تدبر در قرآن به معنای وسعت بخشیدن به قلب و شنوا بودن در برابر آیات است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیتالله عبدالله جوادی آملی، امروز در درس تفسیر خود در مسجد اعظم در تفسیر آیات ابتدایی سوره مبارکه الرحمن، گفت: از پیامبر اکرم(ص) رسیده است که ایشان فرمودند این سوره عروس قرآن است و نعم الهی در این سوره بازگو شده است و قسمت مهم نعمتهای الهی بیان شد و برترین نعمت الهی علمالقرآن است، گرچه علم فضیلت خاص دارد، معلوم به علم شرف میبخشد، چون معلوم قرآن هست دیگر معادل ندارد، معلم «الرحمن» است و معلوم هم قرآن است.
وی با اشاره به اینکه چیزی بالاتر از قرآن نخواهد بود، ابراز کرد: در تفسیر قرآن نباید مانند تفسیر متون دیگر عمل کرد، شارح در کتب دیگر حرف مؤلف را توضیح میدهد و نظر خودش را بیان میکند و گاه با افزایش و کاهش یا نقد همراه است، در تفسیر قرآن به هیچ وجه شرح اینگونه نیست که شارح بخواهد حرف خداوند را شرح بدهد، تفسیر حقیقی قرآن عترت است و عترت عدل قرآن هستند و دیگران که دارند تفسیر میکنند دارند فرمودههای آنان را شرح میدهند و خداوند حرفی برای غیر خود نگذاشت و فقط فرمود گوش بدهید و منظور گوش دل است وگرنه گوش سر را که همه دارند.
مفسر برجسته قرآن کریم خاطرنشان کرد: برخی مواقع گوش سر بسته است و گاه گوش دل نیز بسته است، اگر دل بسته بود که انسان نمیتواند به قرآن استماع کند، «و إذا قری القرآن فاستمعوا له و أنصتوا لعلکم ترحمون»، مفسر قرآن سخنگوی شارح است و باید خلیفه او باشد، برای همین فرمودهاند «إنما من یعرف القرآن من خوطب به»، یک طرف قرآن علی حکیم است و یک طرفش عربی مبین، وقتی از امام معصوم یک مطلبی را درباره آیه میشنیدند دیگر نمیپرسیدند که این از کجای آیه استفاده میشود.
وی با اشاره به اینکه یک طرف قرآن به دست خداوند است، ابراز کرد: اگر کسی در خدمت کتاب بود و این قرآن را گرفت، اعتصام به حبل متین میشود، این طناب نه پوسیدنی و نه پارهشدنی و نه افتادنی است، چون یک طرفش به دست خدای متعال است، هیچ لغزشی برای معتصم به قرآن نیست، احدی نمیتواند این کتاب را از بین ببرد، اگر مثل باران به زمین انداخته شده بود، امکان از بین رفتن آن در گذر زمان بود ولی اکنون اینگونه نیست.
حضرت آیتالله جوادی آملی با قرائت آیه «الرَّحْمَٰنُ﴿١﴾ عَلَّمَ الْقُرْآنَ﴿٢﴾ خَلَقَ الْإِنسَانَ﴿٣﴾»، بیان کرد: برخیها گفتند که انسان معدوم قبلا میدانست و اکنون ذات اقدس اله یادآوری میکند، این از قلت تأمل است، چون انسانی که معدوم بود اکنون چگونه میدانسته است، اما نظر دیگری هم هست و آن اینکه میگویند انسان قبل از اینکه به دنیا بیاید، چون ذات اقدس اله ارواح را خلق کرد و معارف را به آنان یاد داد و وقتی به بدن مادیشان تعلق گرفتند دیگر یادشان رفت و خداوند به آنان یادآوری کرد، این بحث وجود دارد که آیا علم و معرفت چیز تازهای است؟ یا یادآوری است که اگر عالم ذر را بپذیریم باید بگوییم که این معرفتها تذکره است چون خداوند از انسان در روز الست «بلی» گرفت.
