گزارشی از فعالیت‌های فرقه ضاله احمدیه و بهائیت در قاره آفریقا

به گزارش خبرگزاری رسا، فقر، تکدی‌گری، بیکاری، گسترش دست‌فروشی در سطح شهر و عدم توجه به باورها و معیارهای دینی از شاخصه‌های مهم اقتصادی و فرهنگی جامعه سیرالئون است. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است «فلو لا الخلبز ما صلّینا و لا صمنا و لا أدّینا فرائض ربّنا: اگر نان نبود - و شکم‌ها گرسنه بود - از نماز و روزه و انجام سایر فرائض و واجبات خبری (نخواهد) نبود». آن حضرت در جایی دیگر فرموده است: «من از فقر اقتصادی بر امتم نمی‌ترسم، بلکه از سوء تدبیر می‌ترسم».

هر دوی این بیانات را می‌توان به عنوان مهمترین خصلت‌های مردم سیرالئون در نظر گرفت. از یک سو فقر و از سوی دیگر سوء تدبیر در معاش و اقتصاد خانواده شرایطی را فراهم آورده تا بسیاری از مردم این کشور برای کسب لقمه نانی اعتقادات و باورهای خود را زیر پا نهاده و در ظاهر هم که شده با اعتقادات فِرَق ضاله همچون احمدیه و بهائیت همراهی کنند. از این رو حمایت برخی شهروندان این کشور از این فرقه جنبه های اقتصادی یا سیاسی دارد.

یکی از دلایل حضور فرقه احمدیه در سیرالئون و عدم مخالفت با آن، ناتوانی دولت و ملت این کشور در تأسیس مؤسسات آموزشی و همچنین هم‌سویی برخی سیاستمداران با سیاست‌های انگلستان است.

البته بسیاری از مسلمانان سیرالئون علی‌رغم تبلیغات فرقه احمدیه و ضعف علمی و اطلاعاتی به اهداف و سیاست‌های احمدیه واقف هستند. آنان با توجه به آموزه‌های مذهب مالکی به این نکته پی برده‌اند که این فرقه برای انحراف عقاید مسلمانان از اعتقادات ناب اسلامی تأسیس شده است. با این وجود هم‌سویی برخی سیاستمداران -کشوری که بیش از ۱۵۰ سال تحت استعمار و سلطه غرب قرار داشته و هم اکنون نیز در لوای استعمار نوین تمامی امکانات سیاسی و اقتصادی خود را در اختیار آنان قرار داده- با سیاست‌های استعماری انگلستان و آمریکا از یک سو و از سوی دیگر آزادی کامل مذهبی و دینی، فرهنگی، اقتصادی و غیره مبتنی بر قانون اساسی این کشور را می‌توان از مهمترین دلایل حضور فرق ضاله در سیرالئون دانست.

بدون هیچ شکی استعمار انگلستان در تأسیس فرقه‌های ضاله همچون احمدیه، وهابیت و بهائیت در سیرالئون نقشی پررنگ داشته است اما این فِرَق با پنهان نگهداشتن نقش انگلستان در تأسیس خود با سوء‌استفاده از اعتقادات دینی و گرایش‌های اسلامی مردم این کشور مسلمان تلاش کرده‌اند تا زمینه‌های حضور کشورهای استعمارگر غرب را همواره حفظ کنند.

پیشینه

حضور اولیه فرقه احمدیه در سیرالئون به سال ۱۹۱۶ میلادی و آغاز خلافت خلیفه دوم احمدیه باز می‌گردد.

گفته شده است در این سال حداقل ۶ تن تحت تأثیر تبلیغات و مطالعه متون اعتقادی احمدیه که از کشورهای مجاور و همسایه سیرالئون به این کشور وارد شده بود به این فرقه گرویدند.

با این وجود، حدود ۵ سال بعد، در فوریه ۱۹۲۱ میلادی بود که  اولین مبلغان این فرقه متعلق به جامعه «عبدالرحیم نیرار» پا به این قلمرو نهادند. «نیرار» به هنگام سفر به غنا و لاگوس برای فعالیت‌های تبلیغی به طور موقت در فریتاون اقامت گزید.

