پایان غمگین معمای خاشقجی برای حقوق بشر / ثانیه‌های دلاری برای ترامپ در شش هفته
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، جمال خاشقجی، معمای سه مجهولی که سعی دارد خود را به افکار عمومی چند مجهولی بفهماند. از ابتدایی‌ترین لحظات این رویداد (10 مهر) تا این لحظه هر آنچه در رسانه‌های جهانی منعکس‌شده همه قطره‌ای بودن تزریق اطلاعات از سوی سه‌پایه اصلی این ماجرا را به نمایش گذاشته تا جایی که رجب طیب اردوغان در اظهارات اخیر خود که پیش از آن قول افشای حقائقی در مورد این رویداد را داده بود مطلب تازه‌ای نگفت! تا جایی که روزنامه انگلیسی گاردین طی گزارشی در تحلیل این موضوع تصریح کرد که «رییس‌جمهور ترکیه از تمام اطلاعات موجود در مورد قتل خاشقجی پرده‌برداری نکرد تا بتواند از این مسأله برای واردکردن فشار بیشتری به ریاض، در راستای سرنگونی ولی عهد سعودی یا حداقل کاهش نفوذ و قدرت او، استفاده کند.»
گاردین در ادامه گزارش خود به نقل تفسیر آماندا سلوت، مسؤول سابق وزارت خارجه آمریکا، در اندیشکده بروکینگز واشنگتن پرداخت و از قول او نوشت: «هدف نهایی اردوغان، وارد آوردن بیشترین ضرر ممکن به بن سلمان است تا آنجا که یا به‌کلی از منصبش برکنار شود یا اینکه سیطره وی بر سیاست خارجی عربستان، به حداقل برسد؛ و با توجه به اینکه دایره اختیارات ترکیه به‌تنهایی برای رسیدن به این مهم کافی نیست، آنکارا امیدوار است که رییس‌جمهور آمریکا یا پادشاه عربستان، دراین‌باره اقدامی کنند.»
رمزگشایی تاکتیک های ترکیه با گرای ترامپ
این رفتار دیپلماتیک اردوغان وقتی مفهوم دقیق‌تری به خود می‌گیرد که آن را در ترکیب مغایرت دیپلماسی ترامپ و بن سلمان بسنجیم؛ چراکه معمای خاشقجی سه مجهول معلوم دارد.
معلوماتی که با تزریق حساب‌شده اطلاعات می‌خواهد خاشقجی را زمینه پایه‌گذاری فرهنگی نوین در الگوی دیپلماسی (جمهوری خواهان) آمریکایی کند؛ چراکه عناوینی همچون جمال خاشقجی به‌عنوان یک‌قلم از واشنگتن‌پست در کنار محمد بن سلمان (و سابقه همکاری خاشقجی با وی) و رجب طیب اردوغان از سوی دیگر خبر از علتی در معادله می‌دهد که سعی شده در این رویداد هیچ سخنی از آن به میان نیاید.
ثانیه های طلایی چند مجهولی شدن معمای خاشقجی
باید توجه داشت که واشنگتن‌پست عنصری دیگر در این معادله است (که هویتی تتمه‌ای دارد) درحالی‌که این روزها با بازنشر مصاحبه‌ها، گزارش‌ها و یا یادداشت‌های خاشقجی با چهره‌ای مظلومانه می‌خواهد (به‌صورت مستقل) نقش یکسر دیگر از معادله را بازی کند، اما در حقیقت ماجرا این معادله فقط سه مجهول معلوم دارد، ازاین‌رو می‌توان فهمید معادله هفته دوم آمریکایی وارد دومین فاز از رفتارهای هژمونی خود از جنس رسانه شده است.
برای درک معادله هفته دوم باید به این مسئله توجه جدی داشت که در مبادی انعکاس رویداد خاشقجی ترامپ از خود رفتارهایی متناقض نشان داد؛ شاید این رفتارهای برای مخاطبان طبیعی به نظر برسد، چراکه ترامپ در دنیای سیاست مشهور به مرد متناقض و غیرطبیعی شده (چیزی که در ادبیات رهبری معظم انقلاب ادبیات وی به‌عنوان نطق ابلهانه توصیف شد.) رفتار ابلهانه همان منطق نوین جمهوری‌خواهی آمریکایی است که می‌خواهد با بسط مجهول معادله به آراء چندگانه زمینه عبور اذهان عمومی از اصل ماجرا را فراهم کرده تا تکثر آراء زمینه قبول نتیجه موردپسند مثلث آمریکایی، سعودی و ترکی شود مثلثی که این روزها واشنگتن پس قصد دارد از سهم ترکی آن برای تضمین منابع آتی خود استفاده کند.
