نگاهی بر مجموعه مقالات همایش سیره و زمانه امام جواد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه، مجموعه سه جلدی مقالات همایش سیره و زمانه امام جواد(ع) را به کوشش حجت الاسلام حمیدرضا مطهری منتشر کرده است.

در معرفی پشت جلد این کتاب چنین آمده است:

دوران امامت امام محمد تقی(ع)، یکی از مقاطع مهم و حساس عصر ائمه(ع) به شمار می‌رود، شکل‌گیری و رونق عقاید، افکار و فرقه‌های انحرافی از یک سو و شبهه افکنی آنان علیه اسلام اصیل و سن کم امام جواد(ع) از سوی دیگر جامعه اسلامی را با بحران مواجه کرده بود.

در چنین فضایی، امام جواد(ع) علی رغم محدودیت‌های سیاسی و مذهبی، با استفاده از آیات قرآن و سنت پیامبر (ص) و به کارگیری شیوه‌های مختلف علمی، ضمن معرفی اسلام ناب، جایگاه امامت شیعی را تبیین کرده و بدون ایجاد تنش در جامعه از نشر افکار و عقاید انحرافی جلوگیری کردند.

همایش سیره و زمانه امام جواد(ع) با هدف شناخت آن امام همام، برگزار گردیده و حاصل آن که دستامد فکری اندیشمندان حوزه و دانشگاه است در این مجموعه در اختیار ارادتمندان حضرت قرار می‌گیرد.

 در جلد اول این مجموعه این مقالات پیش روی ما قرار گرفته است:

امام جواد(ع) مولودی با برکت: علی اکبر ذاکری، نقد و بررسی تاریخ ولادت و شهادت امام جواد(ع): یدالله مقدسی، نقد و بررسی محتوایی گزارش انتساب امام جواد(ع): یدالله مقدسی، بررسی تاریخی و آماری القاب امام جواد(ع): مهدی نورمحمدی، امام جواد(ع) در بیانات و بنانات امام رضا(ع): حبیب الله احسانی و طاهره رمضانی، بررسی و تحلیل شرح حال امام جواد(ع) در ابواب التاریخ کتاب کافی: منصور داداش‌نژاد، مادر امام جواد(ع)؛ خوانش و بررسی روایات مربوط به خیزران: ناهید طیبی، بررسی و واکاوی واژه‌های و تعابیر مربوط به رحلت امام جواد(ع): منصور دادش‌نژاد وغلامرضا موسایی.

همچنین در ادامه این جلد این مقالات را مطالعه می‌کنیم:

 تاریخچه بارگاه امامین جوادین(ع) و روند تحولات معماری آن: احمد خامه‌یار، سیر ساخت و نصب صندوق و ضریح بر مرقد امامین جوادین(ع): محمد مهدی فقیه بحرالعلوم(ع) و علی احمدی، امام جواد(ع) و زمانه او از مدینه تا بغداد: محمد هادی یوسفی غروی، بررسی وضعیت دینی ـ مذهبی امام جواد(ع) با تکیه بر آثار و اندیشه کلامی اصحاب ایران آن حضرت: اصغر منتظر قائم، محمد علی چلونگر و فرشته بوسعیدی، جریان‌ها فکری عصر امام جواد(ع) در قالب فرقه‌های موجود: زهرا قاسم نژاد و مرضیه سادات حسینی، نقش امام جواد (ع) در دگرگونی فکری و فرهنگی عصر خود: اصغر منتظر القائم و نجمه کشانی، امام جواد(ع) و فرقه‌های شیعی: محمد علی چلونگر، قیام‌های علویان در عصر امام جواد(ع): مرضیه شریفی، نگاهی به شهدای سادات و شیعه در زمان امامت امام جواد(ع): محمدرضا زارع، وضعیت اهل بیت (ع) و شیعیان در زمان امام جواد(ع): رمضان محمدی و محمدعلی توحیدی‌نیا، بررسی کانون‌های شیعی در منطقه جبال ایران و مناسبات امام جواد(ع) با آنها: سید محمود سامانی، شیعه و دیگر جریان‌های مذهبی ـ اجتماعی در عصر امام جواد(ع): سید حسین فلاح زاده،  و امام جواد و سازمان وکالت: محمد رضا جباری.