وی به درخواست چیف امام مسجد «فورابه» (منطقه‌ای در شرق فریتاون) سخنرانی کرد. یک سال بعد در سال ۱۹۲۲ مبلغ دیگری نیز از جامعه فضل الرحمان حکیم همچون «نیرار» به منظور سفر به نیجریه بازدید کوتاهی از این منطقه داشت. با این حال هیچ گزارشی از حضور این افراد در «فریتاون» در دسترس نیست.

۱۵ سال بعد یعنی سال ۱۹۳۷ «نظیراحمد علی» به عنوان اولین مامور و مبلغ دائمی وارد سیرالئون شد. احمد علی پس از خروج از هند یک سال در ساحل طلای غنای مدرن اقامت کرد. یک سال پس از ورودش به غنا عازم «فریتاون» شد و جامعه مسلمانان احمدیه را در سیرالئون تأسیس کرد.

وی پس از ورود به شهر ابتدا در سالن یادبود «ویلبرفورس» (Wilberforce Memorial Hall) محل تجمع‌های عمومی شهر «فریتاون» و در مقابل جمعی از مسلمانان و مسیحیان این شهر سخنرانی کرد.

احمد در سخنان خود ضمن اشاره به اعتقادات احمدیه توضیحاتی را در خصوص آمدن میرزا غلام احمد به عنوان امام مهدی و ظهور مجدد حضرت عیسی مسیح برای مسیحیان حاضر ارائه کرد.

در یک رویداد دیگر، وی تنها گروهی از مسلمانان را در مدرسه اسلامی مجاور مسجد مندوکا تحت پوشش قرار داد. این رفتار موجب بالا گرفتن خصومت در جامعه اسلامی و مردم مسلمان شهر شد. شاید به همین دلیل و برای حفظ جان بود که علی تصمیم گرفت، به منزل کاند بور (Kande Bure) بزرگ مردم قبیله تمنه فریتاون و یکی از اعضای وزرای کابینه نقل مکان کند.

با این حال، علی رغم اینکه اکثریت مسلمانان «فریتاون» دست رد به سینه علی زدند، وی تصمیم گرفت به شهر ساحلی «مانگ‌بور» (Mange Bure) در منطقه «پورت‌لوکو» نقل مکان کند. 

«کاندبور» خود متولد «مانگ‌بور» بود، جایی که پدرش نفوذ سیاسی قابل توجهی داشت.

دستاورد اندک علی از فعالیت‌های تبلیغی‌اش موجب شد که وی به بندر کوچک «روکاپر» (Rokupr) در همان منطقه تغییر مکان دهد. در اینجا بود که وی توانست به همراه برخی از شخصیت‌های تأثیر گذار محلی موفقیت نسبی کسب کرده و جامعه کوچک مسلمانان احمدیه سیرالئون را تأسیس کند. از این رو «روکاپر» در سال ۱۹۳۸ تبدیل به اولین محل تأسیس مدرسه از سوی احمدیه بود.

دو سال بعد در سال ۱۹۳۹ علی به بوماهان (Baomahun) یک شهر رو به رشد همراه با معادن غنی از طلا در جنوب بو (Bo) واقع در استان های شرقی سیرالئون رفت. دلایل متعددی برای این حرکت نقل شده است. بنابر روایتی وی به دعوت یک تاجر سوریه‌ای مقیم بوهامان این تصمیم را اتخاذ کرده است. این تاجر سوری پس از مطالعه کتب اعتقادی احمدیه طی نامه‌ای این پیشنهاد را به علی داد. در روایت دیگر دورمن معاون ارشد رئیس منطقه بوماهان احمد علی را به این مکان دعوت کرد. به هرحال علی به عنوان یک واعظ معروف که حرکتی رو به رشد در سرتاسر کشور داشت، مورد استقبال مردم این منطقه قرار گرفت.

علی پس از اقامت در بوماهان به سرعت فعالیت‌های تبلیغی و موعظه‌های اعتقادی خود را آغاز و تلاش کرد مردم را به پذیرش پیام میرزا غلام احمد به عنوان امام مهدی تشویق کند.

ظهور مهدی با نواختن طبل

در این دوران اعتقاد شایع مردم سیرالئون بر این بود که ظهور مهدی با نواختن طبل‌های بزرگ اعلام خواهد شد، از اینرو بسیاری از مردم که به سختی می‌توانستند به اعتقادات احمدیه باور بیاورند علی را در قیاس با این تفکر اعتقادی تفسیر کردند. خیلی زود بوماهان تبدیل به مرکز فعالیت‌های تبلیغی احمدیه در سیرالئون شد.

