هرمنوتیک و فهم قرآن با رویکرد پاسخ به شبهات

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از روابط عمومی و بین الملل جامعه الزهرا، سی و یکمین نشست از سلسله‌نشست‌های علمی ـ پژوهشی با موضوع «هرمنوتیک و فهم قرآن، با رویکرد پاسخ به شبهات» روز چهارشنبه به همت معاونت پژوهش جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) برگزار شد.

در این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین «احمد واعظی» شبهات قرآن را به دو دسته شبهاتی که مستقیماً قرآن کریم را هدف قرار می‌دهند و شبهاتی که مستقیماً مربوط به خود قرآن نیست، تقسیم کرد و اظهار داشت: هرمنوتیک و شبهات برخاسته از آن ناظر به قسم دوم شبهات است؛ به عبارتی اگر هرمنوتیک چاقویی تیز کند، برای خدشه به تفسیر و فهم قرآن کریم است.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم عنوان کرد: واژه «هرمنوتیک» متعلق به دو حوزه دانشی است، از جمله حوزه تاریخی که متعلق به قرون ۱۷ تا ۱۹ میلادی است و در واقع منطق فهم متن است و اصول حاکم بر فهم متن را ارائه می‌دهد که این قسم از هرمنوتیک نقشی در ایجاد شبهات قرآنی ندارد.

حجت الاسلام و المسلمین واعظی افزود: حوزه دوم، هرمنوتیکی است که در قرن ۲۰ میلادی رشد یافته و اصطلاحاً هرمنوتیک فلسفی نام دارد که این قسم از هرمنوتیک عهده‌دار اصول و قواعد نیست؛ بلکه پرسش‌هایی فلسفی مربوط به فهم و تفسیر را مورد بررسی قرار می‌دهد؛ در واقع هرمنوتیک فلسفی، مطلق فهم را تحلیل می‌کند، اما شاه بیت آن، تفسیر متن است.

وی با تصریح بر اینکه هرمنوتیک فلسفی برای تفسیر قرآن کریم، چالش و شبهه ایجاد می‌کند، گفت: برای فهم چگونگی چالش و ایجاد شبهه توسط هرمنوتیک فلسفی برای تفسیر قرآن، ابتدا باید مشترکات سنت تفسیری عالمان مسلمان مورد بررسی قرار گیرد.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بیان داشت: درک مراد جدی مؤلف و پرهیز از تحمیل پیش‌داوری‌‌ها و دانسته‌های شخص در تفسیر متن و نقش زمینه تاریخی دخیل در حول و حوش پیدایش متن در درک مراد مؤلف، از جمله مشترکات سنت تفسیری است که در هرمنوتیک فلسفی خلاف آنها اعمال می‌شود؛ بدین معنا که در هرمنوتیک فلسفی از سویی نقش مؤلف حذف شده و خواننده درک درستی از متن مورد نظر ندارد و از سوی دیگر زمینه تاریخی در درک و فهم متن هیچ نقشی ندارد.

حجت الاسلام و المسلمین واعظی در ادامه با تقسیم هرمنوتیک فلسفی به افراط‌گرایان و اعتدال‌گرایان، گفت: افراط‌گرایان این نظریه معتقدند که خواننده می‌تواند عالمانه و عامدانه با متن، بازی معنایی کند و مراد مؤلف هیچ اهمیتی ندارد، اما اعتدال‌گرایان، هم به متن و هم به خواننده بها می‌دهند.

وی در ادامه به رئوس اصلی خروجی دیدگاه هرمنوتیک فلسفی اشاره کرد که می‌تواند شبهه‌افکن باشد و گفت: این رئوس را می‌توان در محوریت معنا نزد خواننده به جای محوریت معنا نزد مؤلف، سهیم شدن خواننده در فرآیند پیدایش معنا نه فرآیند اکتشاف معنا، خوشامدگویی به دنیای ذهنی خواننده و دخالت خواننده در فرآیند معنای متن، بلاموضوع شدن دوگانه معتبر و نامعتبر و خوشامدگویی به تکثر فهم و به رسمیت شناختن آن و نیز اهمیت نداشتن زمینه تاریخی خلاصه کرد.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در نقد نظریات هرمنوتیک فلسفی، مایه استدلال این نظریه را در نقد نظریه تفسیری رایح میان علمای مسلمان را بسیار ضعیف دانسته و گفت: این تقابل استدلالی نیست؛ بلکه محتوا، محتوای ارائه پیش‌داوری‌های جدید و امکان‌های قرائت متفاوت است. به عبارتی تمام این نظریه‌های مطرح در هرمنوتیک فلسفی امکان قرائت را مطرح می‌کنند اما سؤال اصلی این است که آیا این پیشنهادات رواست یا ناروا؟

حجت الاسلام و المسلمین واعظی تصریح کرد: شاخص روایی یا ناروایی، تابع اهداف تفسیری است؛ به عبارتی در فضای دین و دینداری، هدف تفسیری فهمیدن پیام خدا و لبیک نظری و عملی به پیام دین است. این هدف تفسیری خود به خود بسیاری از این پشنهادات قرائت را از گردونه خارج می‌کند و ناروا می‌داند.

در پایان به پرسش‌های شرکت‌کنندگان در این نشست پاسخ داده شد. /۹۲۴/د۱۰۳/ج