رایه العباس؛ ارادت عملی عرب های خوزستان به وفاداری قمر بنی هاشم

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اهواز، حضرت اباالفضل العباس را همگان به وفای به عهد، غیرت، جوانمردی می شناسند، بزرگواری که دو دستش را برای برادر در کربلا از دست داد. قمر بنی هاشمی که الگوی جوانمردی، وفای به عهد، بصیرت و شناخت امام عصر خود است. عباسی که کفیل زینب(س) بود آن کسی که حسین(ع) پس از شهادتش گفت «الان انکسر ظهری و قلت حیلتی و شمت بی عدوی».

چنین انسان آزاده و بزرگواری الگو و مثالی است برای اثبات برادری تا آنجا که شعرا و بزرگان شیعی به وی تمثل جسته و وفاداری و برادریش به حسین(ع)، را در برابر بی وفایی ها و نامردی های 11 بردار یوسف صدیق(ع) قد علم می کنند و سرمست و سرخوش به شعرسرایی درباره آن بزرگوار می پردازند.

شیعیان برای عرض ارادت به اباالفضل العباس(ع) چه بسیار حسینه ها، مساحد، تکیه ها، هیأت ها و .... بنام وی نامگذاری کردند اما شاید جالب باشد بدانیم که در نزد عرب های خوزستان و ساکنان جنوب عراق برای اثبات محبت وافر و الگوبرداری از وفای به عهد آن بزرگوار بحث «رایه العباس» را در عادات و تقالید قبیله ای، عروسی ها، حل و فصل منازعات، پرداخت دیه و شراکت بکار می برند.

رایه العباس، رسم رایج عرب های خوزستان

برای شناخت بهتر بحث رایه العباس و جایگاه حضرت عباس(ع) با تنی چند از کارشناسان تاریخ، نمایندگان خوزستان در مجلس خبرگان و وجوه و مشایخ عرب به گفت و گو پرداختیم.

عبدالکاظم علی نژاد، تاریخ شناس خوزستانی یکی از رسوم رایج در میان مردم عرب خوزستان را «رایه العباس» برمی شمرد و در باب ارائه توضیحات نخست به معنای لغوی آن می پردازد.

این نویسنده خوزستانی با اینکه «رایه» همان پرچم و بیرق است، خاطرنشان می سازد که بزرگان عشایر عرب به هنگام پایان دادن بر سر موضوع اختلافی، عبارت «گره زدن رایه العباس» را بیان می کنند تا از این طریق به همگان اعلام شود که به موضوع اختلافی پایان داده شده است.

علی نژاد یادآور می شود که رایه العباس را باید در کربلا و علمداری قمر بنی هاشم جست و جو کرد و در عین حال می افزاید احترام و توجه به رایه العباس اوج ولایتمداری عرب های خوزستان و عمق چنین مسأله ای را حتی در امور روزمره، روابط طوایف و قبایل نشان می دهد؛ ضمن اینکه دیگر نکته نهفته شده در مسأله جایگاه خاص حضرت ابالفضل العباس(ع) است که اسطوره ای مثال زدنی و الگویی برتر برای آنها قلمداد می شود.

این تاریخ شناس خوزستانی اضافه می کند که اسطوره های شیعیان واقعی و اسطوره های سایر ملل همچون آرش کمانگیر، هرکول، زئوس و تایتانخیالی و وهمی است. حضرت عباس(ع) اسطوره ای واقعی و پرچمدار حسین(ع) در واقعه کربلا است و به عبارتی دیگر پرچمدار واقعی اهل بیت(ع) در کربلا بود.

رایه العباس و یادآوری وفاداری قمر بنی هاشم

علی نژاد با بیان اینکه حضرت اباالفضل العباس سمبل و نماد وفاداری است، اظهار می دارد که بسته شدن «رایه العباس» به این معنا است در هر مسأله ای که برای دو طرف آن مهم است به پیروی از وفاداری عباس(ع) به برادرش، باید به آن وفادار باقی بمانند و در عین حال وفاداری را از یکدیگر انتظار خواهند داشت.

