فصلنامه «رسانه»در گام صد و هشتم

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، صد و هشتمین شماره فصلنامه علمی ـ ترویجی وسایل ارتباط جمعی «رسانه» ویژه پاییز 1396  را به مدیر مسؤولی گیتا علی آبادی منتشر کرد.

در این شماره از فصلنامه این مقالات را مطالعه می‌کنیم:

جايگاه اخلاق حرفه اي در عملكرد روزنامه نگاران مطبوعات امروز ايران  

آينده شناسي دولت و رسانه

اخبار جعلي و مهارت هاي مقابله با آن 

تدوين مدل روابط عمومي مطلوب نهادهاي انقلاب اسلامي

طراحي مدل حفظ كاركنان دانشي سازمان هاي رسانه اي آينده

 اولويت‏ بندي مخاطبان و مسيرهاي اطلاع ‏رساني براي آماده ‏سازي شهروندان در مقابله با بحران زلزله

 تحليل نشانه شناختي ترانه هاي سياه و رابطه آن با واقعيت هاي اجتماعي دهه 80  

جایگاه اخلاق حرفه ای در عملکرد روزنامه نگاران مطبوعات امروز ایران

مهدخت بروجردی علوی و مهدیه شکری  

 چکیده: مقاله حاضر به موضوع جایگاه اخلاق حرفه ای در عملکرد روزنامه نگاران مطبوعات امروز ایران پرداخته است. در این پژوهش با 20 نفر از روزنامه نگاران، استادان ارتباطات، حقوقدانان و مدیران مسئول روزنامه‌ها مصاحبه عمقی انجام گرفته است. نظریه هنجاری مطبوعات و تأکید بر مفهوم عینیت چارچوب نظری این پژوهش را تشکیل می‌دهد. در چارچوب مفهومی این پژوهش، بر نظریه مسئولیت اجتماعی و مفهوم عینیت تاکید شده است.

بنابراین پرسش‌های تحقیق با توجه به این چارچوب و در قالب گویه ها و موقعیت‌های اخلاقی، غیراخلاقی و تردیدآمیز طراحی شده‌اند. در این سؤال ها مصاحبه شوندگان هر کدام در پاسخ به سوال، دلیل خود را نیز توضیح داده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بین مصاحبه شوندگان درباره اخلاقی، غیراخلاقی یا تردیدآمیز بودن بسیاری از موقعیت‌هایی که روزنامه نگاران با آن مواجه می‌شوند، اتفاق نظر وجود ندارد. به طوری که رعایت نشدن اخلاق حرفه‌ای در روزنامه‌نگاری، به امری طبیعی بین بسیاری از روزنامه نگاران تبدیل شده است. یکی از دلایل این امر، عدم وجود قانونی مشخص و شفاف در زمینه اخلاق روزنامه‌نگاری است.

آینده شناسی دولت و رسانه

محمدمهدی مظاهری و مجید کافی

 چکیده: پژوهش حاضر تلاش می‌کند تا به عنوان یکی از نخستین گام‌ها در این مسیر، به آینده شناسی نسبت دولت و رسانه در بستر تحولات تکنولوژیک و فرهنگی پیش رو بپردازد. با توجه به تغییراتی که طلیعه آن از هم اکنون به وضوح آشکار است، سرشت و سرنوشت رسانه به طور کلی، در حال دگردیسی است. این پژوهش با رویکرد و روش شناسی آینده پژوهانه احتمالات ممکن در باب آینده رسانه را بررسی کرده و توضیح می‌دهد در هر یک از سناریوهای پیش رو دولت چه نسبتی با رسانه خواهد داشت و از چه میزان توان کنترل رسانه برخوردار خواهد بود. برای انجام این مهم پژوهشگران حاضر ابتدا چارچوب مفهومی و روش شناسی انتخابی خود (روش سناریو نویسی) را تشریح کرده و سپس به تدوین سه سناریو از آینده دولت و رسانه خواهند پرداخت. این سه سناریو عبارت اند از: 1. رقابت بین بازیگران دولتی و غیردولتی برای تسلط بر رسانه، 2. جامعه شبکه ای سلسله مراتبی؛ ورود به دوران تاریک کنترل اطلاعات و 3. جامعه شبکه ای باز؛ شروع دوران برابری اطلاعاتی و عصر روشنگری. در پایان نیز این سه سناریو بر اساس آینده های ممکن، محتمل و مطلوب بررسی می‌شوند.

