اسلام رحمانی؛ بداهت مدرن
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، اسلام رحمانی از اصطلاحات پر طمطراق است که در ابتدای امر بسیار جذاب به نظر می‌رسد.
بدون تردید اسلام جدای از رحمانیت نیست؛ چرا که خداوند رحمان و رحیم است و رسول خدا نیز پیامبر رحمت. فراموش نکنیم که رسول الله به نص صریح قرآن "رحمة للعالمین" است.
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: رسول خدا صلی الله علیه و آله براى كسى كه حقيقتاً به وى ايمان آورده رحمت است، چون خداوند بوسيله آن جناب او را از گرداب ضلالت نجات داده و عاقبت او را به كرامت و سعادت ختم كرده است؛ همچنین رحمت است براى عموم مردم، چه كسی که ايمان آورده و چه کسی‌كه كفر ورزيده، چه آنكه در عصر آن حضرت بوده و چه آنكه بعدا آمده؛ زيرا خداى تعالى آن حضرت را به دین و آیینی نورانی و سنّتى طيّبه مبعوث كرده كه عموم بشر را از مسير منحرفش بسوى راه مستقيم و از طريق شقاوت و هلاكت به شاهراه هدايت و نجات برگرداند و با مشعل تابناک خود راه مستقيم فطرت الهى را روشن نمايد.
با این اوصاف باید توجه داشت که منظور از اسلام رحمانی چیست؟ آیا به این معناست که اسلام فقط بُعد رحمانیت و مهربانی دارد و با همه کس و در همه جا با رحمت برخورد می‌کند.
اسلام رحمانی و تناقض با بدیهیات دین
کسی که اطلاعات اجمالی از آموزه‌های قرآنی و دینی داشته باشد می‌داند که چنین سخنی در مخالفت صریح و آشکار با قرآن است؛ چرا که قرآن اگر رحمانیت را مطرح می‌کند، عذاب و عقاب هم دارد. اصلا چنین تفکری نادیده گرفتن خیلی از بدیهیات است و عملا خیلی از عناوین عبث خواهد بود؛ مثل جهنم، اجرای حدود، قصاص و ... . چنین تفکری عواقب خطرناکی را به دنبال دارد و منجر به تعطیلی بعضی احکام و نادیده گرفتن برخی از عقاید حقه می‌شود.
خداوند متعال در قرآن کریم درباره حد زنا می فرماید:« الزَّانِيَةُ وَ الزَّانىِ فَاجْلِدُواْ كلَُّ وَاحِدٍ مِّنهُْمَا مِاْئَةَ جَلْدَةٍ وَ لَا تَأْخُذْكمُ بهِِمَا رَأْفَةٌ فىِ دِينِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الاَْخِرِ وَ لْيَشهَْدْ عَذَابهَُمَا طَائفَةٌ مِّنَ الْمُؤْمِنِين؛ هر يك از زن و مرد زناكار را صد تازيانه بزنيد و نبايد رأفت (و محبّت كاذب) نسبت به آن دو شما را از اجراى حكم الهى مانع شود، اگر به خدا و روز جزا ايمان داريد! و بايد گروهى از مؤمنان مجازاتشان را مشاهده كنند!»(نور-2)
همچنانکه روشن است در این آیه صراحتا رأفت و مهربانی نفی شده است.
یا مثلا در آیه دیگر می‌فرماید: «محمّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلىَ الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ؛ محمّد صلی الله علیه و آله فرستاده خداست و كسانى كه با او هستند در برابر كفّار سرسخت و شديد، و در ميان خود مهربانند.» (فتح-29)
در این آیه نیز خداوند یکی از ویژگی‌های اصحاب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را رفتار شدید با کفار مطرح می‌کند.
در فرازی از دعای افتتاح خطاب به خداوند می‌خوانیم: «...وَ أَيْقَنْتُ أَنَّكَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ فِي مَوْضِعِ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَشَدُّ الْمُعَاقِبِينَ فِي مَوْضِعِ النَّكَالِ وَ النَّقِمَةِ... ؛و يقين دارم كه در جاى عفو و رحمت مهربانترين مهربانانى و در جايگاه مجازات و انتقام،سختترين كيفركننده هستی... .»
کسانی که با القاء اسلام رحمانی در صدد هستند که با کفار و دشمنان اسلام همان برخوردی را داشته باشند که با مؤمنین باید داشت، در واقع- خواسته یا ناخواسته- بدیهی‌ترین مسائل را نادیده گرفته‌اند.
