توصیه آیت‌الله سیستانی به کارشناسان دینی رسانه ملی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، امروز در جامعه ما سهم دریافت مفاهم دینی از رسانه‌های نوین بیش از رسانه‌های سنتی است و آنچه مردم از رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی دریافت می‌کنند قابل اعتنا است. براساس قانون اساسی، رسانه‌های رادیو و تلویزیون در کشور دولتی هستند و ذیل چهارچوب‌های نظام جمهوری اسلامی فعالیت می‌کنند و این امر مبارکی است به لحاظ این‌که بخش قابل توجهی از خطوط اساسی، دنبال، لحاظ و مواظبت می‌شود.

از طرفی نیز شاهد بعضی از آسیب‌ها و کاستی‌ها هستیم که به همین میزان ضریب نفوذ بالا، می‌تواند مشکلاتی را که از بابت انتقال مفاهم دینی اتفاق می‌افتد پردامنه کند. این نگرانی در حوزه و رسانه و در میان متدینان و دغدغه‌مندان دائم محل بحث بوده است، به ویژه در عرصه کارشناسان دینی این نگرانی بیشتر به چشم می‌خورد.

مرکز پژوهش‌های اسلامی رسانه که در سال‌های اخیر تدوین بانک اطلاعات کارشناسان دینی را در دستور کار خود قرار داده و کتاب ارزشمندی را با همین عنوان و به تناسب موضوعات و مناسبت‌ها در دو جلد منتشر کرده است، تلاش می‌کند که آسیب‌های پیش‌روی کارشناسان دینی را احصاء کرده و نظام هنجاری مطلوب را در این زمینه پیش‌بینی کند. 

براساس این گزارش، کارشناس دینی، عوامل برنامه‌ساز و مدیریت رسانه سه مؤلفه و عامل اساسی در انتخاب کارشناسی دینی رسانه ملی هستند که اگر به درستی رفتار کنند و توانمندی‌های لازم را داشته باشند خواهند توانست یک شاکله خوب به کارشناسی دینی در رسانه بدهند. ضعف و نقص هر کدام از این‌ها و یا به فرض کامل بودن و قوی بودن هر یک و یا عدم هماهنگی بین این‌ها سبب اختلال‌هایی می‌شود که در برنامه‌های معارفی مشهود است.

از این‌رو حضور کارشناسان مذهبی در رسانه ملی بسیار مهم و استراتژیک بوده است و کم نداریم مناسبت‌هایی که حتما باید برای آن برنامه مذهبی ساخته شود و متعاقبا ستون این برنامه را هم کارشناس مذهبی تشکیل می‌دهد.

هر برنامه «تاک‌شو» یا گفت‌وگومحور که در آن موفقیتی حاصل شده است بدون حضور کارشناس با همه ویژگی‌هایی که برای آن سراغ داریم، ممکن نبوده است؛ از این‌رو مفهوم‌شناسی کارشناسی مذهبی نیاز به بررسی بسیار دارد.

نشست علمی تخصصی نظام هنجاری کارشناسی دینی در رسانه ملی، در حالی چهارشنبه بیستم دی با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی ماندگاری برگزار شد که اداره‌کل پژوهش‌های اسلامی رسانه در نظر دارد همایش بزرگ کارشناسان دینی رسانه ملی، آسیب‌ها و راهکارها را در آینده‌ای نزدیک برگزار کند.

نبود دغدغه پیاده‌سازی دین در رسانه

حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری در این نشست که در تالار اندیشه اداره‌کل پژوهش‌های اسلامی رسانه برگزار شد، از سه آسیب جدی در بحث مباحث دینی نام برد که رسانه دچار آن است و تا این سه آسیب برطرف نشود قطعا رسانه، آن رسانه‌ای که در تراز انقلاب اسلامی باشد نخواهد بود.

براساس دیدگاه کارشناس این نشست، رسانه ما از دو سو ضربه می‌خورد، یک سو حوزویانی که مدعی هستند حق معارف دین در رسانه ادا نشده است و از سوی دیگر، افرادی که می‌گویند رسانه با نشان دادن بیش از انتظار آخوندها، مردم را افسرده کرده است که البته وی مرکز پژوهش‌های اسلامی رسانه را محل برطرف کردن این آسیب‌ها دانست.

حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری از سه آسیب نظری، ساختاری و اجرایی نام برد که رسانه گرفتار آن شده است: «امام راحل فرمودند که هم صدا و سیما و هم جبهه‌ها دانشگاه هستند»؛ مشکل فرهنگی مملکت این است که این دو دانشگاه همدیگر را باور ندارند و دانشگاه صدا و سیما با دانشگاه‌ جبهه‌ها رابطه ندارد.

وی در این زمینه از نبود دغدغه پیاده‌سازی دین در رسانه به عنوان مهم‌ترین مشکل نام برد و  با اعتراض به زمان پخش برنامه‌های دینی گفت: نگاه و نگرش دینی با نمایش دینی تفاوت می‌کند، صدا و سیما نمایش دینی خوب دارد.

کارشناس برنامه‌های دینی با اشاره به روایتی از امام علی(ع) افزود: تا بینش، نگرش، گرایش و جهت‌گیری ما دینی نشود؛ کار به سرانجام نمی‌رسد که متأسفانه بینش‌های برخی از آقایان مشکل دارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری با بیان این‌که حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، آنچه را که به آن فکر می‌کرد با امام هادی(ع) در میان می‌گذاشت و علت روایات متعدد درباره ایشان همین نکته است، تصریح کرد: بررسی کنید چند تا مدیر ما در مملکت ایده‌های ذهنی خود را با یک کارشناس دینی در میان می‌گذارند و بررسی می‌کنند.

وی همچنین با اشاره به روایتی از امام علی(ع)، چگونگی اصلاح بینش و نگرش مسؤولان را در پنج مرحله بینش توحیدی، نگرش ولایی، گرایش حق‌طلبانه، روش‌ها و منش‌های دینی ارزیابی کرد که باید انقلابی در این پنج مرحله اتفاق بیفتد.

سه ویژگی مبلغ دین از منظر رهبر معظم انقلاب

کارشناس دینی رسانه ملی از انگیزه، برنامه و امکانات به عنوان سه عنصر لازم برای مدیریت موفق نام برد و گفت: انگیزه‌های کوچک مهم‌ترین آسیب است. انگیزه‌ها با خدا باشد ناتمام و برنامه‌ها براساس تقوا تدوین شود تغییرناپذیر است و خدا می‌گوید از آسمان و زمین برایتان امکانات می‌فرستم که این هم تمام نمی‌شود.

وی در ادامه با بیان این‌که رهبر معظم انقلاب سه ویژگی را برای مبلغ دین نام می‌برند که نخستین آن مستند و مستدل سخن گفتن است، اظهار داشت: حجت‌الاسلام مهندسی(ره) به آقای رکنی گفته بود که اگر من امروز به استودیوی صدا و سیما رسیدم و نیم ساعت قبل برنامه فرد بهتری را از من پیدا کردید که مردم حرفش را بیش‌تر قبول دارند، مدیون هستید اگر به من نگویید تا من به قم برگردم.

حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری دومین ویژگی مبلغان را قابل فهم سخن گفتن عنوان و ابراز کرد:‌ تعبیر حضرت آقا برای ما دلگرم کننده بود که فرمودند روزهایی که من جلسه ندارم، ظهر می‌نشینم بحث‌هایتان را  در برنامه «سمت خدا»  گوش می‌کنم؛ ویژگی سمت خدا این است که دین را ساده و آن را وارد زندگی مردم می‌کنید.

وی سومین شاخصه‌ مدنظر حضرت آقا را کاربردی بودن موضوع برشمرد و گفت: ایشان حتی به من فرمودند «این خاطراتی را که از شهدا می‌گویید مطلب را کاربردی می‌کند، از علما هم بگویید از خود مردم هم بگویید و از کسانی که مردم با آنان مأنوس هستند نیز بگویید تا بحث‌ها مصداقی و کاربردی شود».