اخبار جعلی و مهارت‌های مقابله با آن

محمد سلطانی‌فر، مریم سلیمی و سیدغلامرضا فلسفی  

چکیده: هدف این پژوهش بررسی اخبار جعلی و مهارت‌های مقابله با آن است؛ موضوعی که امروزه به یکی از پربسامدترین واژه‌ها در رسانه‌های خبری جهان تبدیل شده که مواضع رسانه ای پرچالش دونالد ترامپ در این خصوص بسیار تأثیرگذار بوده است. این پژوهش، با چهار پرسش اصلی شامل اخبار جعلی چیست؟، چرا اخبار جعلی تولید و منتشر می‌شوند؟، چگونه می‌توان اخبار جعلی را شناسایی کرد؟ چه مهارت‌هایی برای مقابله با اخبار جعلی وجود دارد؟؛ تکیه نظری خود را بر دو نظریه ” جنگ روانی“ و ” نظریه توطئه“ قرار داده است. اخبار جعلی که بر بستر فضای دوم و به یاری ابزاری چون رسانه های اجتماعی، مجالی مناسب‌تر برای تولید و انتشار توسط دولت‌ها، احزاب، سازمان‌ها، گروه های تروریستی و حتی ربات‌ها یافته؛ به یک معضل بزرگ و نگرانی جدی بدل شده است. با این حال و علی رغم تلاش‌های انجام گرفته جهت مواجهه با اخبار جعلی، امکان تشخیص آن از اخبار واقعی بنا به علل گوناگون همچنان دشوار است. در این میان یکی از موثرترین شیوه های مقابله با اخبار جعلی، توسعه آموزش سوادهایی از جمله سوادهای رسانه ای1، خبری2، بصری3 و اطلاعاتی4 به مخاطبان است تا آشنایی با روش‌ها و فراگیری مهارت‌های لازم، توان شناسایی و مقابله با اخبار جعلی را فراهم کند.

تدوین مدل روابط عمومی مطلوب نهادهای انقلاب اسلامی

علیرضا حسینی پاکدهی، رحمان سعیدی، سیدرضا نقیب السادات و رحیم نریمانی 

چکیده: پژوهش حاضر درصدد تدوین مدل روابط عمومی مطلوب برای نهادهای انقلاب اسلامی است. لذا ضمن مروری بر سوابق تجربی و نظری، با استفاده از روش کیفی و از نوع مصاحبه نیمه استاندارد با 15 نفر از خبرگان حوزه روابط عمومی که به صورت روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند؛ داده های پژوهش گردآوری و برای تحلیل داده‌ها از تحلیل مضمون و از روش شبکه مضامین استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد روابط عمومی مطلوب نهادهای انقلابی، بر اساس مصاحبه نیمه استاندارد با خبرگان از 4 مقوله کلی(مضامین فراگیر) مدیریتی، الکترونیکی، محتوایی و سرمایه اجتماعی سازمانی، 9 مقوله جزئی(مضامین سازمان یافته) اصلی،23 مقوله جزئی(مضامین سازمان یافته) فرعی و در نهایت با 139 مضمون پایه ای به اشباع نظری رسیده است. پس از احصاء مضامین، نگاره شبکه مضامین روابط عمومی مطلوب نهادهای انقلابی ترسیم شد. به منظور اعتبارسنجی مدل تدوین شده از روش ارزیابی به شیوه ارتباطی و همچنین به منظور پایایی سنجی اقدام به استفاده از همکار محقق شد که میزان توافق به دست آمده 90% بوده است.

طراحی مدل حفظ کارکنان دانشی سازمان‌های رسانه ای آینده

سیدمهدی شریفی، مهدی یار راشد و هادی سابقی  

چکیده: حفظ و نگهداری کارکنان موضوع مهمی است که سازمان‌ها با آن مواجه هستند. این در مورد کارکنان دانشی حیاتی‌تر است، چراکه دانش ارزشمندترین سرمایه سازمان محسوب می‌شود. کارکنان سهیم در سرمایه ذهنی، کارکنان دانشی نامیده می‌شوند و این سرمایه در سازمان‌های رسانه ای حضور قابل ملاحظه ای دارد. با عنایت به اینکه عرصه رسانه شاهد تحولات گسترده ای است، آینده پژوهی می‌تواند نقش مهمی را در این عرصه ایفا کند؛ زیرا موجب روشن شدن دیدگاه برنامه ریزان نسبت به رویدادها، فرصت‌ها و چالش‌های احتمالی آینده می‌شود. آینده پژوهی از طریق کاهش ابهام‌ها و تردیدهای فرساینده، توانایی انتخاب هوشمندانه را افزایش می‌دهد. البته در این پژوهش صرفاً با بهره گیری از برخی مفاهیم آینده پژوهی تلاش شده است تا تصویر واضح‌تری از رسانه های آینده ترسیم شود.

