نگاهی به نوزدهمین شماره فصلنامه معرفت اخلاقی + چکیده

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، نوزدهمین شماره فصلنامه معرفت اخلاقی ویژه بهار و تابستان 95 را به مدیر مسئولی محمود فتحعلی منتشر کرد.

در این شماره این مقالات را می‌خوانیم:

مناسبات اخلاق و حكمت عملي در اخلاق نيكوماخوس

سيد حميد رضا حسني

چکيده: بحث از حكمت عملي، پرداختن به اساسي ترين پرسش هاي فلسفي انسان است. سؤال از اينكه «چه مي توان كرد؟» يا «چه بايد بكنيم؟» يا «چگونه بايد عمل و اقدام كرد؟»، از مهم ترين پرسش هاي اساسي حيات انساني است.

توضيح عناصر اساسي نظريه حكمت عملي و هويت اخلاق از ديدگاه ارسطو، تحت عنوان توده‏اي از تقسيم‏‌بندي هاي متنوع معرفتي و وجودي به نمايش گذاشته است. اين تقسيم بندي ها به نحوي توسط ارسطو به كار گفته شده اند كه وجوه مختلف كاركردها و نقش هايي كه ما در تهذيب اخلاق و حكمت عملي و حتي علوم انساني با آن مواجه هستيم، در ضمن يك نظام واحد ترسيم شده اند. اين نوشتار بر آن است تا با ارائه نگاهي مستند به نظريه اخلاق ارسطو و تحليل و بررسي آن، مناسبات بين اخلاق و حكمت عملي را از ديدگاه وي مورد واكاوي قرار دهد.

توجيه بر مبناي بديهيات (بديهيات اخلاقي و غير اخلاقي)

علي احمدي امين

چکيده: از بين مكاتب اخلاقي مبناگرا، برخي مكاتب معتقدند كه گزاره هاي پايه در استدلال هاي اخلاقي، گزاره هايي بديهي هستند. ميان كساني كه گزاره هاي پايه اخلاقي را بديهي مي دانند، اين اختلاف نظر وجود دارد كه برخي، گزاره هاي پايه بديهي را اموري اخلاقي مي دانند و برخي، اين گزاره ها را امور غيراخلاقي قلمداد مي كنند.

چگونگي تبيين بداهت گزاره هاي پايه اخلاقي در بين انديشمندان معركه آراء است. برخي جانب شهود را در اين حوزه گرفته اند. برخي چون كانت، آنها را مدرَک پيشيني عقل عملي دانسته اند.

برخي صرف تصور موضوع و محمول را براي حكم به بداهت آن كافي دانسته اند. برخي ديگر، با تبيين عقلاني بداهت آن را نشان داده اند. همچنين در اين مورد، دو حوزه ارزش و الزام، نزد فيلسوفان اخلاقي بهره يكساني ندارند. برخي، صرفاً حوزه ارزش را داراي گزاره هاي پايه بديهي مي دانند.

برخي اين شان را تنها براي الزامات اخلاقي قائلند. برخي ديگر نيز، در هر دو حوزه به يكسان عمل كرده اند. در اين نوشتار سعي شده تا مهمترين نظريات بداهت گرا در فرااخلاق، از جهت توجيه گزاره هاي اخلاقي مورد تحليل و بررسي قرار گيرند.

بررسي نظريه آيت الله صادق لاريجاني در تحليل الزامات اخلاقي

يحيي عبدالهي

 علي محمدي  

چکيده: تبيين چيستي «الزامات اخلاقي»، هدف اصلي نظريه فلسفه اخلاقي آيت الله صادق لاريجاني است. طبق ديدگاه ايشان، از منظر «هستي شناسي»، الزامات اخلاقي، الزاماتي حقيقي هستند كه انسان بالوجدان آنها را درك مي كند. متعلق اين الزامات، ماهيت و طبيعت فعل است كه در عالم تقرر ماهوي و نفس الامر جاي دارند. از منظر «معناشناختي»، اين الزامات واقعي، به دو گونه اخباري و انشائي قابليت ابراز دارند.

همچنين، راه شناخت اين الزامات از منظر «معرفت شناختي»، اتحاد طبيعت فعل با نفس انسان و به تبع، درك الزام آن طبيعت مي باشد. در اين نوشتار ضمن توصيف ديدگاه آيت الله صادق لاريجاني، به تحليل و بررسي ديدگاه ايشان پرداخته شده است. حاصل آنكه اين نظريه از اين جهت كه بر پايه ماهيت استوار شده است، با برخي اشكالات اصالت ماهيت مواجه است. همچنين، عدم تحليل طاعت و عصيان الهي و كيفيت صدور فعل قبيح، از ديگر مشكلات پيشروي اين نظريه مي باشد.

در نهايت، به اين نكته اشاره شده است كه از نظرگاه توحيدي در فلسفه اخلاق، همه الزامات اخلاقي مي بايست به خداوند متعال بازگشت كند.