کارشناس دینی رسانه ملی از مرکز پژوهش‌ها خواست که آسیب‌های نظری، ساختاری و اجرایی برنامه‌های معارفی را پیدا کنند و بدانند که در صدا و سیما تیر کلام به دل مردم پرتاب می‌کنیم و می‌گوییم سخنی که از دل برآید لاجرم بر دل نشیند. کارگردان دل ما و مردم هم خدا است که اگر با خدا قرارداد ببندیم درست می‌شود.

چهار آسیب‌ مربوط به کارشناسان دینی رسانه ملی

وی با رد سخن یکی از حاضران در جلسه که گفته بود امیدی به اصلاح ساختار فعلی صدا و سیما ندارد و نیاز به بازسازی و اصلاح کامل آن را ضروری می‌داند، اظهار داشت: دین به ما می‌گوید که هرگز از وضعیت موجود راضی نباشید چراکه متوقف می‌شوید؛ بنابر این هم ناراضی باشید هم امید و حرکت داشته باشید.

حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری با بیان این‌که تا پشتیبانی خدا و اهل بیت(ع) و همت بی‌نهایت مردم را داریم که اگر وصل شوند به این امدادهای غیبی معجزه می‌کنند نباید ناامید شویم، تصریح کرد: بنده هرگز از اصلاح وضعیت ساختار صدا و سیما و مملکت ناامید نیستم. الآن راضی نیستیم اما ناامید هم نیستیم.

از دیگر حاضران در جلسه با این تعبیر که اشکالات مطرح شده درباره صدا و سیما مطالب بسیار تلخی است و باید اصلاح شود، پیگیر اشکالات خود کارشناسان دینی بود که حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری گفت، آسیب‌های مربوط به کارشناسان را در چهار بخش دسته‌بندی کرده است.

وی بخشی از آسیب کارشناسان دینی صدا و سیما را برخوردار نبودن از آگاهی لازم و کافی عنوان کرد و با بیان این‌که هیچ اشکالی ندارد اگر از بنده در برنامه‌ای سؤال فلسفی پرسیدند محکم بگویم من در فلسفه تخصص ندارم، تعلیمات تخصصی مدنظر کارشناسان را در سه محور معارف‌شناسی، مخاطب‌شناسی و روش‌شناسی لازم دانست.

توصیه آیت‌الله سیستانی به کارشناسان دینی

حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری با اشاره به این‌که سال گذشته به محضر حضرت آیت‌الله سیستانی در نجف رسیده است و ایشان توصیه‌ای در بحث کارشناسی دینی به ایشان داشته‌اند، گفت: آیت‌الله سیستانی فرمودند آقای ماندگاری من می‌نشینم و همه بحث‌های شما را گوش می‌دهم؛ یک بحث‌هایی را در صدا و سیما بگویید که قوتش از لحاظ علمی بسیار بالا و فهمش هم برای مردم راحت‌تر باشد.

 وی افزود: آیت‌الله سیستانی گفتند که من روزنامه‌های ایران و خبرها را می‌خوانم، سایت‌های اینترنتی را نگاه می‌کنم و شبکه‌های رادیو را هم گوش می‌دهم؛ مشکل بیشتر کارشناسان از لحاظ تعلیمات تخصصی است که در معارف شناسی یا روش‌شناسی و یا مخاطب‌شناسی مشکل دارند.

کارشناس دینی رسانه ملی دومین آسیب را در تمرینات تخصصی مورد نیاز ارزیابی کرد و گفت: به یکی از کارشناسان گفتم شما که به صدا و سیما آمدید تا به حال چند برنامه کارشناسی را دیده‌اید که گفت هیچ چیز. گفتم نمی‌دانید اینجا با منبر و جلسات پرسش و پاسخ دانشگاهی تفاوت دارد. اینجا شما پشت قاب تلویزیونی هستید که کسی را نمی‌بینید، اما صدها هزار نفر با نگاه‌های مختلف شما را می‌بینند.

حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری دیدن و شنیدن، نوشتن و گفتن، نقد و ارزیابی کردن را از جمله تمرینات تخصصی و مورد نیاز کارشناسان دینی عنوان کرد و از تزئینات تخصصی به عنوان سومین آسیب نام برد که در سه محور گزینش مناسب، چینش مناسب و پردازش مناسب باید به آن پرداخته شود.