وی بیان داشت در گذشته اگر کسی متهم و در عین حال به انکار می پرداخت به حرم قمر بنی هاشم برده می شد تا در آنجا سوگند بخورد اما همین اشخاص با شنیدن نام حصرت اباالفضل العباس(ع) به اتهام خود اقرار می کنند و اگر اعتراف نکند به حرم برده شده و از شدت ابهتی که در ذهن خود از عباس(ع) دارد، فلج می شود و در اصطلاح عامیانه گفته می گویند که حضرت عباس(ع) به او کشیده زده است.

این نویسنده خوزستانی درباره تاریخچه ورود قاعده «رایه العباس» به فرهنگ عرب های خوزستان می گوید که زمانی دقیقی برای آن مشخص نشده است اما با توجه پیشینیه تشیع در خوزستان می توان گفت که حداقل چنین بحثی از دوران مشعشعیان وارد فرهنگ مردم عرب خوزستان شده است به عبارت دیگر کمترین احتمال دوران مشعشعیان است اما با توجه به وجود حکومت های شیعی همچون آل بویه چه بسا از آن دوران و پیش از آن وارد فرهنگ عرب های خوزستان شده است.

علی نژاد با بیان اینکه در خیلی از عادات و تقالید خوزستانی ها ردپای واقعه کربلا وجود دارد، تصریح می کند که تأسیس بی شمار حسینیه ها وتکایا نمونه دیگری است که در استان تعداد حسینیه ها به تعداد و یا بیشتر از مساجد است.

از سوی دیگر کاظم حیدری، از شیوخ عشایر عرب و عضو شورای متعمدین استان خوزستان با بیان اینکه به هنگام نزاع در میان دو قبیله برای حل پیش آمد یک فاصله زمانی درخواست می شود، تصریح کرد که در اخذ مهلت نیز گره زدن رایه العباس مطرح می شود؛ از این فراتر اگر درگیری منجر به قتل روی دهد پس از گره زده شدن رایه العباس، قاتل در امنیت است و خانواده و بستگان مقتول نه حق تعقیب او را دارند و نه اینکه به خود اجازه چنین کاری را می دهند.

نام عباس گره گشای نزاع های عشایری است

عضو شورای معتمدین استان خوزستان با اشاره به اینکه تعدی کننده از رایه العباس خسران دیده است، ادامه می دهد که در شراکت نیز از تعبیر شراکت عباسی استفاده می شود؛ چنانچه در خواستگاری به هنگام قرائت سوره حمد لفظ «فاتحه العباس» را بکار می برند.

حیدری با بیان اینکه حل و فصل همه مسائل عشیره ای در استان با نام عباس(ع) و فضایلش پیوند خورده است، اظهار داشت که در پرداخت دیه، رایه العباس را مسبب و یا یکی از بزرگان همراه مسببان گره می زند و حل کردن آن را طرف دیگر حادثه بر عهده می گیرد همچنین به هنگام باز کردن گره نیز مقداری از دیه را به احترام حضرت ابوالفضل و پرچم آن بزرگوار می بخشد.

وی با اشاره به اینکه هر عرب شیعی چنین رسمی را پذیرا است، ادامه می دهد آن کسی که رایه العباس را نپذیرد در نزد عموم مذموم است و اصولا با نپذیرفتن رایه العباس از سوی یکی از دو طرف مشاجره و بحث، هر گز پایانی برای پایان بخشی به مشاجره نخواهد بود.

عضو شورای معتمدین استان خوزستان با بیان اینکه ۳ معصوم بر دستان عباس(ع) بوسه زدند، عنوان می دارد که حضرت علی(ع) به هنگام تولد، سید الشهدا به هنگام افتادن بر زمین و زین العابدین به هنگام دفن، دستان قمر بنی هاشم را بوسیدند؛ از این رو اگر کسی پس از بسته شدن رایه العباس تعدی و تخطی کند جواب دندان شکنی را از حضرت اباالفضل خواهد دید.

حیدری با بیان اینکه موارد بسیاری پس از تعدی و تخطی از رایه العباس روی داده است، بیان می دارد که موارد بسیاری در میان عشایر و قبایل عرب وجود دارد بخاطر رایه العباس از دیه و خونخواهی گذر کردند.

