عوامل برون رفت از فتنه بر اساس نهج البلاغه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در این نوشته در ادامه مطلب قبلی به عوامل برون رفت از فتنه به نقل از علی علیه السلام پرداخته ایم. مسئله ای که در شرایط کنونی به شدت به آنها نیاز داریم تا با رفع آشوبگری ها هرچه زودتر به بازسازی برخی خرابی ها و رفع مشکلات مردم و ادامه امر مهم سازندگی و پیشرفت کشور پرداخته شود.

عوامل برون رفت از فتنه
امام علی (ع)در خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار خویش در نهج البلاغه با ذکر عوامل برون رفت جامعه دینی از فتنه های مختلف، به خوبی این مسئله را آشکار می سازند. در این بخش بر اساس کلام گهربار امیر سخن، به این عوامل اشاره می کنیم.

*التزام حقیقی به دین
امام علی (ع)یکی از اسباب رهایی از فتنه گری فتنه گران را شناخت حقیقی دین و التزام به ارزش ها و اصول حقیقی دین برمی شمارند و می فرمایند: «سعی کنید که پرچم فتنه ها و نشانه های بدعت نباشید و آنچه را که ... پایه های طاعت بر آن پایدار است بر خود لازم شمارید و بر خدا ستمدیده وارد شوید نه ستمگر و از گرفتار شدن به دام های شیطان و قرار گرفتن در وادی دشمنی ها بپرهیزید و لقمه های حرام به شکم خود راه ندهید.  شما برابر دیدگان خداوندی قرار دارید که گناهان را حرام کرد و راه اطاعت و بندگی را آسان نمود.»(خطبه 151)

 *داشتن بصیرت، آگاهی و یقین
امام علی (ع)به روشنی یکی از عوامل مهم در مصونیت از به دام افتادن در فتنه ها را بصیرت و آگاهی و یقین می داند و می فرماید: «در فتنه های درهم پیچیده، به هنگام پیدایش نوزاد فتنه ها و آشکار شدن باطن آنها و برقرار شدن قطب و مدار آسیای آن، با بصیرت و آگاهی قدم بردارید.»(همان)

*تکیه بر خط امامت
امام علی (ع)خود و اهل بیت پیامبر (ص) و خط صحیح امامت را عامل اصلی رهایی از فتنه ها و معیار اصلی شناخت جبهه حق از باطل می دانند و در موارد متعددی به آن اشاره می کنند. ایشان در کلامی با ذکر فضایل خود و اهل بیت (ع) و خط امامت، آشکارا این مسأله را بیان می دارند:
«شما مردم به وسیله ما از تاریکی های جهالت نجات یافته و هدایت شدید و به کمک ما به اوج ترقی رسیدید. صبح سعادت شما با نور ما درخشید. کر است گوشی که بانگ بلند پندها را نشنود ... من برای واداشتن شما به راه های حق که در میان جادّه های گمراه کننده بود به پاخاستم، در حالی که سرگردان بودید و راهنمایی نداشتید؛ تشنه کام هر چه زمین را می کندید قطره آبی نمی یافتید ... دور باد رأی کسی که با من مخالفت کند. از روزی که حق به من نشان داده شد، هرگز در آن شک و تردید نکردم ... امروز ما و شما بر سر دوراهی حق و باطل قرار داریم. آن کس که به وجود آب اطمینان دارد تشنه نمی ماند."(خطبه 4)

*وحدت
جریان فتنه به سبب ماهیّت خویش و برای ماندگاری و بقا، نیاز به اختلاف افکنی و پراکندگی در جامعه دینی دارد اگر چه به ظاهر دم از وحدت و یکپارچگی بزنند. بر عکس این جریان، جریان حق برای برقراری و ماندگاری دین و اصول دینی، به دنبال وحدت در جامعه دینی است. امام علی (ع)در خطبه 5 و 51 نهج البلاغه، وحدت امّت اسلامی و پرهیز از اختلاف و پراکندگی را موجب رهایی از امواج فتنه ها می د اند.