مارس ۱۹۴۰ میلادی مفتی محمد صادق به عنوان دومین مبلغ فرقه احمدیه وارد این شهر شد. در این زمان احمدیه از یک مدرسه و یک مسجد برخوردار بود.

در دهه ۱۹۴۰ علی چندین کار عمده را انجام داد که به موفقیت وی کمک کرد، ابتدا سفرهای متعدد وی به مناطق شرقی کشور بود که در نتیجه آن دو تن از برجسته ترین شخصیت‌های اسلامی به احمدیه گرویدند. در بوجیبو (Boajibu)، احمد علی، خلیل گامانگا رئیس ناحیه کنما و عضو پارامونت مجلس نمایندگان را ملاقات کرد، گامانگا خیلی زود به احمدیه گروید و کمک‌های قابل توجهی به گسترش فرقه احمدیه در سیرالئون کرد. دیگری قاسم رئیس بااما (Baama) و فردی متنفذ در تجارت الماس بود (شواهد حاکی از آن است که فرقه احمدیه نیز مانند سایر فرقه‌ها در استخراج  «الماس»  دست دارند.) که احمد علی در ناحیه «فالا» با وی روبرو شد.

نظیر احمد علی در خصوص موفقیت‌هایش طی گزارشی چنین می‌نویسد: «این روزها من در سیرالئون و در تونگی (Tungie) مرکز قلمرو خانسالاری (Chiefdom)   گروما (Goroma) مشغول به کار هستم. این محل با اولین دفتر پست ۵۰ مایل و ۲۵ مایل با اولین جاده اصلی فاصله دارد. به لطف خداوند متعال، رئیس قبیله به احمدیه گرویده و هم اکنون ۳ هفته است که در خانه‌اش اقامت دارم. او ساخت مسجدی را در این منطقه آغاز کرده است. وی قبلاً مسیحی بوده و به یاری خداوند امید است که بسیاری از مردمان قلمرو وی حقیقت را بپذیرند.»

در سال ۱۹۵۸ قاسم به همراه صادق به مکه سفر کردند. در این فاصله زمانی و تا سال ۱۹۴۲ یک مرکز تبلیغی در ماگبوراکا (Magburaka) منطقه‌ای در ناحیه تونکولیلی (Tonkolili) تأسیس شد. یک سال بعد (۱۹۴۳) یک مدرسه نیز در همان شهر ایجاد و در نتیجه بسیاری از افراد با نفوذ منطقه به فرقه احمدیه پیوستند.

از آنجایی که بوماهان شهری با معادن متعدد بود، طلای آن رفته رفته روبه کاهش گذاشت و آینده آن با تهدید مواجه شد. این مسأله در نهایت عواقبی را برای فعالیت‌های تبلیغی این فرقه در پی داشت. یکی پراکنده شدن ساکنان این شهر که اکثر آنان از اعضای احمدیه بودند، این مسأله منجربه گسترش و انتشار آموزه های احمدیه در سرتاسر شهرها و روستاهای کشور شد.  از طرف دیگر ضرورت تغییر مقر احمدیه نیز مطرح شد و به دنبال آن بو (Bo) به عنوان مرکز جدید این فرقه انتخاب شد. در تابستان ۱۹۴۴ به علت درخواست خلیفه وقت احمدیه، علی کشور را ترک کرد و صادق به عنوان مسؤول مراکز تبلیغی احمدیه برگزیده شد. در مارس ۱۹۴۵ صادق یک مدرسه دینی را در بو (Bo) تأسیس کرد.

 یک سال بعد نظیرعلی دومین سفر خود را به سیرالئون انجام داد و چند ماه دیگر نیز در این کشور اقامت کرد. در این دوره علی مسؤول فعالیت‌های تبلیغی احمدیه در غرب آفریقا بود. سال ۱۹۴۸ در نهایت احمدیه توانست جایگاه مناسبی در فریتاون پیدا و یک مرکز تبلیغ نیز بنا کند.

سال ۱۹۵۴ علی سومین و آخرین سفر خود را به سیرالئون انجام داد. وی در ۱۹ مه همان سال نیز به دیار باقی شتافت. تا این زمان احمد علی تنها پاکستانی احمدیه است که بیشترین عمر کاری خود را در غرب آفریقا سپری کرده است. در دهه ۱۹۶۰ احمدیه دو مرکز را در شهر بو ایجاد کرد که یک کتابخانه به زبانهای عربی، انگلیسی و اردو و یک یک چاپخانه را شامل می‌شد. مرکز اخیر همچنین دارای بزرگترین مدرسه ابتدایی در سیرالئون نیز بود.

