کتاب «بررسی جرم شناختی جرائم جنسی» نقد شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی نقد کتاب «بررسی جرم شناختی جرائم جنسی» نوشته حجت الاسلام علی محمدی جورکویه شب گذشته در اتاق 126 ساختمان امام رضا(ع) واقع در مدرسه علمیه امام کاظم(ع) قم برگزار شد.

حجت الاسلام محمدی جورکویه در این نشست علمی به ارائه گزارشی از کتاب خود پرداخت و گفت: یکی از جرائم مهم در فقه کیفری اسلام و در جامعه امروزی ایران، بحث روابط جنسی خارج از حدود شرعی است؛ بر اساس آمار معتبر، این موضوع در همه جوامع موجود است، اما در کشور ما چون حساسیت های زیادی بر روی آن وجود دارد بیشتر بحث می شود.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: طبق آماری که در سال 1383 در زمینه جرایم جنسی منتشر شد، حدود 20 هزار مورد جرایم جنسی که منجر به آزمایش هی جنسی در پزشکی قانونی شده است در کشور اتفاق افتاده بود، اما این تنها آن مواردی بود که گزارش داده شده و دیگر بماند که چه مقدار جرم جنسی بوده که گزارشی از آن ارائه نشده است.

وی افزود: با توجه به اینکه در زمینه جرم شناختی جرایم جنسی تاکنون کار قابل توجهی صورت نگرفته است، ما مجاب شدیم که این کار را پیگیری کنیم؛ در این کتاب دو سؤال اساسی مطرح شده که عبارتند از «مهم‌ترین عوامل مؤثر در وقوع جرایم جنسی چیست» و «برای مبارزه با وقوع جرایم جنسی چه تدابیری باید اندیشید».

حجت الاسلام محمدی جورکویه با اشاره به اینکه کتاب یاد شده بر اساس تحقیقات میدانی و کتابخانه ای تألیف شده است، اظهار داشت: در بخش تحقیقات میدانی سعی شد با تعداد 201 نفر از کارشناسان در قم، کرج، تهران و نطنز دیدار و گفت‌وگو شود.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عنوان کرد: این کتاب در سه بخش که مشتمل بر 7 فصل و تعداد زیادی مبحث و گفتار زیرمجموعه آن است، تدوین شده و توانسته شمای کلی خوبی از این موضوع به مخاطب ارائه کند.

وی اضافه کرد: بخش اول کتاب «بررسی جم‌شناختی جرایم جنسی»، با عنوان «مفاهیم، پیشینه و روش‌شناسی» به تعاریف جرایم جنسی، مفاهیم مرتبط با آن نظیر انحراف جنسی، اختلال جنسی، فحشا و نظایر آن، پیشینه و روش‌شناسی جرم‌شناسی جنسی پرداخته است.

حجت الاسلام محمدی جورکویه بیان کرد: در بخش دوم کتاب با عنوان «عوامل جرم‌زا در جرایم جنسی» در بیش از 200 صفحه به صورت جزئی و مفصل تلاش کرده تا آن چه باعث روی دادن فجایع جنسی در جامعه می‌شود را واکاوی کرده و در گفتارها و مباحث جزئی به آنها بپردازد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی  خاطرنشان کرد: بخش سوم کتاب هم در نزدیک به 200 صفحه، به پیشگیری از بروز این جرایم و راه‌های اصلاح بزهکاران اختصاص یافته است.

وی ابراز کرد: جرایم جنسی پدیده‌ای اجتماعی است که عوامل متعددی اعم از عوامل فردی شامل عوامل درونی و بیرونی و عوامل اجتماعی شامل عوامل خانوادگی، اقتصادی، فرهنگی، محیط اجتماعی و جغرافیایی در وقوع آن تأثیرگذار هستند و نمی توان وقوع آن را تنها به یک عامل نسبت داد.

حجت الاسلام محمدی جورکویه گفت: وجود هر یک از این عوامل احتمال وقوع جرایم جنسی را بالا می‌برد یا تسهیل می‌کند، نه اینکه بطور حتم به این جرایم منجر می شود؛ در مبارزه با این پدیده اجتماعی ضروری است ضمن احیا و تقویت نقش نهادهای تأثیرگذار اجتماعی بویژه خانواده و کانون‌های حمایتی چندمنظوره بویژه در پرتو مساجد و تدوین و تصویب سیاست‌ها و نیز مقررات حمایتی، در سه سطح پیشگیری اجتماعی، پیشگیری وضعی و پیشگیری کیفری با تأکید بر آموزه‌های اسلامی و رعایت تقدم رتبی اقدام شود.