در جلد دوم این مجموعه نیز این مطالب امده است:

 سبک زندگی و سیره اخلاقی امام جواد(ع): محمدرضا جباری، بررسی ابعاد و علمی و فرهنگی مبارزات امام جواد(ع): محمد سعید نجاتی، بیانات و سیره رفتاری امام جواد(ع) با مطالعه موردی مهرورزی: مریم کتابی و شهرزاد کتابی، بررسی سیره امام جواد(ع) با تأکید بر مجاری ارتباط با مخاطب: ام‌البنین چابکی، عشرت صادقی و فاطمه خادمی، ابعاد ازدواج محمد بن علی الجواد(ع) با ام فضل و مسائل آن: مریم سعیدیان جزی، بررسی تقیه در سیره و زمانه امام جواد(ع): علی سیفی، امام جواد(ع)؛ حفظ شیعه و گسترش تشیع: سید حسن قریشی، راهکارهایی مدیریتی امام جواد(ع) در سازمان‌دهی شیعیان و دفع چالش‌ها: نرگس خوشبخت، تأملی در سیره سیاسی امام جواد(ع): ام‌البنین چابکی، فروغ الصباح شجاع نوری، عشرت صادقی و فاطمه خادمی، سیاست و حکومت در سیره امام جواد(ع): زهرا شیخ‌وند، رفتار شناسی امام جواد(ع) با موالی و بردگان: هادی وکیلی و لیلا نیک آیین، تحلیلی بر سیره اقتصادی امام جواد(ع): بهمن زینلی و مهناز امیری، مطالعه سیره امام جواد(ع) در زمینه کسب و کار: گلی حجت‌فر، امام جواد(ع) و بهره‌گیری از فنون ارتباطات در مدیریت بحران فرقه‌های انحرافی: محمدرضا بارانی و هادی شعبان‌پور و غالیان دوره امام جواد (ع) و نوع برخورد با آنها: یدالله حاجی زاده.

همچنین در جلد سوم  مجموعه مقالات زیر منتشر شده است:

 گونه‌شناسی روایان امام جواد(ع): سید تقی واردی، تبارشناسی، پراکندگی جغرافیایی و شغل اصحاب امام جوادی: علی واحدی، زنان راوی حدیث از امام جواد(ع): زهرا مهرجویی، جایگاه کلامی بزنطی و منزلت وی در نزد امام رضا (ع) و امام جواد(ع): نعمت الله صفری فروشانی و محمد تقی ذاکری، بررسی نقش صحابه ایرانی امام جواد(ع) در گسترش تاریخ‌نگاری اسلامی در دوران عباسی: سید احمد عقلی، سید مصطفی طباطبایی و سمانه حجارپور خلج، گونه شناسی روایات امام جواد(ع) در تفسیر قرآن: سهیلا جلالی کندری، مرجان غلامی، گونه‌شناسی روایات امام جواد(ع) در تفاسیر: محمدرضا ستوده‌ناب، نرگس صافی اصفهانی و طاهره سادات سیدناری، احادیث تفسیری امام جواد(ع) همراه با ملاحظات روش‌شناسه: فرج الله میرعرب، بررسی نقش علمی و کلامی امام جواد(ع) در تبیین و اثبات امامت: مجتبی گراوند، زهرا مهدی‌پور، اخلاق اجتماعی امام جواد(ع)، مهدویت در روایت امام جواد(ع): محمد رضا فؤادیان، درآمدی بر تقسیم و تحلیل روایات سیاسی ـ اجتماعی امام جواد(ع): سیف الله صرامی، واکاوی عوامل مؤثر مهارت‌ها تصمیم‌گیری و حل مسأله در احادیث امام جواد(ع): محسن الویری و صدیقه قاسمی، سیر تطور تاریخی مناظره‌های امام جواد(ع) : محمدرضا بارانی و فاطمه معتمد لنگرودی، روش‌شناسی امام جواد(ع): حمید رضا مطهری، امام جواد(ع) به مثابه معیار: سید علیرضا واسعی، بررسی نظریه شیخ مفید درباره شهادت امام جواد(ع)، امام جواد(ع) در آثار مستشرقان، غلام احیا حسینی و کتاب‌شناسی امام جواد(ع): اباذر نصر اصفهانی.