سفر خلیفه به سیرالئون

نخستین خلیفه احمدیه که به سیرالئون سفر کرد، خلیفه میرزا نظیر احمد بود. وی که در سال ۱۹۷۰ به این کشور سفر کرد، برنامه‌ای را با عنوان «نصرت جهان» طراحی کرد. این برنامه شامل تأسیس  ۱۶۰ مدرسه ابتدایی، ۲۶ مدرسه مقطع متوسطه و ۵ بیمارستان در سیرالئون بود. پنجم ماه مه ۱۹۷۰ خلیفه احمدیه در فرودگاه بین‌المللی لونگی از سوی اعضای برجسته این فرقه در سیرالئون، وزیر امور خارجه وقت و برخی دیگر از مقامات این کشور مورد استقبال قرار گرفت.

خلیفه میرزا نظیر احمد

در این سفر، وی علاوه بر نظارت بر فعالیت‌های تبلیغی و آموزشی احمدیه، با فرماندار، نخست وزیر و برخی از مقامات دولتی دیدار داشت. میرزا نصیر به محض ورود به فریتاون در یک مهمانسرای دولتی اقامت کرد، بعد از ظهر همان روز جلسه‌ای را در سالن شورای سلطنتی بریتانیا در فریتاون ترتیب داد و روز بعد نیز با فرماندار شهر و سایاکا استیونز (Siaka Stevens) نخست وزیر ملاقات کرد. در روزهای بعد نیز با دعوت از مقامات کشور از جمله فرماندار و نخست وزیر ضیافتی را برگزار کرد. کنگره مسلمانان سیرالئون نیز به مناسبت حضور خلیفه مهمانی را در سالن اختماعات مرکزی فریتاون ترتیب داد.

در همین راستا خلیفه چهارم نیز در سال ۱۹۸۸ سفر مشابهی را به تعدادی از کشورهای غرب آفریقا از جمله سیرالئون داشت.

جمعیت، امکانات و فعالیت‌ها

جمعیت احمدیه در سیرالئون حدوداً ۵۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود. این تعداد از پیروان احمدیه از امکاناتی مشتمل بر حدود ۱۱۲۵ مسجد که به ترویج آموزه‌های اعتقادی احمدیه مشغول هستند، ۱۹ مبلغ مرکزی و ۱۳۱ مبلغ محلی، ۱۹۷ مدرسه ابتدایی، ۵۹ مدرسه متوسطه و ۶ کلینیک درمانی و مرکز آموزش پرستاری در سرتاسر کشور برخوردار هستند.

در واقع تأسیس مراکز درمانی یکی دیگر از موفقیت‌های برجسته جماعت احمدیه در این کشور بود که با ارائه خدمات بهداشتی و درمان به کسانی که به شدت نیازمند آن بودند، پرداخت. از پنج مرکز بهداشتی که از سوی این جماعت قبل از جنگ داخلی تأسیس شده بود، سه تای آن هنوز هم مشغول به کار است و خدمات بهداشتی مقرون به صرفه را برای مردم شهری و روستایی و برخی مناطق استراتژیک کشور فراهم می‌کنند.

ترجمه قرآن کریم به زبان مندی (Mende) نیز برای اولین بار از سوی فرقه احمدیه صورت گرفته است.

در فوریه ۲۰۰۷، جماعت احمدیه در سیرالئون، یک ایستگاه رادیویی جهت امور تبلیغی این فرقه برای مناطق غربی و برخی دیگر از نقاط کشور ایجاد کرد.

۳۵ مسجد با پنل‌های خورشیدی مجهز شده‌اند که دارای برق ۲۴ ساعته هستند. جماعت احمدیه سیرالئون اخیراً نیز کالج آموزش مبلغان خود را در استان جنوبی کشور، شهر بو (Bo)، تأسیس کرده است.

همه ساله، جماعت احمدیه در سیرالئون، کنفرانس سالانه خود را درشهر بو (Bo) برگزار می‌کند. امسال نیز جماعت احمدیه ۵۶ مین کنفرانس سالانه خود را در آوریل ۲۰۱۸ جشن گرفت.

