چیستی و جایگاه امر به معروف و نهی از منکر
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه‌اطلاع‌رسانی برهان، اسلام به‌عنوان شریعت خاتم دستورات و فرامین کاملی را برای سعادت جامعه بیان نموده است که عمل نکردن به هریک از این اصول و دستورات، عدم پیشرفت جامعه و تحقق اهداف و آرمان‌های آن را به‌همراه خواهد داشت.
«امربه‌معروف و نهی از منکر» از جمله اصول بنیادینی است که امام حسین(ع) هدف از قیام خود را احیای آن عنوان نمودند. زنده نگه داشتن این هدف امام حسین(ع) درسی فرهنگ‌ساز برای پیشرفت جامعه امروز تلقی می‌شود.
اصل مهم امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از اصول مهمی است که در آیات متعدد قرآن کریم همچون هود/ 116، آل‌عمران/110 و 104، توبه/ 112 و لقمان/17 بدان تصریح شده است. علاوه بر این آیات در روایات منقول از ائمه‌ی معصومین به‌شکل گسترده‌ای به تبیین این اصل پرداخته شده و از آن با تعابیر جالب توجهی چون «فریضه‌ی عظیمه» یاد شده و اقوام و افراد بی‌توجه به آن را از بدترین اقوام دانسته‌اند.
در این روایات به نتایج عدم عمل و بی‌توجهی به این اصل همچون تسلط ظالمان و ستمگران و اشرار بر مسلمین و عدم استجابت دعای مسلمین نیز پرداخته شده است.
درخصوص عمل به این اصل نیز باید توجه داشت که اگرچه عمل به این اصل مهم بر تک‌تک افراد جامعه واجب است، اما به‌دلیل آگاهی و دانش بیشتر نخبگان و علما و اندیشمندان جامعه بر احکام اسلامی و هنجارها و ارزش‌های سعادت‌بخش، وظیفه‌ی این گروه در عمل به این اصل بیشتر از سایر افراد است؛ چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: «لَوْ لا یَنْهاهُمُ الرَّبّانِیُّونَ وَ الْأَحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ وَ أَکْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما کانُوا یَصْنَعُونَ»
ازاین‌رو با توجه به شمول و گستره‌ای که این اصل مهم، چه از جانب معنا و مفادی که برای توصیه و عمل دربرمی‌گیرد (یعنی معروف، هر فعل پسندیده‌ای محسوب می‌شود که فاعل آن به حُسن و خوبی آن آگاه باشد و یا او را بدان آگاه کرده باشند و منکر هر فعل ناپسند و قبیحی است که مرتکب آن به قبحش آگاه باشد و یا بدان آگاه شده باشد یا واقفش کرده باشند) و چه از جهت عمومیت وجوب عمل نمودن این اصل بر آحاد افراد جامعه، این اصل را باید اصل مهم تکاملی و سعادت‌بخش جامعه دانست.
این اصل از این جهت اصلی تکاملی و پیشران محسوب می‌شود که باعث پیاده‌سازی و اجرایی شدن فرامین و دستورات شریعت مقدس اسلام و ارزش‌های اسلامی و مقابله با ضدارزش‌ها و در نهایت «پیشرفت همه‌جانبه و فراگیر» اسلام به‌شکلی مبنایی و بنیادین می‌شود. چنان‌که حضرت فاطمه زهرا(س) به این معنا و هدف مهم از بنیان نهادن این اصل در خطبه‌ی فدکیه‌ی خود، که در دوران تاریخی مهمی از اسلام بیان شده، یعنی «مصالح عمومی و عامه‌ی مسلمین» اشاره می‌نمایند و می‌فرمایند: «وَ الْاَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلِحَةً لِلْعامَّةِ...»
حضرت اباعبدالله الحسین نیز در کلام خود این جایگاه والای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر و اهمیت آن را تبیین می‌نمایند و می‌فرمایند: «اذا ادیت و اقیمت فریضة الامر بالمعروف و النهی عن المنکر استقامت الفرائض کلها»: اگر فریضه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر اقامه و ادا شود، جمیع فرایض به پا داشته خواهد شد.
یعنی وجود و اقامه فرایض همگی وابسته به این اصل اساسی است؛ چنان‌که در جامعه آن زمان و با اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های فریبکارانه‌ای که معاویه اجرا کرده بود و به این دلیل که اصل امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در جامعه خاموش شده بود و هر صدای حق‌طلب و ظلم‌ستیزی نیز خفه شده بود، باعث شده بود که حاکمی همچون یزید بر جامعه حکومت نماید و حکومتش قبول عامه بیابد.
به همین دلیل مهم است که امام حسین(ع) هنگام حرکت به‌سوى عراق در منزلى به نام «بیضه» خطاب به «حر» خطبه‌اى ایراد نموده و طى آن انگیزه‌ی قیام خود را چنین بیان می‌نماید: «مردم! پیامبر خدا (ص) فرمود: هر مسلمانى با حکومت ستمگرى مواجه گردد که حرام خدا را حلال شمرده و پیمان الهى را در هم مىشکند، با سنت و قانون پیامبر از در مخالفت درآمده، در میان بندگان خدا راه گناه و معصیت و تجاوزگرى و دشمنى در پیش مى‌گیرد، ولى او در مقابل چنین حکومتى، با عمل و یا با گفتار اظهار مخالفت نکند، بر خداوند است که آن فرد (ساکت) را به کیفر همان ستمگر (آتش جهنم) محکوم سازد. مردم، آگاه باشید اینان (بنى‌امیه) اطاعت خدا را ترک و پیروى از شیطان را بر خود فرض نموده‌اند، فساد را ترویج و حدود الهى را تعطیل نموده، فى را (که مخصوص به خاندان پیامبر است) به خود اختصاص داده‌اند و من به هدایت و رهبرى جامعه‌ی مسلمانان و قیام برضد این همه فساد و مفسدین که دین جدم را تغییر داده‌اند، از دیگران شایسته‌ترم...»
چنان‌که شکل‌گیری این تحولات تاریخی و سرنوشت‌ساز در دنیای اسلام را آن حضرت از تبعات سوء عملکرد و یا عمل نکردن به وظیفه‌ی نخبگان و عالمان جامعه می‌دانند و خطاب به آنان می‌فرمایند: «شما ای گروهی که به علم مشهورید و به نیکی مذکور و به خیرخواهی شهره... اکنون می‌بینید پیمان‌های خدا شکسته می‌شود، ولی ناراحت و هراسناک نمی‌شوید... نابینایان و لالان و زمین‌گیران در همه شهرها بی‌حامی مانده‌اند... درحالی‌که شما از منزلت خود برای کمکشان استفاده نمی‌کنید... و با چاپلوسی و سازش با ستمگران امنیت خود را فراهم می‌آورید./۹۹۸/د۱۰۳/س