یادداشت | پروفایل هایی که از سرّ درون خبر می دهند

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا،‌ با آمدن نسل سوم و چهارم اینترنت، تغییری شگرف در عرصه استفاده از فضای مجازی در کشور رخ داد. قدیم ها که برای استفاده از اینترنت باید علاوه بر هزینه نسبتا بالا، باید از دستگاه های واسطه زیادی چون رایانه، مودم و خط تلفن به اضافه دانشی که بتواند از اینترنت استفاده کند را دارا باشد.

از سال 90 تا به امروز نسل های سوم و چهارم و اخیرا در حال پیاده سازی نسل پنجم تلفن همراه در کشور هستیم، نحوه اتصال به اینترنت و حتی استفاده از آن تغییری 180 درجه ای پیدا کرده است. در دهه هشتاد میانگین تحصیلات کاربران فضای مجازی، عمدتا از فرهیختگان و تحصیل‌کردگان بوده و تنها 18 میلیون کاربر فعال بوده اند  در صورتی که در دهه 90  تعداد کاربران به 45 میلیون نفر رسیده و میانگین تحصیلاتی و سنی کاربران نیز، همه اقشار را در برگرفته و بیشترین درصد استفاده کنندگان را نوجوانان و جوانان تشکیل داده اند.

وقتی اینترنت از روی سیستم های رایانه ای با آن دردسرهایش به تلفن همراه کوچکی که همیشه در کنار ماست و دسترسی به نت تنها با یک کلیک امکان پذیر شده منتقل شده است و در این گیر و دار، شبکه های اجتماعی موبایلی هم به جمع اپ های مورد استفاده کاربران اضافه شده، سبک زندگی به شکلی خاص تحت تاثیر قرار گرفته است.

شبکه های اجتماعی نیز با خود حامل پدیده فرهنگی جدیدی بود که متاسفانه چون در کشور، در هنگام ورود این پدیده ، فرهنگ سازی و بعد از آن پیوست فرهنگی رخ نداد، امروزه شاهد تاختن اسب تروای افسار گسیخته شبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف هستیم.

بیشترین ظهور و بروز و استفاده عام مردم از اینترنت، شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها هستند. البته بازی های امروزی تلفن همراه که بر بستر اینترنت به حیات خود ادامه می دهد در این زمین نقش ایفا می کنند. بازی های بر خط و شبکه های اجتماعی به دلیل ارتباط اجتماعی مجازی آنلاین و آفلاین، جزء پرمخاطب ترین ابزارهای تلفن همراه بر بستر اینترنت هستند.

حال وقتی پدیده تلفن همراه هوشمند وارد کشور شد، نهادهای فرهنگی ذیربط به صورت کمرنگ به مباحث حاشیه ای آن پرداختند و روحانیون و فضلا نیز با اینکه روشنگری کردند اما آن طور که بایسته و شایسته بود اتفاق نیفتاد و امروزه شاهد رشد زیرپوستی تکنولوژی های جدید تلفن همراه در کشور هستیم.

هنوز 7 سال از ورود نسل سوم تلفن همراه به کشور نگذشته است که زمزمه های ورود نسل پنجم تلفن همراه آن هم به صورت کاملا تبلیغاتی و نامحسوس شنیده می شود.

رشد اینترنت این قدر سریع است که در عرض چهارسال گذشته بحث تلویزیون های اینترنتی یا IPTV  به سرعت گسترش پیدا کرده و شبکه های تلویزیونی بر این بستر با کیفیت اچی دی در حال فعالیت هستند.

از مباحث خوب و مفید رشد نسل های تلفن همراه از قبیل تبلیغ های نوین دینی، پاسخگویی به شبهات در انحای عالم و فرهنگ سازی عمومی بر بستر اینترنت با تولید نرم افزارها و بازی ها و شبکه های اجتماعی داخلی را می توان نام برد.

در این گذر، شبکه های اجتماعی با حضور 45 میلیونی مخاطب روبه روست و می توان گفت نسل جدید زندگی یا زندگی دوم را برای شهروندان خود رقم زده است.

شبکه های اجتماعی به دلیل چند بُعدی بودن، امکانات زیادی را برای ارتباط کاربران خود فراهم کرده است. ماورای امکانات به روز آن ها، آسیب هایی در بُعد شخصیتی و روانی کاربر نیز ایجاد کرده است. یکی از آن ها پوشش و استتار مخاطب در پشت پرده شخصیت مجازی خود است و یک منِ دیگر را برای او به ارمغان می آورد آن هم بدون هیچ گونه محدودیت و حتی نظارت!