در ادامه حجت الاسلام غلامرضا پیوندی ناقد اول این جلسه در نقد کتاب «بررسی جرم شناختی جرائم جنسی» اظهار داشت:‌ این کتاب بع دلیل برخورداری از مواردی همچون نوآوری، طبقه بندی دقیق مباحث، نظم دقیق و متناسب منطقی مطابق با ادبیات جرم شناختی، تمرکز در منابع و مدارک دینی، ادبیات روان و غیره یک کتاب بسیار خوب است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی  افزود: آثاری که در این زمینه تألیف می شود، اکثراً ترجمه ای وارادتی بوده  و متناسب با آموزه های اسلامی نیست.

وی ابراز داشت: این کتاب می تواند جزء دروس مطالعاتی دوره دکتری و کارشناسی ارشد قرار گیرد.

حجت الاسلام پیوندی عنوان داشت: روش شناسی جرم شناسی جرایم جنسی به صورت خلاصه ذکر شده و باید به صورت تفصیلی ذکر شود؛ به این صورت که در مقدمه ابتدا بحث شده و سپس در بخش روش‌شناسی به صورت تفصیلی راجع به آن مطلب ارائه شود.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی  ادامه داد: در کتاب به مفاهیمی همچون «زمینه» و «انحراف» اشاره شده است، اما توضیحی از آن داده نشده، بنابراین برای تقریب به ذهن مخاطب باید این بخش بیشتر مورد اشاره قرار گیرد.

وی با اشاره به بخش طبقه‌بندی عوامل جرایم جنسی بیان داشت: در بخش عوامل بیرونی مواردی همچون «وراثت، اختلالات شخصیتی و سن» مطرح شده است؛ به نظر می آید وراثت و اختلالات شخصیتی از عوامل درونی باشد.

حجت الاسلام پیوندی به بخش دوم کتاب یعنی «عوامل جرم‌زا» اشاره کرد و اظهار داشت: در این بخش از عوامل مشترک(بین جرایم) و اختصاصی(جرایم جنسی) بحث شده است؛ تمرکز این کتاب بر بخش مشترک به نظر بیشتر است نسبت به عوامل اختصلاصی؛ این موضوع باید برعکس ارائه داده شود، چراکه عوامل مشترک در سایر جرایم به انازه کافی بحث می شود و باید در این بخش بر روی عوامل اختصاصی تکیه شود.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی  ادامه داد: مقداری باید نسبت به پرداخته شدن به پیشینه بحث توجه شود؛ در کتاب، تحولات تاریخی جرم شناسی جرایم جنسی مورد بحث قرار گیرد، نه اینکه تحولات خودِ جرایم جنسی تمرکز شود.

وی خاطرنشان کرد: در حوزه مطالعات جرم شناختی باید با ارائه آمار دقیق بحث شود تا بتوان به آنها استناد کرد؛ البته ناگفته نماند که در کشور ما استخراج آمار کار بسیار سختی است، اما برای اثرگذار بودن مباحث باید به این مقوله توجه ویژه شود.

سید محمود میرخلیلی دومین ناقد این نشست علمی در ادامه با اشاره به اینکه کتاب یاد شده، کتاب مفید و اثرگذاری است، گفت:‌ نفس ورود به مباحث جرم شناختی جرایم جنسی، کار ارزشمندی است که شایسته تقدیر است.

عضو هیأت علمی دانشگاه پردیس افزود:‌با توجه به اینکه عنوان کتاب، «بررسی جرم شناختی جرایم جنسی» است، باید گفت که در این کتاب باید رویکرد علمی حاکم باشد و صرفاً به جنبه ارزشی و جانبدارانه توجه نشود؛ محتوای کتاب به سوی جناح اسلام گرایش پیدا کرده و باید با توجه به عنوان بحث علمی بحث شود، یعنی بی طرفانه و با در نظر گرفتن همه مکاتب مباحث ارائه شود.

وی اظهار داشت: برخی موارد همچون اعتیاد، ایمان و غیره تنها در بخش عوامل فردی بحث شده است؛ در حالی که این نوع موارد را می توان از دیدگاه اجتماعی نیز نگریست.

میرخلیلی یادآور شد: در برخی موارد همچون «اشتغال زنان» که در کتاب بحث شده است، مصنف باید ابتدا یک مقدمه ارائه دهد و بعد نسبت به نقادی آن اقدام کند؛ بدون مقدمه وارد نقد شدن سبب می شود که مخاطب نتوان به خوبی با مباحث ارتباط برقرار کند.

عضو هیأت علمی دانشگاه پردیس با بیان اینکه در این کتاب بیشتر مباحث به صورت سنتی مورد بحث قرار گرفته است، عنوان کرد: مواردی همچون خلوت با نامحرم، بدحجابی و غیره به صورت سنتی بحث شده و ضروری است بحث های به روز همانند چت با نامحرم در فضای مجازی نیز مورد بررسی قرار گیرد.

