استحاله وجود معلول بدون علت گفته می شود، محال است علت کامل باشد اما معلول ایجاد نشود، مثل نمک که علت شوری است و هرکجا از این نمک استفاده بشود شوری هم پدید خواهد آمد.

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه در خداشناسی بحث علت و معلول مطرح است، اظهار کرد: ما این جهان و وجود آن را مشاهده می‌کنیم و وجود این جهان بدون علت امکان ندارد، این یک بحث عقلی و غیر قابل انکار است. وقتی کسی این دلیل را می‌بیند باید به سراغ خداوند برود و با خداوند خود راز و نیاز کند و در زندگی از او کمک بگیرد.

وی ادامه داد: در خصوص وجود معلول بدون نظم گفت‌وگو کردیم اما بعضی محققین مسأله نظم جهان و وجود آن را باهم قاطی کرده‌اند و در کتب خود به این صورت آورده‌اند، یعنی برهان علت و معلول و برهان نظم را از یک سنخ می‌دانند، همیشه بین علت و معلول یک رابطه وجود دارد و این یک نظم است و نظم دوم نظمی است که درون معلول وجود دارد، برخی این دو بحث را تحت عنوان نظم آورده‌اند.

آیت الله مهدوی با تأکید بر اینکه وجود معلول بدون علت محال است، گفت: بدون علت معلول پدید نخواهد آمد، هرچیزی یک علتی دارد و بحث ما در این موضوع است نه نحوه ارتباط میان علت و معلول، ارتباط را قبول داریم اما تحت عنوان برهان نظم نمی‌آید، میان علت و معلول همیشه یک هماهنگی وجود دارد اما قانون محال بودن معلول بودن علت و علت بدون معلول را مورد بحث قرار می‌دهیم.

استاد درس خارج حوزه علمیه برهان علت و معلول را متفاوت از برهان نظم عنوان کرد و افزود: برهان محال بودن وجود معلول بدون علت ارتباطی با نظم آن ندارد، عقل انسان می‌گوید صرف وجود یک معلول علت لازم دارد، کسانی که این را برهان نظم می‌دانند می‌گویند رابطه علت و معلول منظم است ولی اشتباه آنها در همین است که اصلا بحث رابطه نیست بلکه بحث ما وجود معلول است.

وی با بیان اینکه وقتی علت را وصل به خداوند می‌کنیم علت‌های ظاهری را انکار نمی‌کنیم، تصریح کرد: ما اسباب را قبول داریم و علاوه بر آن مسبب الاسباب را هم قبول داریم، یعنی خدایی که همه اینها را ایجاد کرده است، کسی که منکر خداوند است یعنی اسباب را قبول دارد اما مسبب الاسباب را قبول ندارد.

آیت الله مهدوی در ادامه اظهار کرد: اگر علت مباشر را ما کشف نکنیم، مثلا علت سرطان را پیدا نکنیم، کسی که خداوند را قبول ندارد ناامید خواهد شد اما کسی که خداوند متعال را قبول دارد هرگز ناامید نمی‌شود، چنین کسی می‌گوید من علت مباشر را نمی دانم چیست اما علت العلل را می‌دانم و به درگاه او پناه می‌برد برای حل مشکلی که پدید آمده است./1304/