 ابتدا در قالب پیشینه نظری به مفاهیم آینده پژوهی، کارکنان دانشی و رسانه پرداخته و سپس پیشینه تجربی موضوع حفظ کارکنان دانشی سازمان‌های رسانه ای آینده را بررسی می‌کنیم. با توجه به اینکه در این موضوع خاص پیشینه تجربی چندانی وجود ندارد، با رویکردی آینده نگرانه، به وسیله ابزار مصاحبه، اقدام به دریافت نظر خبرگان شد و با روش کیفی تحلیل تم، مصاحبه‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در پایان، مدل مفهومی، نمایی از ارتباطات را میان فرایند پژوهش و یافته های هر بخش ارائه می‌دهد تا به وسیله آن و با دسته بندی و تلفیق یافته‌ها به نتایج کاربردی برسیم.

اولویت‌بندی مخاطبان و مسیرهای اطلاع‌رسانی برای آماده‌سازی شهروندان در مقابله با بحران زلزله

محمدسعید تسلیمی، محمد حقیقی و زینب مولایی 

چکیده:یکی از مشکلات عمده مدیریت بحران زلزله در ایران، کمبود آموزش و اطلاع‌رسانی عمومی مناسب است. گرچه معمولاً بعد از وقوع هر زلزله، مسئولان و رسانه‌ها بحث‌های مختلفی در رابطه با زلزله و لزوم آمادگی در مقابل آن مطرح می‌کنند، اما به طور کلی جامعه اطلاعات کافی در این‌باره ندارد و ضعف بزرگی در میزان آگاهی‌های عمومی وجود دارد. با توجه به احتمال بالای پیشامد زلزله در کلان‌شهر تهران تصمیم‌گیری درباره چگونگی آگاهی بخشیدن به عموم شهروندان جهت مدیریت شرایط بحران ضروری است. این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت‌بندی اجزاء آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی درباره زلزله تهران به روش دلفی انجام شده است. مخاطبان و مسیرهای اطلاع‌رسانی به منظور آگاهی‌بخشی، شناسایی و اولویت‌بندی شده‌اند. اجماع ۴۳ نفر از خبرگان حوزه‌های مرتبط نشان داد که شش گروه دانش آموزان، زنان خانه دار، دانشجویان، افراد شاغل، کودکان و سالمندان به ترتیب مهم‌ترین مخاطبان هدف برای اطلاع‌رسانی هستند. برای هر یک از این گروه‌های شش‌گانه ۱۰ مسیر اطلاع‌رسانی برای انتقال پیام شناسایی شده است. در نهایت فهرست اولویت‌بندی‌شده از مخاطبان و مسیرها به دست آمد که می‌تواند در جهت آماده‌سازی شهروندان برای مقابله با بحران مورد توجه سیاست‌گذاران و مجریان نهادهای مرتبط قرار گیرد.

تحلیل نشانه شناختی ترانه های سیاه و رابطه آن با واقعیت‌های اجتماعی دهه 80

نعمت الله فاضلی، اقبال خالدیان، مهراوه  

چکیده: مهم‌ترین هدف این مقاله رسیدن به مفاهیمی در ترانه های سیاه موسیقی پاپ است که در بر دارنده درون مایه‌هایی از واقعیت‌های اجتماعی دهه 80 باشد. برای رسیدن به مفاهیم مورد نظر، ترانه‌هایی که مریم حیدرزاده و محسن چاوشی سروده و با صدای محسن چاوشی منتشر شد ه اند، برگزیده شده است. چارچوب نظری و روش مورد استفاده در این مقاله رهیافت مارکسیستی است و به طور ویژه، از آموزه های این مکتب فکری استفاده کرده ایم. پس از تحلیل متون انتخابی، بر اساس مدل تحلیلی مهم‌ترین نتایج به دست آمده بر اساس سؤال مقاله، در سه دستـه رمزگان مطرح شـده است: دسته نخست واژه‌هایی هستنـد کـه درون مایه اصلی آنها فریاد اعتراض و نوخواهی است. دسته دوم، واژه‌هایی است که دوری از معشوق، آرزوی نفرین و مرگ یار بی وفا و خودکشی عاشق است. دسته سوم از مفاهیم، شامل گزاره‌ها و واژه‌هایی هستند که در بردارنده امید به بازگشت روشنایی و باوفا بودن یار است. به لحاظ عاشقانه بودن ترانه‌ها و ویژگی‌های این نقطه و روشنایی، در قالب یک معشوق باوفا و متفاوت از دیگران و هیجان آفرین ترسیم شده است .

گفتنی است، دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، صد و هشتمین شماره فصلنامه«رسانه» را  در ۱۸۴ صفحه منتشر کرده است./۹۹۸/ن ۶۰۴/ش