رجوع به آرای فقهای معاصر بهتر از آرای گذشتگان است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد رییس شورای سیاست‌گذاری حوزه علمیه استان تهران و تولیت حوزه علمیه امام رضا(ع)، امروز پیش از آغاز درس خارج فقه که در همین مدرسه علمیه برگزار شد، گفت: یکی از آفات هلاک استبداد در رأی است.

وی افزود: امام علی(ع) می‌فرمایند: اگر کسی در رأی خود تصلب و استبداد رأی داشته باشد و به رأی خود متحجرانه پافشاری ‌کند و رأی خود را لابد و خالی از شک بپندارد، چنین کسی دچار هلاک می‌شود.

آیت‌الله رشاد در ادامه بیان داشت: کسی که در رأی خود استبداد دارد و حاضر نیست سخن دیگری را بشنود و هر چیزی که به ذهنش می‌رسد تصور می‌کند وحی منزل است بر اساس فرمایش امیر حکمت و بلاغت چنین کسی به مقصد و مقصود دست نخواهد یافت و اگر به دنبال شکار حقیقت است حقیقت شکار چنین فردی نخواهد شد.

رییس شورای سیاست‌گذاری حوزه علمیه استان تهران در ادامه ابراز کرد: همچنین حضرت فرمودند: هرکسی که با دیگران مشاوره و رایزنی کند درواقع عقل آنان را به خدمت می‌گیرد درواقع عقل آنان را به مشارکت فرامی‌خواند و در عقل آنان شریک می‌شود ازاین‌رو عقل دیگران تنها عقل آنان نخواهد شد و عقل این فرد نیز محسوب می‌شود؛ مشورت با دیگران گویی مصادره عقول دیگران به نفع خود است.

وی افزود: چنین فردی نه‌تنها عقل خود را دارد بلکه عقل دیگران را نیز از آن خود می‌کند؛ بنابراین مشورت کردن با دیگران از اوصاف برجسته خردمندان در حوزه نظر و عمل است درحالی‌که گاهی انسان‌های به این امر مهم و ارزشمند بی‌اعتنا هستند.

تولیت حوزه علمیه امام رضا(ع) عنوان کرد: در مسائل علمی بر حجیت اجماع اصرار داریم این به آن معنا است که عقول رجال قبل از ما به این مطلب رسیده‌اند هرچند که ما به‌عنوان شیعه برای اجماع حجت ذاتی قائل نیستیم و معتقدیم که رأی و نظر امام معصوم در اجماع دخیل است حجیت دارد، اما به‌هرحال اصرار داریم که اجماع حجت است و اصرار داریم که باید در مقام بحث اگر کسی راجع یک فقره فقهی نظر دهد باید آرای دیگران را هم ببیند و این سنت درست و نیکویی است.

وی افزود: یا سنت مباحثه که در میان طلاب وجود دارد و درس‌ها را با یکدیگر در یک حلقه موردبحث و بررسی قرار می‌دهند از سنت‌های خوب حوزه‌های علمیه است اما متأسفانه برخی سنت‌ها را نداریم سنت‌هایی که می‌تواند از همین قبیل باشد بلکه از این نمونه‌ها کارآمدتر و سودمندتر، مثلاً اینکه بزرگان با یکدیگر ملاقات‌های علمی داشته باشند، برای مثال اعازم و زعمای حوزه و مراجع عظام با یکدیگر ملاقات‌های برنامه‌ریزی‌شده، منظم و  منسجم  و تدبیر شده‌ای داشته باشند تا یکدیگر را ببیند و گعده علمی برگزار کنند. تا قبل از احراز چنین شانی حلقه‌های مباحثه برقرار باشد، فضلا و فقهای برجسته که هر یک استاد سطوح خارج و سطح عالی هستند حلقه مباحثه یا کمپانی دارند که این سنت خوبی است اما زمانی که بیشتر نیاز به این حلقه‌ها هست این سنت ترک می‌شود.

