سه مقوله مهم در فقه

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، آیت‌الله اراکی در نشست وبیناری تبیین جایگاه فقه‌های تخصصی در حوزه که صبح امروز با حضور رئیس و اعضای هیأت امنای مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی در نمازخانه مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی برگزار شد با تقسیم بندی نیاز ما در مقولات علمی، گفت: ما به سه مقوله علمی نیاز داریم که هر سه مقوله مورد نیاز ماست.

وی ادامه داد: یک مقوله، فقه تخصصی است. فقه تخصصی مورد نیاز است، به‌ویژه با توجه به گستردگی مباحث فقهی و همان‌طوری که آیت الله شب‌زنده‌دار فرمودند، تمرکز در بسیاری از این ابواب و مسائل فقهی خاص، هم احاطه بیشتری به فقیه می‌دهد و هم توان تحمل بهتر و پختگی بیشتر و شاید ضرورت هم در این مطلب اقتضا کند تا فقیه به این موضوع بپردازد.

نیاز به فقه در مسائل مستحدثه

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم فقه مسائل مسحدثه و نوپیدا را یکی دیگر از مقولات مورد نیاز برای فقه دانست و عنوان کرد: یک رشته فقهی که مورد نیاز ما و شرایط کنونی است. فقه مسائل مستحدثه و نوپیدا است. بسیاری از مسائل، اصلاً مسأله، مسأله جدیدی است که درجامعه بشری مطرح می‌شود. فرض کنید مسائل مربوط به فضای مجازی، رمز ارزها و امثالهم که مسائل نوپیدایی است.

وی افزود: یک رشته دیگری از مسائل فقهی مورد نیاز ما به عنوان حکومت است. این دو رشته از مسائل، چه حکومتی باشد و چه حکومتی نباشد، چه حاکمیتی باشد و چه نباشد حتی در پیش از انقلاب نیز این مسائل مطرح بود.

آیت‌الله اراکی با اشاره به کاستی‌های فقه متعارف در برابر فقه حکومت گفت: ما فقه جدیدی نیاز داریم که حضرت امام به آن اشاره داشتند و فرمودند فقه متعارف که با این مضمون است که فقه متعارف برای پاسخگویی به نیاز حکومت کفایت نمی‌کند.

وی ادامه داد: فقه سوم فقهی است که ما به فقه نظام یا من به فقه کلان تعبیر می‌کنم در مقابل فقه خرد. برای تبیین این موضوع نیاز به توضیح بیشتری داریم.

فقه کلان همان فقه حکومت است

عضو هیأت امنای مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی، منظور از بیان فقه کلان را فقه حکومت دانست و ابراز داشت: وقتی می‌گوییم فقه کلان و این که فقه کلان، فقه حکومت است و فقهی است که پیدایش یک حکومت ما الزام می کند که در عرصه فقه کلان ورود کنیم و مسائل آن را استباط کنیم. ما یک فعل مکلف داریم که فقه استنباط احکام مربوط به این فعل مکلف از ادله شرعیه اش را نیاز دارد.

وی افزود: این فعل مکلف بحث ما این است که ما دو جور فعل مکلف و دو جور مکلف اساساً داریم که این مکلف فعلش هم به تناسب خود مکلف متفاوت است.

آیت‌الله اراکی در تقسیم انواع مکلف بیان کرد: ما مکلفی داریم که این مکلف، مکلف در ضمن حکومت نیست، چه حکومتی باشد و چه نباشد، چه حاکمیتی باشد و چه نباشد. مکلف باید نماز بخواند و روزه بگیرد و حج برود و زکات بدهد و چیز هایی که متعارف است.

وی افزود: مکلفی داریم که بعد از پیدایش حکومت جامعه ای پدیدار خواهد شد که جامعه حکومت را پذیرفت. به این معنا که اراده حاکم بر اراده جمع نفوذ دارد.

لزوم تبعیت از فرمان حاکم در جامعه

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان کرد: به‌طور عام از وقتی قانون در مملکتی تصویب می‌شود که حاکمی دارد، همه بدان عمل می‌کنند و ناچار هستند به آن عمل کنند وگرنه نمی‌توانند در این جامعه زندگی کنند و یا باید با این حاکمیت درگیر شوند و یا از این حاکمیت خارج شوند. در این جا پدیده فعل اجتماعی به وجود می‌آید که قوامش به تبعیت از امر حاکم است که ما در اینجا مکلف اجتماعی داریم که دارای اراده واحد اجتماعی است.

وی افزود: شخصیت انسان بستگی به آن اراده ای است که این شخصیت دارد. وقتی شخصیت فردی بود اراده اش فردی می شود ولی وقتی شخصیت اجتماعی پیدا شد، حاکمی است که اراده می‌کند و مردمی که حاکمیت او را پذیرفته اند و حاکمیت و اراده و فرمان او را می‌پذیرند.

آیت‌الله اراکی با اشاره به سخن پایانی آیت‌الله شب‌زنده‌دار درباره پدیده بانک، گفت: این پدیده وقتی اجتماع نباشد وجود ندارد و این پدیده وابسته به فعل اجتماع است. اگر شما بخواهید تنها در جزیره‌ای زندگی کنید نیازی به بانک ندارید. اگر جمعی حتی در کنار هم زندگی کنند و حاکمیتی نباشد، بانک شکل نمی‌گیرد.

وی افزود: باید حاکمیتی باشد تا افراد را نظم بدهد و در اینجاست که پدیده‌ای به عنوان فرهنگ عمومی پیدا می‌شود./پ202/ب1