اولین چیزی که در شبکه اجتماعی رخ نشان می دهد و شما با محض ارتباط گیری با آن نیاز دارید، نام کاربری و تصویر پروفایل شماست!

جالب است بدانید امروزه یک گرایش به گرایش های رشته روان شناسی اضافه شده و آن هم روان شانسی فضای مجازی یا سایبرسایکولوژی است! این یعنی اتفاقات جدیدی در این فضا رخ داده که قبلا وجود نداشته است.

تصاویر پروفایل، استوری یا همان وضعیت، پست ها و مطالب، و دنبال کنندگان و دنبال شوندگان همه و همه نشانه روحیات و شخصیات افراد را در فضای مجازی نشان می دهد.

دختری که خود را پسر معرفی می کند و پسری که خود را جای دختر جا می زند یا دیپلمه ای که خود را پزشک معرفی می کند یا مثل اینها، ارمغان شبکه های اجتماعی است.

تنوع طلبی، ترس، خودکم بینی، خودبرتر بینی، اضطراب، جزئی نگری، کلی نگری و مانند اینها دلایلی است که می توان با تصاویر پروفایل، به وضعیت شخصیتی افراد پی برد.

نه تنها تصاویر پروفایل که نوع ادبیات نوشته شده افراد در گروه ها و نظردهی یا همان کامنت ها، لایک کردن نیز به شناخت شخصیت و نوع عقیده ای که دارد را تا حدی می توان پی برد.

البته ناگفته نماند افرادی نیز با هدف غیرشخصی وارد فضای مجازی شده و هویت خود را تغییر می دهند. هدف غیرشخصی یعنی اینکه برای اخاذی، نفوذ و یا تخریب از این حربه استفاده می کنند که تشخیص آن از این طریق بسیار پایین است.

سیستم دیتا ماینینگ یا داده کاوی یکی از شگردهای جدید اینترنتی برای شناسایی دقیق تر جستجوها و طرز رفتارهای سایبری است که متاسفانه امروزه کاربران بسیاری در این زمین در حال بازی هستند. درست است که داده‌کاوی یکی از موضوعات پرکاربرد و در حال رشد در عرصه مدیریت، حسابداری و اقتصاد است؛ اما نفوذ دشمن در لایه های پنهان این سیستم، باعث جهت دهی و تغییر نامحسوس سبک زندگی مردم و یا همان زندگی دوم مجازی آنان گردد.

در تعریف کلی دیتا ماینینگ می خوانیم که داده کاوی به مفهوم استخراج اطلاعات نهان یا الگوها و روابط مشخص در حجم زیادی از داده‌ها در یک یا چند بانک اطلاعاتی بزرگ گفته می‌شود.

حال با این قابلیت، شرکت های ارائه دهنده شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها که عمدتا شرکت های بزرگ و سایت های معروفی نظیر گوگل و مایکروسافت، تمامی کابران این گونه شبکه ها، علاوه بر رصد شدن اطلاعات، سبکی جدید در دریافت اطلاعات را تجربه می کنند.

یعنی با این سیستم،‌کاربران شبکه های اجتماعی، خوراک های داده ای گردانندگان شبکه های اجتماعی را می بینند و از آن استفاده می کنند و جالب تر این جاست که آن را قبول کرده و به آن اطمینان بیشتری نسبت به برخی داده های عمومی در اینترنت دارند!

نکته این است که اینترنت و شبکه های اجتماعی دارای اهداف مشخصی هستند و قطعا برای استفاده آسان صرفِ ما طراحی نشده اند بلکه دارند الگوی جدیدی از زندگی را به اصطلاح دهکده جهانی برای ما می سازند تا همه با یک فرهنگ واحد که ساخته غرب است وقت خود را بگذارنند!

روز به روز به سرعت و قابلیت های فضای مجازی افزوده می شود و متاسفانه مسئولین فرهنگی کشور اعم از حوزوی و دانشگاهی و دولتی و غیردولتی، با سرعت بسیار پایین تری نسبت به این شتاب، در حال فرهنگ سازی هستند و باید بیشتر به این نکته دقت شود که یکی از درگاه های جنگ اقتصادی و فرهنگی، فضای مجازی است و باید مراقب ورودی بود و به فرموده حضرت آقا بدترین حالت در مقابل رخنه فرهنگی، انفعال است./829/ی۷۰۲/س

حجت الاسلام محمدمهدی مرادی، پژوهشگر حوزه علمیه قم