صحیفه سجادیه در بوته بررسی اصالت و صحت سند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی «اعتبار سنجی صحیفه سجادیه» از سوی پژوهشکده حج و زیارت پیش از ظهر امروز در سالن نشست های علمی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت در استان قم برگزار شد.

در ابتدای این نشست سیدکاظم محمدی که دبیری علمی نشست را بر عهده داشت به معرفی اهداف و ابعاد نشست برگزار شده پرداخت و تأکید کرد که پژوهشکده حج و زیارت یکی از رسالت های اصلی خود را بررسی اصالت و صحت متون روایی و دینی می داند.

در ادامه آیت الله محمدهادی یوسفی غروی با بیان این که در مورد صحیفه سجادیه بحث های زیادی مطرح می شود، ابراز داشت: بنده در کتاب موسوعه التاریخ اسلامی گوشه ای از اعتبار سنجی آن را بیان کرده ام ولی بیشتر در مورد تاریخچه آن است، بنابراین جا دارد در مورد اصل اعتبار آن نیز بحث شود.

پژوهشگر تاریخ اسلام افزود: متأسفانه در منابع اخبار تاریخی چیزی از عصر امام سجاد(ع) یا دعاهای آن حضرت با عنوان صحیفه سجادیه نداریم مگر برخی دعاهایی که جداگانه و تک به تک بدون عنوان صحیفه به ایشان می رسد و جالب است بدانید این عنوان حتی در عصر امام باقر(ع) هم نبوده است.

وی با بیان این که عنوان صحیفه سجادیه برای نخستین بار در عصر امام صادق(ع) مطرح شده است، خاطرنشان کرد: افزون بر امام صادق(ع) بعد از شهادت زید فرزند امام سجاد(ع) پسرش یحیی بن زید این عنوان را نقل کرده است، بنابراین سابقه ذکر صحیفه سجادیه در عصر امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) نبوده است چراکه بیشتر از سوی فرزند زید شهید که روز 23 محرم شروع قیام حضرت زید در کوفه بیان شده است.

آیت الله یوسفی غروی در بخش دیگری از سخنان خود به تشریح حوادث زمان زید و فرزندش یحیی پرداخت و اضافه کرد: برخی به استناد این که صحیفه سجادیه از یحیی بن زید به دست ما رسیده است خواسته اند در اصالت آن تشکیک کنند در حالی که آن صحیفه سجادیه با صحیفه سجادیه ای که از سوی امام صادق(ع) نیز معرفی شده تطابق کامل داشته است.

وی اضافه کرد: متوکل بن هارون از اصحاب امام صادق(ع) است و می‌گوید: «از من ۱۱ دعا ساقط شده و من ۶۴ دعا را روایت می‌کنم»؛ متوکل مجموعه‌ای را که در اختیار داشته به امام صادق(ع) عرضه کرده و با نوشته امام باقر(ع) مقابله می‌کند و هیچ تفاوتی بین آنها نمی‌ بیند و در حقیقت او از مجموعه ۷۵ دعای صحیفه، ۶۴ دعا را می‌نویسد که در مجموعة حاضر تنها ۵۴ دعای آن موجود است.

نویسنده کتب تاریخ اسلام عنوان کرد: علمای ما در طول تاریخ در مورد دعاهای این کتاب اگر نگویند که صحیح است حداقل تلقی در درجه حسن می کنند و طبق نظر برخی علمای فقهی این اخبار حسن که همچون صحیح است می تواند قابل در مقام تأیید حکم شرعی هم کارساز باشد.

وی با تأکید بر این که علمای شیعه با قرائن صدقی که دارند صحیفه سجادیه را به درجه حسن نزدیک به صحیح می رسانند، یادآور شد: این نکته نیز قابل توجه است که اصلا چیز محضوری در آن نیست که بخواهیم در مورد اثبات نسبت آن به امام سجاد(ع) تشکیک کنیم اصلا برخی علما بر این عقیده اند که دعا نیاز به مستدرک خاصی ندارد ولی اگر بخواهد متمسک مبنای فقهی قرار بگیرد بحث های بعدی پیش می آید.

آیت الله یوسفی غروی در پایان با بیان این که از ۷۵ دعای صحیفه سجادیه، ۲۱ دعا از دست رفته‌است، خاطرنشان کرد: تعدادی از علمای بزرگ شیعه تلاش کرده‌اند با جستجو در کتاب‌های روایی و آثار به‌جا مانده از اصحاب، به تعدادی دیگر از ادعیه منتسب به امام سجاد(ع) دست یابند که برخی از کتبی که این دعاهای اضافه‌تر را جمع‌آوری کرده‌اند، که «مستدرک صحیفه سجادیه» نامیده می‌شوند.

یادآور می شود، در ادامه این نشست حاضران سؤالات و ابهامات خود را مطرح کرده و کارشناس حاضر در نشست به مقتضای زمان به این سؤالات پاسخ گفت./1330/پ۲۰۲/ی