دریچه‌ای به جامعه ولایی در یک اثر
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، انتشارات جمکران، کتاب «سمت خدا؛ دریچه‌ای به جامعه ولایی»، مجموعه سخنان آیت الله سید محمد مهدی میرباقری در برنامه سمت خدا را منتشر کرد.
در پیشگفتار درباره این کتاب چنین آمده است:
کتاب حاضر، جلد اول از مجموعه گفتارهای آیت الله سید محمد میرباقری در برنامه تلویزیونی سمت خداست که عنوان گذاری، ویراستاری، مستندسازی و تنظیم شده است.
استاد میرباقری در این جلد ـ که 13 گفتار از دوره 120 جلسه‌ای مباحث ایشان در برنامه سمت خدا را تشکیل می‌دهد ـ درباره راه دستیابی، معرفت امام، سیر مؤمنین با امام در این عالم و عوالم پیشین، معنای شیعه و درجات شیعیان، محوریت امام در روابط اجتماعی مؤمنین، بسط ولایت در انسان و جامعه بر اساس تولی و تبری، شکل‌گیری اخلاق حمیده بر محوریت ولایت سخن می‌گویند.
از آنجا که محور اصلی این مباحث، شناخت امام و نقش امام در شکل‌گیری جامعه شیعی و جامعه ولایی است، می‌توان نام این مجموعه را «دریچه‌ای به جامعه ولایی» نام نهاد.
این کتاب به کوشش آقای وحید رضا حسینی تنظیم شده است و عناوین سیزده گفتار این کتاب عبارتند از: چیستی معرفت امام و راه دستیابی به آن، صلوات، دریچه معرفت به امام، معنای شیعه و درجات شیعیان، رابطه میان و تشیع با اعمال و مناسک، سیر انسان در عوالم قبل از دنیا، سلوک مؤمن با زیارت امام، نقش عوالم گذشته مؤمن در همراهی آینده‌اش با امام، ولی حق، محور روابط اجتماعی مؤمنین، تولی و تبری، منشأ مرزبندی جامعه مؤمنین با جامعه کفار، شکل‌گیری اخلاق حمیده بر اساس توحید ولایت، محور بسط صفات کریمه، صفات رذیله، امتداد جنود جهل در وجود انسان و اتمام نعمت و گشایش درب ولایت در عید غدیر.
در گفتار اول به بررسی راهکارهایی برای دستیابی به معرفت امام پرداخته شده و به نقل از آیت الله میرباقری در صفحه 26 در این باره چنین آمده است:
باید معرفت را بدهند؛ این معرفت از عالم بالا می‌آید؛ این معرفت در واقع حقایق وجودی امام است که به اندازه ظرف او در انسان نازل می‌شود، اگر ولایت امام در قلب انسان ظهور کند، انسان به معرفت امام رسیده است.
حال، این معرفت چگونه حاصل می‌شود؟ به دست آوردن این معرفت و شیعه امام شدن در برخی روایات بسیار سخت و سنگین شده است؛ شخصی به امام سجاد(ع) عرض کرد که من از شیعیان خاص شما هستم؛ حضرت فرمود: «اگر این مقام را پیدا کردی، شیعه من می‌شوی»؛ پس این آیه را خواند: «و ان من شیعته لابراهیم اذ جاء ربه قلب سلیم»؛ این آیه درباره حضرت ابراهیم(ع) است؛ وقتی ایشان با قلب سلیم بر خدا وارد گردید جزو شیعیان شد؛ ظاهر آیه، حضرت ابراهیم(ع) را شیعه نوح(ع) معرفی می‌کند؛ ولی در روایتی به «شیعه اهل بیت» تفسیر شده است؛ شیعه اهل بیت(ع) یعنی شیعه نبی اکرم(ص)؛ کسی که ابراهیم(ع) شیعه اوست و او را مشایعت کرده و شعاع او شده است، وجود نبی اکرم(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و اهل بیت(ع) هستند...
در ادامه به مقدمات به دست آوردن معرفت امام اشاره و از استادمیرباقری در این باره چنین نقل شده است:
البته معرفت نیز مقدمات دارد؛ امام باقر(ع) به ابوخالد کابلی سه گام را بیان کردند تا انسان به جایی برسد که حقیقت امام را مشاهده کند؛ البته به اندازه ظرف خودش.
