دلیل نگارش «کشف الاسرار» امام | رفتار علما با جریان روشنفکری پدرانه بود

حجت الاسلام محمود محققیان، معاون تهذیب و تربیت سطح عالی حوزه علمیه قم در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری رسا درباره مواجهه علما با جریان روشنفکری گفت: در طول تاریخ روشنفکری برخورد علما پدرانه بود و هیچگاه از سر عداوت برخورد نکردند. جریان روشنفکری طیف وسیعی دارد و لکن برخورد علما در طول تاریخ، در عین اینکه نقد منطقی می‌کردند و جوابشان را می‌دادند، پدرانه بود.

این استاد دانشگاه درباره ویژگی روشنفکران افزود: روشنفکری قبل از مشروطه هم بود، ولی بروز روشنفکری  از زمان مشروطه بوده است. یک خصوصیاتی را خود روشنفکران قائلند و یک خصوصیت را ما قائل هستیم. آنها اهل مدرنیته و تجدد بودند و تفکراتشان وامدار غرب بود. معمولا تحصیل کرده غرب بودند و یا در ایران تحت آموزه‌های غرب بودند. این‌ها در طول تاریخ ایران را عقب مانده فکری و فرهنگی می‌دانستنند و یک کعبه آمالی در غرب و مدینه فاضله برای خودشان فرض کرده بودند و طبق فرهنگ لیبرالی غرب جلو می‌رفتند. دموکراسی برایشان خیلی اهمیت داشت؛ البته نه دموکراسی با تعریف حکومت اکثریت، بلکه همان دموکراسی که مبتنی بر فرهنگ غرب است.

حجت الاسلام محققیان درباره روشنفکری علما ابراز داشت: ما در حوزه‌های علمیه هم علمایی داشتیم که روشنفکر بودند. البته به معنای عام و نه با نگاه غرب گرایانه؛ مثلا حاج آقا رحیم ارباب یک حالت روشنفکری به معنای عام داشت. حتی کلمه روشنفکری را در نجف هم برای بعضی علما به کار می‌بردند و می‌گفتند فلان عالم روشنفکر است.

معاون تهذیب و تربیت سطح عالی حوزه علمیه قم در ادامه با بیان نمونه ای از برخورد علما با روشنفکران گفت: مثلا وقتی حکمی زاده کتاب «اسرار هزار ساله» را نوشت امام خمینی(ره) با کتاب پاسخش را دادند. کتاب «کشف الاسرار» را در جواب او نوشتند که آیت الله بروجردی از این جوابیه خیلی خرسند شد. ولی بعضی روشنفکرها هم بودند  که نسبت به حوزه خیلی تند بودند؛ مثل تقی‌ زاده که در مجلس بود و برخورد بدی با علما داشت. با شیخ فضل الله نوری چه کار کردند؟! «یپرم خان ارمنی» اسمش روشنفکر بود و چه برخوردی کرد!  شیخ فضل الله را به دار کشید؛ چرا که فقط می‌گفت مشروطه باید مشروعه باشد.  ولی حوزه این کار را نکرد که مثلا این‌ها را محکوم کند و به طناب دار بکشد. البته بعضی که مثل کسروی توهین آمیز رفتار می‌کردند، نواب با او برخورد کرد. اما افرادی که خشونت نداشتند و حرفشان را به صورت عادی مطرح می‌کردند معمولا رفتار علما پدرانه بود.

 وی در ادامه بیان کرد: افراد دیگری بودند که معمولا حرف‌هایی می‌زدند که کسی زیر بار نمی‌رفت و علما هم جواب می‌دادند و هیچ‌گاه برخورد شدیدی نمی‌کردند؛ مثلا میرزاده عشقی که روشنفکر بود بر علیه رضاخان یک شعر گفت و مأموران رضاخان در ملأ عام میرزاده عشقی را  تکه تکه کردند؛ ولی همین میرزاده عشقی قبلش در مورد علما شعر گفته بود و آن‌ها را هجو کرده بود، ولی هیچگاه علما چنین کاری با او نکردند. گروه مجاهدین خلق تا زمانی که انحرافشان را علنی نکرده بودند، علما تحملشان می‌کردند؛ حتی آیت الله طالقانی سفارش این‌ها را به امام خمینی کرد و امام برخورد قهرآمیزی نکردند تا زمانی که  وارد فاز نظامی شدند، آن موقع بود که با آن‌ها برخورد شد. /999/ت۳۰۲/س