تبیین رهبری در مورد اسلام رحمانی
رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشجویان و نمایندگان تشکل‌های دانشجویی در تاریخ 20 تیر 94 نکات مهمی را درباره اسلام رحمانی بیان کردند. ایشان در فرازی می‌فرماید:
«گاهی یک شعارهایی داده می‌شود، شعارهای به‌ظاهر اسلامی که باطناً اسلامی نیست؛ از جمله‌ی چیزهایی که اخیراً خیلی رایج شده و انسان می‌شنود در نوشته‌ها و در گفته‌ها، «اسلام رحمانی» [است]؛ خب، کلمه‌ی قشنگی است، هم اسلامش قشنگ است، هم رحمانی‌اش قشنگ است؛ امّا یعنی چه؟ تعریف اسلام رحمانی چیست؟ خب، خدای متعال، هم رحمان و رحیم است، هم «اشدّالمعاقبین» است؛ هم دارای بهشت است، هم دارای جهنّم است. خدای متعال، مؤمنین و غیر مؤمنین را یک‌جور به حساب نیاورده؛ "اَفَمَن کانَ مُؤمِنًا کَمَن کانَ فاسِقًا لا یَستَوون". اسلام رحمانی که گفته می‌شود، قضاوتش در مورد مؤمن، در مورد غیر مؤمن، در مورد کافر، در مورد دشمن، در مورد کافرِ غیر دشمن چیست؟ همین‌طور پرتاب کردن یک کلمه بدون عمق‌یابی، کاری است غلط و احیاناً گمراه‌کننده. بعضی‌ها که در حرف‌ها و نوشتجات و اظهارات این تعبیر «اسلام رحمانی» را به کار می‌برند، انسان مشاهده می‌کند و خوب احساس می‌کند که این اسلام رحمانی یک کلیدواژه‌ای است برای معارف نشئت‌گرفته‌ی ازلیبرالیسم، یعنی آن چیزی که در غرب به آن لیبرالیسم گفته می‌شود. البتّه تعبیر لیبرالیسم و عنوان لیبرالیسم برای تمدّن غربی و فرهنگ غربی و ایدئولوژی غربی هم تعبیر غلطی است؛ چون واقعاً آنها نه لیبرالند، نه اعتقاد به لیبرالیسم به معنای واقعی کلمه دارند؛ ولی خب حالا یک اصطلاحی است لیبرالیسم. اگر اسلام رحمانی اشاره‌ی به این است، این، نه اسلام است، نه رحمانی است؛ مطلقا.»
نکته پایانی درباره گسترش اسلام
یکی از شبهاتی که پیرامون دین مبین اسلام مطرح است این است که گسترش اسلام به زور شمشیر بوده و به نوعی می‌توان گفت نقطه مقابل اسلام رحمانی است. در واقع اسلام رحمانی افراط در بُعد رحمانیت اسلام است و تفکر گسترش اسلام با زور شمشیر، جنبه تفریطی دارد که هر دو باطل است.
نکته قابل توجه این است، هنگامی که مسلمانان به مدینه هجرت کردند و پرچم پیروزی بالای سر آنان به اهتزاز در آمد پیشنهادهای صلح از طرف مخالفین تقدیم پیامبر صلی الله علیه و آله می‌شد و آن حضرت از آنها استقبال می‌کرد. شاهد زنده آن، صلح با چند طایفه از یهود بود که در سال اول هجرت انجام گرفت.
مسلمانان در پیکار خود با کفار (اهل کتاب) کسی را مجبور به اسلام نمی‌کردند؛ آنان می‌توانستند با قبول شرایط صلح به دین خود باقی بمانند. در عوض، دولت اسلامی از آنها حمایت می‌کرد.
رسول خدا صلی الله علیه و آله در فتح مکه، قریش را آزاد گذاشت و هیچ فردی را به قبول اسلام وادار نساخت تا بلکه خودشان دین صحیح را بشناسند و با مسلمانان عهد بست که در مکه کسی را جز چند نفر که کارشان اذیت و اخلال بود نکشند.
موقعی که کفار امان می‌خواستند، امانشان می‌داد تا خودشان پس از تحقیق، اسلام را آزادانه بپذیرند؛ مثلاً صفوان بن امیه پس از فتح مکه به جده فرار کرد، وقتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله برایش امان خواستند، حضرت عمامه خود را برای او فرستاد تا با این نشانه در امان باشد و به مکه وارد شد. صفوان از جده برگشت و به پیامبر صلی الله علیه و آله عرض کرد دو ماه به من اختیار و مهلت بده. حضرت 4 ماه به او مهلت داد. وی همراه حضرت به حنین و طایف رفت با این‌که هنوز کافر بود و سرانجام به اختیار خودش مسلمان شد.
نکته قابل تأمل این است که مجموع تمام کشته شدگان سپاه کفر در تمامی جنگ‌های زمان پیامبر صلی الله علیه و آله که بیش از ده جنگ بوده، با احتساب بیشترین نقل‌ها حدود 1730 نفر می‌باشد. بنابر بعضی منابع تاریخی، آمار، کمتر از این هم هست و عدد مذکور، سقف مقتولین می‌باشد.(کتاب حضرت محمد صلی الله علیه وآله/ هیأت تحریریه مؤسسه در راه حق) /999/ی۷۰۲/س
بابک شکورزاده، پژوهشگر حوزوی