تبیین سیره معصومان(ع) برای پیروان آنها به ویژه شیعیان اهمیت ویژه‌ای دارد و آنها همواره بر شناخت و پیروی از آن اهتمام داشته‌اند. همچنین شناساندن روش و سبک زندگی اهل بیت(ع) به جامعه و پیروان آنها علاوه بر سیراب کردن روان تشنه مشتاقان سبک زندگی و سیره معصومان  در دنیای امروز عامل رفع بسیاری ناهنجارهای اجتماعی و فرهنگی خواهد بود. ضمنا شناخت ادوار زندگانی معصومان و شرایط حاکم بر آن برای درک رفتار آنان و فهم چگونگی رفتار آن بزرگواران با حاکمیت و شرایط عصرشان ضروری است. یعنی در واقع، تبیین مناسب و فهم بهتر سیره آنان به بسترشناسی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نیاز دازد. به این دلیل حجت الاسلام مطهری در مقدمه این مجموعه در این باره چنین توضیح می‌دهد:

از میان دوران پرفراز و نشیب تشیع به ویژه عصر حضور ائمه زمان امامت حضرت امام جواد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دورانی که علی رغم کوتاهی و محدودیت‌ها فراوانی که حکومت عباسی برای امام به وجود می‌آورد؛ نمود ویژه‌ای در تاریخ تشیع داشته و به دلیل اقدامات آن امام همام از نقاط برجسته عصر حضور به شمار می‌رود.

 در عصر امامت امام جواد(ع) افکار و اندیشه های بیگانه که از دوران گذشته و با حمایت خلفای عباسی رونق گرفته بود، سبب پیدایش برخی کج‌روی‌های فکر ی و فرهنگی گردیده و انحرافاتی را در جامعه پدید آورده بود.

 تعداد فرقه‌های اسلامی که هرکدام داعیه رهبری و هدایت جامعه را داشتند به ویژه فرقه‌های شیعی همانند زیدیه، اسماعیلیه و واقفیه و شبهه‌پراکنی آنها علیه خط اصیل اسلامی نیز بر مشکلات پیش روی امام جواد(ع) می‌افزود. از سوی دیگر، جامعه شیعی هم پس از شهادت امام رضا(ع) با بحران دیگری مواجه شد و سن پایین امام سبب حیرت برخی و انحراف برخی دیگر شد.

 امام جواد(ع) برای مقابله با این بحران‌هایی که از سوی گروه‌ها مختلف و با ماهیت‌های متفاوت به وجود آمده بودند از شیوه‌ها و روش‌های گوناگونی بهره برده و ضمن معرفی خط اصیل اسلامی جایگاه امامت شیعی را تبیین و تثبیت کرده بر ادعاهای مخالفان خط بطلان کشیدند و سیره و رفتار امام به گونه‌ای بود که بدون ایجاد تنش و بحران در جامعه‌ای که دارای سلایق و گرایش‌های مختلف بودند از نشر و گسترش افکار انحرافی نیز جلوگیری کردند.

 دکتر مطهری در ادامه مقدمه درباره همایش سیره و زمانه امام جواد و چاپ مجموعه مقالات آن نیز چنین نگاشته است:

اهمیت سیره و زمانه امام محمد تقی(ع) و لزوم تبیین علمی و بررسی همه جانبه سبب گردید تا انجمن تاریخ‌پژوهان حوزه علمیه که پیش از این همایش سیره و زمانه امام کاظم(ع) را با موفقیت برگزار کرده و با استقبال اساتید گران‌قدر حوزه و دانشگاه مواجه شده بود به تبیین و جایگاه سیره دیگر معصومان(ع) نیز توجه کرده و با عنایت به توان و ظرفیت علمی نهادها و اساتید مرتبط با انجمن، بررسی عصر و زمانه ابناء الرضا(ع) را دستور کار خود قرار داده و در نخستین گام؛ همایش سیره و زمانه امام جواد(ع) را طراحی کرد.

 از این رو، در راستای برگزاری بهتر همایش به دنبال رایزنی با شخصیت‌ها و مراکز علمی، شورای علمی همایش، تشکیل و پس از تصویب موضوعات و محورها آن فراخوان را منتشر و مقالات متعددی دریافت کرد که علی رغم حجم بالای مقالات دریافت شده تعدادی که شرایط علمی لازم برای نشر را داشتند در سه جلد در اختیار علاقه مندان آن امام بزرگوار قرار می‌گیرد.

انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم، مجموعه سه جلدی مقالات همایش سیره و زمانه امام جواد(ع) را در قطع رقعی، با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، به قیمت دوره ۴۵۰۰۰ تومان در سال ۱۳۹۵ منتشر کرده است./۹۹۸/پ ۲۰۲/ش