رایه العباس، قسم نامه قبایل برای پایان بخشی به منازعات است

از سوی دیگر رؤوف سبهانی، کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان در رابطه با رایه العباس نخست به واقعه کربلا اشاره و می گوید که امام حسین(ع) در کربلا  به تقسیم بندی لشکر خود پرداخت و هر گروه و گردانی را با پرچم و بیرقی مشخص کرد که در این میان حضرت ابوالفضل العباس(ع) یکی از پرچمداران سید الشهدا بود که به سوی فرات جهت آوردن آب برای اهل بیت(ع) روانه شد اما پس از نبرد با لشکر عمر بن سعد و قطع دستان، بیرق و پرچمی را که حمل می کردند، به زمین افتاد و پس از افتادن پرچم، سالار شهیدان از دور متوجه شدند که سقای کربلا به شهادت رسید.

سبهانی ادامه می دهد که عرب های خوزستان بنا بر عرف و ارادت و احترام به حضرت عباس(ع) و برای وفاداری به عهد و پیمان میان قبایل و عشایر، جلوگیری از خونریزی و صلح دوستی، ابوالفضل العباس را واسطه قرار می دهند و پرچمی را به همین نام حمل و ته گوشه ای از آن را گره بسته و می گویند که این گره، گره حضرت عباس(ع) است؛ در واقع چنین رسمی قسم نامه ای است که با حضور پرچم حضرت عباس(ع) بسته می شود و الگوبرداری از پیمانی است که قمر بنی هاشم با امام حسین(ع) بست و بر سر آن وفادار ماند.

استاد دانشگاه با بیان اینکه در معاضدت و هم پیمانی قبیله ها، دیه، ازدواج، جلوگیری از خونریزی ها بکار می رود، تصریح کرد که مردم عرب خوزستان اعتقاد دارند در صورتی که یکی از دو طرف و یا قبیله ها پیمان شکنی کند، جواب شان را از حضرت ابوالفضل دریافت خواهند کرد.

سبهانی بیان داشت سینه به سینه می شنویم کسی که پس از بسته شدن رایه العباس به آن وفادار نماند گرفتاری های بسیاری را در مال و فرزند متحمل شده است.

رسم وفاداری به عقود و پیمان ها را از عباس فرا بگیریم

همچنین آیت الله حیدری، امام جمعه موقت اهواز می گوید قبایل عرب خوزستان وقتی می خواهند پیمان عشایری و یا اجتماعی را ببندند برای آنکه مطمئن به خیانت دیگری نشوند رسم رایه العباس را بجا می آورند یعنی که به پرچم حضرت ابوالفضل العباس تعهد می بندند تا رسم وفاداری به عقود و پیمان ها را از عباس(ع) باید بگیرند.

امام جمعه موقت اهواز با بیان اینکه اعتقاد ویژه، ارادت و محبت خاصی نسبت به عباس(ع) وجود دارد، تصریح کرد: مردم خوزستان به نوعی تأثر و انفعال نسبت به قهرمانی ها، رادمردی ها، وفاداری ها، ایثارگری های آن حضرت دارند و به عنوان نماد وفاداری، ایثار و برادری می شناسند و همه چیزشان را به فرهنگ عباسی گره می زنند.

نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری ادامه می دهد در صورتی که کوتاهی به رایه العباس شود، مردم عرب خوزستان معتقدند که شخص مورد عقوبت و عذاب الهی قرار می گیرد و چنین شخص و یا قبیله ای در نزد دیگران مطرود و منفور قلمداد می شود.

عراقی ها و گره زدن رایه العباس در برگزاری باشکوه و امن اربعین حسینی

آیت الله عباس کعبی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پرچم عباس را بیانگر هویت، غیرت، حمیت، اصالت، شهامت، همت، عزت و اردات قبائل و عشایر عرب خوزستان به عباس بن علی برشمرد و گفت که در مراسم عقد، عزا، حل و فصل منازعات عشایر پرچم و نام عباس فیصل دهنده است و در فتنه جدید آمریکایی سعودی، ملت رشید عراق پرچم حضرت عباس را جلو آورده و به عنوان نشانه پیوند عمیق ملت ایران و عراق، ایستادگی در برابر فتنه آمریکایی سعودی، غیرت و حمیت دینی در برگزاری سالم توأم با امنیت مراسم عاشورا و اربعین گره زدند./۹۴۵۶/پ۲۰۰/ب۱