شهودگرايي اجتماعي؛ روان شناسي استدلال اخلاقي از منظر جاناتان هيد

صالح قربانيان

چکيده: استدلال هاي اخلاقي، از ديرباز نقش مهمي در اخلاق ايفاء مي كردند. به همين دليل، همه نظريات اخلاقي، به نوعي درگير با اين موضوع بودند. با ورود فلسفه هاي مضاف به عرصه علم اخلاق، يكي از علم هايي كه به غني تر شدن اين علم كمك كرد، روان شناسي اخلاق بود. روان شناسي اخلاق، مسائل مهم اخلاق، از جمله مفهوم استدلال اخلاقي و جايگاه آن را در قضاوت هاي اخلاقي توسعه بخشيد. اين علم، با كمك مطالعات ژنتيكي و در نهايت، در سال هاي اخير با مطالعات عصب شناسي، استدلال اخلاقي را توسعه داد. مدل شهودگرايي اجتماعي جاناتان هيد، از نتايج تحقيقات عصب شناسي قرن بيستم و داراي پس زمينه هاي قوي فرهنگي است كه تفاوت هايي با مدل كاري پياژه و كلبرگ دارد.

اين مقاله، با رويكرد تحليلي و نظري در پي تبيين و تحليل اين نظريه و ارائه پيشنهادهايي براي چگونگي نقد اين ديدگاه مي باشد.

شاخصه‌هاي سرگرمي اخلاقي در سبك زندگي اسلامي

سيد عبدالله ميرخندان

 سيدحميد ميرخندان 

چکيده: سرگرمي بخش مهمي از سبك زندگي است. براي داشتن سبك زندگي اسلامي، بايد شاخصه هاي سرگرمي اخلاقي را از ديدگاه اسلامي بررسي كرد. اين تحقيق، با روشي توصيفي- تحليلي و تجويزي، در پي يافتن برخي از اين شاخصه ها است تا خلا دانشي و نظري در اين زمينه برطرف گردد.

در اين تحقيق، به اين نتيجه رسيديم كه در سبك زندگي اسلامي، براي سرگرمي اصولي كلي مطرح است. اين اصول، با عناصر زمينه اي و ساير مؤلفه هاي سبك زندگي، ارتباط دوسويه دارد. برخي از شاخصه هاي سرگرمي اخلاقي عبارت‌اند از: توحيدگرايي، توجه به قرب الهي، توجه به عالم غيب، واقع گرايي، عقلايي بودن، بيهوده و عبث نبودن، حفظ كرامت انساني در سرگرمي، سرگرم نشدن به گناهان و اعتدال در پرداختن به سرگرمي.

بررسي تطبيقي عناصر برنامه درسي تربيت اخلاقي از ديدگاه شهيد مطهري و روسو

حسن نجفی

حسن ملكي   

چکيده: اين پژوهش، با هدف بررسي تطبيقي عناصر برنامه درسي تربيت اخلاقي (اهداف، محتوا، روش هاي ياددهي – يادگيري و ارزشيابي) از ديدگاه شهيد مطهري و روسو تدوين يافته است. روش پژوهش، تحليلي – اسنادي بوده و به منظور گردآوري داده هاي لازم براي دستيابي به اهداف پژوهش، منابع و متون موجود و مرتبط با موضوع پژوهش، با استفاده از فرم هاي فيش برداري از منابع جمع آوري و با شيوه كيفي مورد تحليل قرار گرفته است.

يافته‌هاي پژوهش نشان مي دهد كه در برخي از «اهداف تربيتي»، بين دو ديدگاه، هماهنگي، و در برخي موارد، اختلاف قطعي وجود دارد. در عنصر «محتوا»، شهيد مطهري بهترين محتوا را محتواي قرآني توصيه مي كند، اما روسو بهترين محتوا را طبيعت و تجربه قلمداد مي كند.

در «روش هاي ياددهي – يادگيري» نيز موارد تشابهي دارند؛ اگر چه گاهي در تفسير يك روش، برداشت ها مختلف مي شود. ديدگاه تربيتي شهيد مطهري در عنصر ارزشيابي شامل روش هاي خودارزيابي، و ارزيابي مبتني بر عمل مي باشد و در برنامه درسي روسو، مشاهده، روش ارزشيابي به شمار مي آيد.  

بررسي برنامه درسي تربيت اخلاقي در چند كشور جهان و كشور ايران

مريم شريفي

 ابراهيم ميرشاه جعفري   

چکيده: تربيت اخلاقي يكي از مهم ترين مسائل آموزشي و تربيتي مي باشد. دستيابي به اين هدف، نيازمند نقشه اي است كه در ادبيات علوم تربيتي، به آن «برنامه درسي» مي گويند. اين طرح و نقشه، زماني مي تواند آن نهاد را به اهداف مطلوب خود برساند كه مبتني بر رويكرد برآمده از اصول، شيوه ها و چشم اندازهاي حاكم بر فرهنگ آن كشور باشد. اين مقاله، به بررسي رويكرد حاكم بر برنامه درسي تربيت اخلاقي در چند كشور جهان و ايران پرداخته است.

روش پژوهش، توصيفي- تحليلي است. به طوركلي در نظام تعليم و تربيت رسمي و عمومي ايران، گرايش به اخلاق فضيلت وجود دارد.اين رويكرد در چارچوب كتاب هاي درسي، تربيت اخلاقي را به يك جريان ضعيف و كم اثر تبديل مي كند. رويكرد مزبور يك نوع فروكاهش تربيت اخلاقي، به اطلاع رساني اخلاقي است. درحالي كه در كشورهاي ديگر، تربيت اخلاقي ناظر بر اخلاق شهروندي است و بيشتر به آماده سازي جوانان براي نقش ها و مسئوليت خود به عنوان شهروندان مي پردازد.

گفتنی است، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)،  نوزدهمین شماره فصلنامه معرفت اخلاقی ویژه بهار و تابستان 95 را در قطع رقعی و 146 صفحه، به قیمت ۳۵۰۰ تومان  منتشر کرده است./۹۹۸/ن ۶۰۴/ش