*نخبگان و یاران جبهه حق
در دوران خلافت امام علی (ع)، اگر بزرگانی مانند طلحه و زبیر که به روشنی می دانستند که خط حق، همان خط علی (ع)است گرفتار دنیاطلبی نشده و در جبهه حق می ماندند و دیگران را نیز به این مسیر فرا می خواندند، فتنه های پی در پی گریبان جامعه اسلامی را نمی گرفت و فتنه گرانی مانند معاویه و امویان نیز چندان بهره ای از فتنه گری خود نمی بردند.
حضرت امیر (ع)در حکمت 478 نهج البلاغه این مسیولیت خطیر نخبگان و بزرگان جامعه اسلامی را اینگونه بیان می دارند: «خدا از مردم نادان عهد نگرفت تا بیاموزند تا اینکه از دانایان عهد گرفت که آموزش دهند».(حکمت 478)
ایشان در بیان علل جولان فتنه و فتنه گران در جامعه دینی و ناکامی حکومت حقه خویش در پاکسازی کامل جامعه از آسیب ها و فتنه ها، یکی از مهمترین این علّت ها را این می دانند که خواص و نخبگان جبهه حق دچار تن پروری و عافیت طلبی شده و در انجام وظیفه خویش سستی می ورزند.(حکمت 283)
حضور فعال بزرگان و نخبگان جبهه حق در صحنه مبارزه با جبهه باطل در جریان فتنه ها آنقدر مهم است که امام (ع)پس از حکمیّت که جهالت و بی وفایی کوفیان و قدرت فتنه گران افزون شد و فریادها، نصیحت ها و فرامین امام به گوش اکثریّت کوفیان فرونمی رفت، از شهادت و فقدان آنان اظهار تأسف می کرد و فریاد برمی آورد:
«کجا هستند برادران من که بر راه حق رفتند و با حق درگذشتند؟ کجاست عمار؟ کجاست پسر تیّهان؟ و کجاست ذوالشهادتین[خزیمة بن ثابت انصاری]؟ و کجایند همانند آنان از برادرانشان که پیمان جانبازی بستند و سرهایشان را برای ستمگران فرستادند؟»(خطبه 182)
در حقیقت؛ در فضای فتنه، اگر فرد با بصیرت و بینش خود را از شک و تردید و جهالت برهاند، با التزام حقیقی فکری و عملی به دین و خداپرستی مخلصانه خویش را از دنیاطلبی و هواپرستی و اندیشه ها و اصول غیردینی و جاهلی خلاصی بخشد و با دلسپردن به فرمان و خط امام حق و نگاه به سمت و سویی که بدان سو فرامی خواند و اطاعت بی چون و چرا از خط حقیقی امامت، از انحرافات و کجی ها و شبهات دور گردد، دیگر دستاویزی نمی ماند تا جریان فتنه از او سواری بگیرد و یا در جهت آمال خویش از او بهره برد.

چگونگی رفتار با جریان فتنه و فتنه گران
امام علی (ع)در برخورد با فتنه های مختلف و همچنین در رفتار با کسانی که در جبهه فتنه قرار گرفته بودند، همیشه به یک شکل برخورد نمی کرد. ایشان تا فتنه خوارج دست به آشوب و خونریزی و فساد و ایجاد رعب و وحشت در میان جامعه اسلامی نزده بود، سعی می کرد با گفتگو و روشنگری آن ها را به مسیر حق برگرداند و وقتی دست به شمشیر علیه خوارج بردند که لجام گسیختگی آنها به اوج رسید.
امّا علی (ع)هیچ‌گاه حاضر نبودند جبهه فتنه انگیز معاویه و بنی امیّه لحظه ای دیگر و روزی دیگر در شام دوام داشته باشد. این در حالی است که امام (ع)در تمامی سه نبرد خویش با ناکثین، قاسطین و مارقین، پیش از جنگ سعی می کرد حق را برای جبهه مخالف تبیین کند که حجت را تمام کرده و یا شاید عده ای را به جبهه حق هدایت نماید و هیچ‌گاه آغازگر جنگ نبودند.
امام علی (ع)برای حفظ مصالح عالیه حکومت اسلامی، برخوردهای مختلفی را با فتنه ها و فتنه گران داشتند. حضرت سعی می نمود تا جایی که اصول و ارزش های اصیل اسلامی لطمه نبیند و تا جایی که مصلحت اندیشی صحیح دینی اجازه می دهد، برخورد نظامی و خشن با همه جریانات فتنه انگیز صورت نگیرد؛ همچنین تا جایی که میسر بود با برخی از کسانی که به دام فتنه و فتنه گری می افتادند با گذشت رفتار می نمود./۹۲۵/ ت ۳۰۳/ش

منبع:  http://rasekhoon.net(نقل مطالب با تصرف)