یک سازمان بشردوستانه (NGO) نیز با مدیریت احمدیه، در زمینه‌های مختلف از جمله حفر چاه آب، ساخت مدرسه، عمل چشم پزشکی، اردوگاه‌های رایگان پزشکی، مراکز IT، مرکز فنی حرفه‌ای، مزارع کشاورزی و امور تغذیه خانواده فعالیت می‌کند.

انجمن معماری و مهندسی احمدیه با ایجاد ۵ روستای مدل در ناحیه بومبالی (Bombali) به نام‌های Gbonkobana، Mawanti، Makeli، Worraeh line و Magbafth اهدافی چون ارائه جریان آب سالم، برق خورشیدی، بهبود کشاورزی، گسترش ساختمان دبیرستان  Gbonkobana و ایجاد یک آزمایشگاه فناوری اطلاعات در دبیرستان محلی Gbonkobana برای افزایش مهارت‌های کامپیوتری دانش‌آموزان را فراهم کرده است.

مجمع عمومی

حدود ۵۶ سال است که جامعه احمدیه سیرالئون به صورت سالانه مجمع عمومی خود را با عنوان جلسه سالانه (Jalsa Salana)  برگزار می‌کند. این اجلاس معمولاً مورد توجه و مشارکت برخی مقامات بلند پایه سیرالئون از جمله رئیس جمهور، روحانیون ارشد مسلمان و روسای قبایل عضو پارلمان سراسر کشور قرار می‌گیرد.

اوایل سال ۲۰۱۴ اجتماع مسلمانان احمدیه سیرالئون ۵۳ مین اجلاس سالانه خود را در دبیرستانی در شهر بو (Bo) برگزار کرد. در این اجلاس رئیس جمهور ارنست بای کوروما به عنوان مهمان ویژه سخنرانی کرد. وی در این سخنرانی از رهبران احمدیه درخواست کرد، به تحمل مذهبی توجه داشته و در حفظ آن کوشا باشند. رئیس جمهور در این سخنرانی ضمن اشاره به دوره پیامبر اسلام(ص) گفت: «این نمونه‌ای از ارتباط قلبی پیامبر با مردم بود که منجر به گرایش هزاران نفر به اسلام شد. گفته شده که اسلام واقعی علیه افراط‌گرایی است. به همین دلیل است که قرآن امت اسلامی را به میانه‌روی دعوت می‌کند، امتی که به جستجوی راه میانه است، افرادی که به دنبال ایجاد مواضع و زمینه‌های مشترک جهت برقراری صلح، عدالت و خیر هستند. فعالیت‌های احمدیه نیز در مسیر تحقق این سنت شایسته مسیر درستی را طی کرده است.»

به گزارش ایکنا، دولت سیرالئون معتقد است، جامعه احمدیه کمک‌های قابل توجه‌ای در مسیر توسعه ملی کشور داشته است. یک سال پیش از اجلاس فوق در تاریخ ۲۷ آوریل ۲۰۱۳ دولت سیرالئون ضمن به رسمیت‌شناختن فعالیت‌های احمدیه در این کشور «جایزه طلایی ریاست جمهوری» را به منظور مشارکت طولانی و برجسته این فرقه در زمینه‌های آموزشی، بهداشتی، کشاورزی و فعالیت‌های انسان دوستانه به آنان اهدا کرد.

در بسیاری از نقاط کشور فعالیت احمدیه با ایجاد مدارس و مراکز آموزشی همراه است. بسیاری از مردم سیرالئون متعلق به فرقه‌های مختلف مذهبی از جمله احمدیه، مسلمانان اهل سنت و حتی مسیحیان یا فارغ التحصیل مدارس احمدیه هستند یا با آنان در ارتباطند. به عنوان مثال ویکتور بوکاری (Victor Bockarie) معاون اول رئیس جمهور که در سال ۲۰۱۵ به این سمت برگزیده شده بود، پیش از آن یکی از معلمان مدارس دوره متوسطه احمدیه در فریتاون بود که به تدریس اقتصاد و مدیریت دولتی اشتغال داشت. وی اولین معلم بومی سیرالئون در این مدارس بود. همچنین سلف پیشین وی ساموئل سام سامانا نیز فارغ التحصیل این مدارس است./۸۴۷/ب۹۰۴/ع