وی ابراز کرد: خداوند فرمود در برابر این کتاب هیچ حرفی نزنید و فقط گوش بدهید، قرآن نور است و خودش را روشن میکند، منتها تدبر میخواهد، یکوقت انسان آنچه که دارد میخواهد به قرآن تحمیل کند، این صحیح نیست اما یکوقت آنچه که خوانده و آن درسی که خوانده به فهم قرآن کمک میکند و فقط باید این درسها را به زبان نیاورد بلکه همه اینها را باید در ظرفیت شنوایی و گوش بیاورد و درِ دل را باز کند و قلب خود را وسیع کند، یک عالم مقداری از قرآن میفهمد و گاه «أعلم» از قرآن بیشتر میفهمد.
استاد سطح عالی حوزه علمیه قم بیان کرد: انسان درس خوانده است که ظرفیتش را زیاد کند و نه اینکه حرفهایش را زیاد کند، وقتی آمده در برابر قرآن کریم نباید حرف بزند بلکه فقط باید گوش بدهد، تا علم قرآن نباشد دیگر ما انسان نداریم و اگر خداوند از یک عده تعبیر به «کالأنعام بل هم أضل» کرده است به این تحقیر و ناسزا نیست، بلکه تحقق یافته است و آنان واقعا چون به قرآن نرسیدهاند همچون بهائم هستند.
وی با اشاره به سخنی از امام علی(ع) در نهجالبلاغه بیان کرد: انسان دلی دارد که ظرف علم است، امام علی(ع) میفرماید این با تمام ظرفهای عالم فرق میکند، فرمود تمام ظرفهای عالم با آمدن مظروف جایشان تنگ میشود اما این قلب -که ظرف علم است - هر اندازه مظروف بیاید نه که کم بشود بلکه بر ظرفیت آن افزوده میشود، شما همه ظرفهای عالم، زمانی و زمینی را ببینید؛ وقتی مظروف وارد آن بشود جا را اشغال میکند اگر یک مکانی ظرفیت هزار نفر را داشت اگر صد نفر بیاید دیگر ظرفیت 900 نفر را دارد، ظرف علم نه تنها کم بشود بلکه زیاد میشود، اگر فردی میتواند دَه مطلب یاد بگیرد وقتی یک مطلب به او یاد دادید دیگر میتواند بیست مطلب یاد بگیرد.
حضرت آیتالله جوادی آملی ادامه داد: در دعای مبارک ماه رمضان میگوییم ای خداوند هر چه بدهی کم نمیشود، هیچ خواهنده از این در بیمقصود نرود، این را میفهمیم که از رحمت خداوند کم نمیشود، اما این دعای نورانی نمیگوید هر چه ببخشد کم نمیشود، بلکه میگوید هر چه ببخشد جودش بیشتر میشود، یعنی خداوند هر چه ببخشد جودش بیشتر میشود حال سؤال اینجاست که آیا در مخزن بیشتر میشود؟ رحمت خداوند که نامتناهی است؟ بلکه بحث در جود خارجی است یعنی هر چه بیشتر بدهد این کثرت جود سبب میشود که جودش به آن شخص بیشتر شود.
وی با قرائت آیه «خَلَقَ الْإِنسَانَ﴿٣﴾ عَلَّمَهُ الْبَيَانَ﴿٤﴾»، اظهار کرد: انسان اول خلق میشود و بعد بیان یاد میگیرد، بیان غیر از نطق است، بیان را بیان گفتهاند برای اینکه صدر و ذیلش معلوم است، وقت الف از با جدا بود و با از الف جدا بود، بینی وجود دارد و آن بیان است اما وقتی جدا نبود و اول و آخر حرف معلوم نبود و بین نداشته باشد، این دیگر بیان نیست، انسان نمیفهمد حرف چه بوده است، آنگاه این حرف حرف بهیمه و مبهم میشود، انسان بیان دارد یعنی مطلب اول از مطلب دوم جدا است و بینونت دارد./914/۲۰۲/ح