وی با اشاره به عنوان فصل سوم(پیشگیری و اصلاح) بیان داشت:‌ به نظر نیازی به ذکر واژه «اصلاح» نیست، چون اصلاح در دل پیشگیری نهفته است؛ در این بخش باید توجه داشت به نظریه «اصلاح و درمان» که تقریبا هیچ کجا سراغ نداریم عملی شده باشد؛ مراد از این نظریه این است که افراد بزهکاری را در جایی جمع‌آوری کنند و نسبت به اصلاح و درمان آنها اقدام کنند؛ همه آماری که در این زمینه ارائه می شود، کذب است و جایی سراغ نداریم که بگویند چند بزهکار از آمار 80 درصد ارتکاب جرم به مثلاً 50 درصد رسیده اند.

میرخلیلی با بیان اینکه مصنف از منابع بسیار خوبی در تألیف کتاب بهره برده است، خاطرنشان کرد:‌نکته قابل توجه اینکه از منابع لاتینی به جز «آکسفورد» استفاده نشده است و باید مقالات ارزشمندی که انصافاً بی طرفانه از سوی منابع لاتینی تدوین شده است نیز توجه داشت.

عضو هیأت علمی دانشگاه پردیس گفت: پیشنهادهای بسیار خوبی در آخر کتاب برای پیشگیری و راه درمان ارائه شده است که می تواند برای سیاست‌گذاران جناحی قابل استفاده باشد، اما برخی از آنها به صورت کلی بیان شده است و باید شفاف‌تر ارائه شود.

وی در پایان اظهار داشت:‌ یک نکته بسیار مهم‌ اینکه در این کتاب باید به سند 2030 نیز توجه می شد و جنبه های پیشگیری از جرایم جنسی که در این سند مطرح شده است، با دیدگاه جرم شناسی انتقادی مورد بررسی قرار می گرفت.

معرفی بخش هایی از کتاب «بررسی جرم شناختی جرایم جنسی»

گفتنی است، حجت الاسلام محمدی جورکویه در بخش دوم کتاب خود که به عوامل جرم‌زا در جرایم جنسی می‌پردازد، ضمن بر شمردن علل مختلف، دو عامل «کتمان مزاحمت‌ها» و «بی‌تفاوتی در برابر آزارهای خیابانی» را نیز هم از جمله عواملی می‌داند که باعث می‌شود این‌گونه جرایم در جامعه رو به گسترش گذارد.

وی می‌نویسد «از عوامل جرایم جنسی، باورهای نادرستی است که بر برخی دختران و زنان حاکم است. بعضی‌ها برای حفظ حیثیت و آبروی خود، به رغم رنج بردن از مزاحمت‌های جنسی، معتقدند مزاحمت‌هایی که نسبت به آنان رخ می‌دهد باید مکتوم بماند تا آبرویشان حفظ شود. این نوع برخورد با مزاحمت‌های جنسی، علاوه بر این که ناراحتی‌های روانی را برای چنین افرادی به دنبال دارد، سبب جری‌تر شدن فرد مزاحم برای ایجاد مزاحمت بیشتر نسبت به بزه‌دیده و دیگران خواهد شد و به گسترش جرایم جنسی می‌انجامد، در حالی که با گزارش آزار و اذیت جنسی، نیروی انتظامی می‌تواند با به کارگیری روش‌های خاص خود، مجرم را شناسایی و دستگیر کند.... روشن است اگر نخستین قربانی یا قربانیان بزهکاران، بزه‌دیدگی خود را گزارش می‌کردند جمع زیادی از دختران و زنان بی‌گناه جامعه،‌اسیر امیال پلید آنان نمی‌شدند... گفتنی است باور عمومی –اگر چه نادرست- مبنی بر نوعی وقوع تحریک از سوی قربانی جرم و مستحق سرزنش دانستن او، در این کتمان بی تاثیر نیست.»

نویسنده در بخش دیگر کتاب خود، بی‌تفاوتی در مقابل بروز آزار خیابانی را هم زمینه‌ساز این جرایم می‌داند و می‌نویسد:‌«بی‌تفاوتی نسبت به آزار خیابانی، باور نادرستی است که به جرایم جنسی دامن می‌زند. گاه، افراد بزهدیده در برابر اذیت و آزارهایی که در سطح جامعه نسبت به آنان صورت می‌گیرد، عکس‌العملی نشان نمی‌دهند و این بی تفاوتی سبب جری‌تر شدن بزهکار و حتی افراد مستعد بزهکاری می‌شود زیر آنها این برخورد بزهدیده را به حساب رضایت باطنی یا ترس او می‌گذارند و در هر صورت بر دامنه و دفعات رفتار خود می‌افزایند....از سوی دیگر، افرادی که در اماکن مذکور حضور دارند و شاهد بروز چنین انحرافاتی‌اند و ناتوانی بزهدیده را در دفاع از خود نظاره‌گرند با بی‌تفاوتی از کنار ان عبور می‌کنند. این عدم احساس مسئولیت، زمینه اشاعه انحرافات جنسی را فراهم می‌سازد؛ حتی انجا که دو طرف انحراف، به عمل واقع شده راضی‌اند.»/841/ز۵۰۳/س