آیت‌الله رشاد در ادامه بیان داشت: آن زمانی که بزرگان ما مبدأ فتوا می‌شوند مقلد پیدا می‌کنند و مسائل مبتلابه مردم به آن‌ها ارجاع داده می‌شود و باید درباره آنان رأی دهند اینجا به چنین جمع شدن‌هایی و تشکیل چنین حلقه‌هایی و ترتیب چنین گعده‌هایی نیازمندتر هستند ولی چنین سنتی را ما نداریم و ملاقات دو مرجع در یک حوزه و در یک شهر یک اتفاق نادر قلمداد می‌شود چراکه این‌گونه ملاقات بسیار کم و نادر اتفاق میفتد.

رییس شورای سیاست‌گذاری حوزه علمیه استان تهران بابیان یک درخواست از بزرگان و مراجع، گفت: چقدر خوب است در مسائل خطیر و حساس و سرنوشت‌ساز و همچنین در مباحث علمی بزرگان یکدیگر را ببینند و با یکدیگر مباحثه کنند. اینکه گاهی برخی پیشنهاد فتوای شورایی و یا احیاناً قضای شورایی می‌دهند این محل تأمل است و چه‌بسا بر اساس ادله نتوان فتوای شورایی را پذیرفت چراکه فتوا قائم بر معرفت است و نه مصلحت، اینکه چند نفر جمع شوند و باهم توافق کنند که بر مصلحتی فتوا دهند این فتوا نیست زیرا فتوا قائم بر معرفت است درنتیجه هر فردی باید به معرفت برسد.

وی افزود: این پیشنهاد خامی است که برخی‌ها ارائه می‌کنند به‌عنوان شورای فتوایی ولی اینکه تنی چند از صاحبان فتوا یکدیگر را هر از چندی ببینند و برخی مسائل را که لازم است از آرای یکدیگر مطلع شوند، باهم گفت‌وگو کنند، تضارب کنند، بر رأی یکدیگر تأثیر بگذارند و آرا به هم نزدیک بشود و یا هرکسی رأی می‌دهد ناظر به رأی دیگری باشد، این بسیار بسیار می‌تواند پربرکت باشد و متأسفانه چنین رسمی را ما در این روزگار نداریم و این سنت احیاناً اگر درگذشته هم بوده اما امروز دیگر رایج نیست.

تولیت حوزه علمیه امام رضا(ع) در ادامه ابراز کرد: همان‌گونه که رجوع به آرای گذشتگان لازم است مراجعه به آرای معاصرین لازم‌تر است، چون در یک ظرف واحد فکر می‌کنند. بسا همان‌طور که عدم مراجعه کامل و فحص کامل در مصادر و منابع فتوای صادرشده را ممکن است مخدوش کند و یا احیاناً در حجیت آن تردید ایجاد کند که آیا همه ادله را دیده یا ندیده، همان‌طور که ندیدن رأی دیگران از پیشینیان و سلف چه‌بسا بتوان گفت که فتوا و رأی را مخدوش می‌کند چراکه امکان دارد نکته‌ای از سلف باشد که اگر دیده شود رأی تغییر کند اشکالی ندارد که کسی بگوید آری معاصرین را ما اشراف نداشته باشیم بسا در حکم آن است که ما در فحص کامل از مدارک و اطلاع کامل از آرا نداریم و همان‌طور که حجیت چنین فتوایی می‌تواند زیر سؤال برود فتوای بدون آگاهی به آرای معاصرین درحالی‌که حضور معاصرین در ظرف مشترک و شرایط واحد است و قهرا فتوای آنان به‌عنوان فقهای زنده تعیین‌کننده‌تر و تأثیرگذارتر است در فتوای فقیه حی دیگر و بسا اگر کسی جرات کند و بگوید در صورت اینکه فتوا و رأی فقیه معاصر دیگر احتمال معقول داده شود اگر شنیده شود رأی  تغییر می‌کند بدون شنیدن چنین رأیی فتوا دادن بسا حجت چنین فتوایی را زیر سؤال می‌برد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: این مساله بسیار مهم است کلام امام علی(ع) را بیش از دیگر اقشار از مقامات سیاسی، نخبگان و سایر مردم باید علما و زعمای دینی باید به آن عمل کنند./813/پ202/ب1