یادداشت طلبگی | "بستگان مرحوم" به چه می اندیشند
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، مجالس ختم و ترحیم در هر فرهنگی ویژگی‌های خاصی دارد و طبیعتا مشترکات زیادی هم دارد. وجه اشتراک همه مراسم ترحیم با هر فرهنگی، این است که اموری در آن مراسم انجام شود که رحمتی را عاید متوفی کند. اصولا هدف اصلی مجلس ترحیم همین است.
از طرفی یکی از نکات مهمی که در مراسم ختم باید رعایت شود این است که مجلس ختم به گونه‌ای برگزار شود که مردم را متنبه کند و به یاد مرگ و قیامت بیندازد و تأثیر‌گذاری داشته باشد.
متأسفانه در این دوره که مدرنیته و مادیگرایی و تجملات خیلی پررنگ شده است انسان چیزهایی را می‌بیند که حقیقتا جای تعجب دارد و سنخیتی با مجلس ختم ندارد؛ مثلا برخی مجالس ختم را که مشاهده میکنیم، اگر از قبل ندانیم اینجا مجلس ختم است، فکر میکنیم که مراسم جشن یا عروسی است و بعضا زنان با وضعیت زننده‌ای شرکت کرده‌اند که هیچ تناسبی با مجلس ترحیم ندارد! تنها چیزی که شباهت به مجلس ختم دارد لباس مشکی است که به تن دارند. مجلسی که باید جایی برای یاد خدا و مرگ باشد، پر از غفلت و دوری از خدا می‌شود و چه بسا عذاب روح میت را به همراه داشته باشد. اخیرا هم که مجلس ختم مختلط مد شده که به قول معروف آن هم نوبر است!
برخی مجالس هم سخنران مذهبی ندارد و بخشی از مراسم هم صرف اشعار بی‌فایده‌ای می‌شود که هم از حوصله حاضران در جلسه خارج است و هم فایده‌ای به حال متوفی ندارد.
از طرفی چشم و هم چشمی هم بعضا در مراسم ختم صورت می‌گیرد و این اخلاق زشت از عروسی و جهاز دادن به مجالس ختم هم سرایت کرده و متأسفانه برخی خانواده‌ها را درگیر خود کرده است. اطرافیان میت به جای اینکه ببینند که چه چیزی برای متوفی مفید است و بیشتر سبب آرامش روح او می‌شود بیشتر به فکر فخر فروشی و پز دادن هستند که مجلس در کدام مسجد باشد و مثلا چه چیزهای شیک و آنچنانی برای پذیرایی صرف شود و بیشتر دغدغه‌شان صرف این امور بی‌فایده می‌شود.
هزینه‌های هنگفتی که برای خرید تاج گل می‌شود هم از مصادیق اسراف است که متأسفانه آن هم معظلی در مراسم ختم شده است؛ هزینه‌هایی که هیچ نفعی به حال میت ندارد و بعضا ریشه در همان چشم و همچشمی و فخر فروشی دارد که ذکر شد.
البته برخی حرکت‌های مثبتی هم در این راستا صورت گرفته؛ مثلا برخی مؤسسات خیریه تاج گل مصنوعی درست کرده‌اند و آن را کرایه می‌دهند و عده‌ای از بستگان و آشنایان مرحوم هم همان را جهت ادای احترام به خانواده متوفی، در طول مراسم ختم در گوشه‌ای از جایگاه مراسم قرار می‌دهند و بعداً هم به همان مرکز برگردانده می‌شود و هزینه آن هم صرف امور خیریه می‌شود.
برگزاری مجالس متعدد ترحیم
نکته دیگر درباره مراسم ترحیم، رسم و سوماتی مثل شب هفت و چهلم و سالگرد و ... است که کم و بیش جاری است. این موارد وجهه شرعی ندارد ولی در عین حال و به خودی خود اشکالی هم ندارد. طبیعتا وقتی در این مراسم قرآن قرائت شود، موعظه باشد یا ذکر مصائب اهل بیت علیهم‌السلام در آن مجلس شود و ثوابش برای میت هدیه شود امری پسندیده است. ولی این نکته را فراموش نکنیم که اگر هدف از مراسم گرفتن شادی روح میت است در درجه اول باید دیون میت را پرداخت کرد و اگر واجبی از او (مثل نماز و روزه) فوت شده جبران شود. این امور باید در اولویت اطرافیان میت باشد و از اسراف و چشم و هم چشمی و مراسم های آنچنانی پرهیز شود.
یکی از رسومی که سال‌ها پا برجا است و عملا به صورت یک فرهنگ در آمده و شاید هم بتوان گفت که نمی‌شود با آن مخالفت کرد، پذیرایی بستگان مرحوم، از کسانی است که در مراسم تدفین شرکت کرده‌اند. این رسمی است که بر خلاف آموزه‌های دینی است و شرع مقدس اسلام دقیقا خلاف این را می‌گوید. البته این کار حرام نیست، ولی به هرحال مخالفت با شرع دارد. امام صادق علیه‌السلام در حدیثی فرمودند: غذا خوردن نزد مصیبت زدگان [و با خرج آنان]، از رفتارهای جاهلیت است و سنت، فرستادن غذا برای مصیبت‌زدگان است؛ همچنانکه وقتی خبر فوت جعفر بن ابی طالب رسید، پیامبر صلی الله علیه و آله در مورد خانواده جعفر چنین امر کردند. در روایت دیگری وارد شده که اطعام تا سه روز بوده است. (من لایحضره الفقیه،ج1،ص 182) /999/ی۷۰۴/س
بابک شکورزاده