ازجمله رفتارهای متناقض ترامپ در هفته اول و قبل از آن کشمکش لفظی بود که با بن سلمان داشت تا جایی که در الفاظ خود صراحتاً گفت: بدون حمایت ما حتی ۲ هفته نیز در قدرت نخواهید بود.
ابتدایی‌ترین لحظه انعکاس این خبر رسانه‌ها را منتظر جواب و واکنش بن سلمان و شاه سعودی گذاشت، انتظاری که پایانی نداشت و واکنش قابل پوشش از این ناحیه صادر نشد؛ این رفتار پالسی آشنا برای ترامپ به‌حساب می‌آمد پالسی که باعث شد روزهای اول ترامپ در موضوع خاشقجی مواجهه جدی داشته باشد و به‌مرور برمدار تعریف معادله جملاتی نرم بر ابهامات معادله افزود.
ترامپ چندین روز پس از انعکاس رویداد قتل خاشقجی واکنشی عجیب از خود نشان می‌دهد تا جایی که رسانه‌ها دراین‌باره نوشتند «تردید ترامپ در مورد زنده‌بودن «جمال خاشقجی»» سی ان ان دراین‌باره نوشت: رییس‌جمهوری آمریکا روز پنجشنبه در اظهاراتی با ابراز تردید در مورد زنده‌بودن جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد سعودی که چند روز پیش بعد از ورود به کنسولگری عربستان در استانبول ناپدیدشده است، گفت که لغو صادرات پرسود سلاح به ریاض را غیرقابل‌قبول می‌داند.
تیترها از مواجهه ترامپ هرروز نرم‌تر شد و برخی اوقات نیز نوسانی مختصر تا صاف شدن نهایی خط نبض خاشقجی ادامه یافت و این روزها رفتار آمریکایی معادله خاشقجی به‌جایی رسیده که خدیجه چنگیز نامزد خاشقجی در آخرین اظهاراتش گفته که «سخنانی که او [ترامپ] درباره این موضوع مطرح کرده در مدت کوتاهی کاملاً برعکس شد و من کاملاً حرف‌های او [درباره رفتن به کاخ سفید] را حرف‌هایی برای جلب حمایت مردم دیدم و آن را این‌طور در نظر می‌گیرم.»
حرکات نرم و نبض سخت ترامپ و اردوغان در بلوک تقابل بن سلمان (که تابه‌حال موضعی نسبتاً هوشمندانه از خود نشان داده) همه نشان می‌دهد که مشق دیپلماتیک آمریکایی برای بن سلمان در مجرای خود در حال اجرا است.
نتیجه اولین دو هفته معادله آمریکایی هفته دوم
معادله هفته دوم (همان هشدار ترامپ در تغییر ساختار قدرت عربستان در دو هفته) از نبض اول خود عبور کرد نبضی که همه را به این نظر معطوف کرد که خالد بن سلمان سکان‌دار آینده قدرت آل سعود (و فقط حفظ قدرت در خاندان عبدالله بود، امتیاز ترامپی به شاکله پادشاهی سعودی) است.
باید توجه داشت که تشکیک در اجرای چنین فرضیه‌ای امتیاز ترامپ به محمد بن سلمان در این فاز در برابر تحفه‌ای بی‌بدیل و نامعلوم است؛ بنابراین معمای خاشقجی در دومین نبض از معادله هفته دوم قرار دارد تا و واشنگتن‌پست و ترکیه در این نبض سهم خود را از بن سلمان در مقابل اسناد ادعایی خود دریافت کنند.
از شاکله دیالکتیکی ماجرا معین می‌شود که ترکیه و واشنگتن‌پست از چاه کنسولگری تا ویدئو و صوت باقی‌مانده (از ماجرای مثله کردن خاشقجی) به بازآرایی منابع و تضمین آن‌ها می‌اندیشند، آن چیزی که پایان معما را غمگین خواهد کرد این است که سومین فاز بازی «هفته دوم» یعنی هفته پنجم و ششم این معما قصاب خاشقجی را به محبوبیت سیاسی ویژه‌ای در اذهان عمومی خواهد رساند.
محمد جعفری
روزنامه‌نگار و نویسنده حوزوی