شرایط تأثیر سخن کارشناس بر روی مخاطب

وی اظهار داشت: یک فرد روحانی که در منبر سخن می‌گوید باید از لحاظ پوشش ملاک‌هایی را مدنظر قرار دهد و وقتی در برنامه کارشناسی صدا و سیما حضور می‌يابد باید نسبت به تزئینات تخصصی دقت بیشتری شود به ویژه در لباس پوشیدن که باید مرتب و تمییز باشد.

کارشناس دینی رسانه ملی چهارمین عنصری که در آن آسیب روحانی از همه بیشتر است را توفیقات الهی عنوان کرد و گفت: روحانیان ما در کنار این که باید در تعلیمات، تمرینات و تزئینات سخنوری مشکل نداشته باشند باید به صورت جدی توفیقات معنوی را هم دریافت کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری یکی از شرایط تأثیر سخن کارشناس بر روی مخاطب را عامل بودن به گفتار و رفتار خود کارشناس عنوان کرد و افزود: به نظر من در تربیت کارشناس دینی باید تلاش شود.

وی از سوز یا اخلاص، سواد، سلیقه و هنرمندی، سلامت مالی و اخلاقی، سیاست و مدیریت، سعه صدر، سکوت، سخاوت و گذشت، سادگی و بی‌تکلفی، سعی مجاهدانه، سیر و تداوم، سرعت معقول، سبقت عاشقانه و سعادت‌طلبی به عنوان چهارده ویژگی لازم برای کارشناسی نام برد.

ضرورت تدوین نقشه جامع موضوعات دینی

کارشناس برنامه‌های دینی در پاسخ به سخن دیگر حاضران در جلسه که درباره ضرورت ارتباط حوزه و رسانه به ویژه در بحث انتخاب موضوع سخن گفته بود، اظهار داشت: بارها بنده با حجج اسلام پناهیان، برادران، رفیعی، حسینی قمی، عالی و دیگر دوستان نشسته‌ایم و گفته‌ایم بیاییم یک نقشه جامع موضوعات دینی را بنویسیم.

وی با بیان این‌که نقشه جامع موضوعات دینی با تدوین نظام موضوعی ذیل هر موضوع از ضرورت‌ها به شمار می‌رود، گفت: چهل سال است درباره ولادت و شهادت حضرت زهرا(س) حرف زدیم، اگر از روز اول یک نظام موضوعی داشتیم، یکصد کلیدواژه درباره آن حضرت زهرا به دست می‌آمد اما این اتفاق نیفتاد.

حجت‌الاسلام والمسلمین در پاسخ به دیگر پژوهشگر حاضر در جلسه که با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب بر استفاده از هنر در رسانه‌ای کردن مباحث دینی، پرسیده بود شما برای استفاده از هنر و این‌که کارشناسان دینی چگونه از هنر استفاده کنند که نفوذ کلامشان بیشتر باشد چه پیشنهادی دارید، اقدام به سه محور را ضروری دانست.

وی از گزینش و استخدام زیباترین و مناسب‌ترین کلمات، چینش زیبای کلمات (وزن، سجع و قافیه) و پردازش کلمات به عنوان سه محور لازم برای تقویت مباحث کارشناسی نام برد و گفت: هنر کارشناس دینی در گزینش و استخدام واژه‌ها، چینش و پردازش آنهاست.

یکی دیگر از حاضران در جلسه سخن خود را این‌گونه مطرح کرد که در میان تمام برنامه‌های معارفی، برنامه «سمت خدا» گل می‌کند اما خود آقای رکنی وقتی آمد اینجا و با ایشان صحبت کردیم و پرسیدیم که سیستم جذب کارشناس شما به چه صورتی است متوجه شدیم اصلا سیستمی وجود ندارد و کاملا شخصی است.

حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری در تکمیل این سخن و اهمیت بیان راهکارهای موجود برای رفع آسیب‌ها، گفت: پیشنهاد من این است که همایش کارشناسان رسانه ملی را که می‌خواهید برگزار کنید، همایش آسیب‌ها و راهکارها باشد و یک بانک ایده و راهکار درباره کارشناسان جمع‌آوری کنید./920/ز۵۰۲/س