قدم اول تسلیم است؛ انسان باید اعضاء و جوارح را به امام بسپارد و باطن، فکر، قلب و سر خود را تسلیم ایشان کند. اگر این وادی را طی کرد، به وادی دوم می‌رسد که وادی تطهیر است؛ انسان باید شستشو شود؛ قلبش زلال شود؛ اغیار بروند و ... . وادی سوم وادی تنویر است.
در فصل چهارم جریان تشیع به دو دسته تشیع سیاسی و تشیع اعتقادی تقسیم و در توضیح هر یک چنین آورده شده است:
در یک اصطلاح، تشیع به معنای تشیع سیاسی است که به خصوص در دوران ائمه(ع) مصادیق زیادی داشته است؛ این شیعیان از ائمه حمایت می‌کردند و گاهی حمایتشان همراه با محبت بوده است؛ اما این گونه نبوده است که ایشان را از جانب خدا بدانند... با این حال از ایشان حمایت سیاسی می‌کردند؛ حتی گاهی کنار امام می‌ایستادند و زندان می‌رفتند و کشته هم می‌دادند ولی از این حد بیشتر نبوده است و اینها شیعه سیاسی و محب بودند؛ ولی خود را شیعه می‌پنداشتند.
درباره شیعه اعتقادی نیز از استاد میرباقری چنین نقل شده است:
در اصطلاح بعدی، تشیع به معنای شیعه اعتقادی است؛ طبق این اصطلاح، شیعه کسی است که ائمه اطهار(ع) از اهل بیت نبی اکرم(ص) از امیرالمؤمنین(ع) تا ائمه بعدی را خلفای الهی و اوصیای نبی اکرم(ص) می‌داند و معتقد است که این خلافت و وصایت برای غیر ایشان نیست؛ علاوه بر این، معتقد است که این منصب الهی، الهی است؛ یعنی این طور نیست که با نصب مردم محقق شود. این منصب، خلافت الهی و خلافت نبی اکرم(ص) است و از دسترس عزل و نصب امت بیرون است.
این تشیع درجاتی دارد: از مرحله نازله‌اش شروع می‌شود تا می‌رسد به کامل‌ترین مرحله‌اش که شیعه کامل است. بر اساس روایت؛ یک مصداق این تشیع جناب ابراهیم خلیل(ع) است که شیعه نبی اکرم و شیعه امیرالمؤمنین(ع) و اهل‌بیت(ع) بودند؛ ان من شیعته لابراهیم.
ولی حق، محور روابط اجتماعی مؤمنین
ارزش‌های اجتماعی بر محور ولی حق شکل می‌گیرد و حق ظهور پیدا می‌کند؛ اما اگر جامعه بر محور ولی باطل شکل گرفت، باطل در آن ظهور می‌یابد، از این رو نگارنده زیر عنوان «ولی جامعه محور ارزش‌های اجتماعی» در صفحه 197 در این باره از استاد میرباقری چنین نقل کرده است:
اگر اینها حول نبی اکرم(ص) شکل بگیرد؛ خُلق حضرت در جامعه دیده می‌شود؛ عظمت حضرت همین است که می‌تواند یک جهان را با خلق خود اداره کند؛ «انک لعلی خلق عظیم»؛ خداوند این وجود مقدس را با محبت خود تربیت کرده است؛ «ان الله عزل و جل ادب نبیه علی محبته» و درباره ایشان فرموده است: «انک لعلی خلق عظیم»؛ تو دارای خلق عظیم هستی.
خلق ایشان، خلق محبت خداست؛ ایشان هم این خلق را منتشر می‌کند. اخلاق جامعه حول محبت خداست؛ ایشان هم این خلق را منتشر می‌کند و گر اخلاق جامعه دستگاه شیطان شد؛ ان جامعه حول عداوت با خدا شکل می‌گیرد؛ «فعدو الله امام المتعصبین» او هم جامعه‌ای می‌سازد که در همه خلقیات آن عداوت با خدا موج می‌زند. خلاصه اینکه جامعه ولی یعنی جامعه‌ای که همه روابطی که بین مؤمنین برقرار می‌شود، حول امام ایشان است.
گفتنی است، انتشارات جمکران، کتاب «سمت خدا؛ دریچه به جامعه ولایی» را با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، در ۳۴۴ صفحه، به قیمت ۱۷۵۰۰ تومان منتشر کرده است./۹۹۸/ پ ۲۰۲/ش