مروری بر بیست و هشتمین شماره فصلنامه معرفت اديان + چکیده

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، بیست و هشتمین شماره فصلنامه معرفت اديان ویژه پاییز 95 را با مدیر مسئولی سید اکبر حسینی قلعه‌بهمن منتشر کرد.

در این شماره از فصلنامه این مقالات آمده است:

شيوه دفاعي اسلام در برابر هجمه هاي اقتصادي اهل كتاب

سرچشمه‌هاي يوناني رومي محتوا و ساختار شاخص ترين آموزه‌هاي مسيحي

نسبت‌سنجي اخلاق پولسي و اخلاق فضيلت ارسطويي

نقد و بررسي آموزه تكلم به زبان ها در كليساي پنطيكاستي

خداگونگي اخلاقي در آيين يهود؛ مفهومي در حال دگرديسي و تحول

تبيين و بررسي تفاوت دو فرقه ديگمبره و شوتومبره راجع به پيدايش، تناسخ و رهايي زن در آيين جينه

 

شيوه دفاعي اسلام در برابر هجمه هاي اقتصادي اهل كتاب

محمدرضا اسدي

 چکيده:  «اهل كتاب» به عنوان پيروان اديان الهي پيش از اسلام، رفتار ثابتي در برخورد با مسلمانان نداشتند. هرچند دست كم گروهي از آنان، با ابراز دشمني نسبت به مسلمانان، هجمه هاي گوناگوني را بر آنان وارد كردند كه تهاجم اقتصادي يكي از آنهاست.

اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي، به بررسي تهاجم اقتصادي اهل كتاب بر اسلام پرداخته، نشان مي دهد كه اسلام در برابر اين هجمه ها با اتخاذ رويكردها، روش ها و ابزارهاي موثر، واكنش هاي لازم را از خود نشان داده، و با رصد دقيق و كنترل اوضاع اهل كتاب و مسلمانان، گام هاي موثري براي كاهش خطرات اين تهاجم ها برداشته است.

قرآن، و سيره معصومان عليهم السلام، هدايت فكري و عملي مسلمانان، را در حفظ امنيت اقتصادي و صيانت از اقتدار همه جانبه جامعه اسلامي بر عهده داشتند. توجه به سلامت اقتصاد داخلي، قطع وابستگي به بيگانگان، كنترل امور اقتصادي اهل كتاب و هزينه مالي براي پيشبرد امور دفاعي، از بارزترين اموري است كه در اين راستا اسلام بدان ها توجه كرده است.

 

سرچشمه هاي يوناني رومي محتوا و ساختار شاخص ترين آموزه هاي مسيحي

حسن دين پناه

 سيد علي حسني  

 چکيده: آیين مسيحيت پس از هفتاد ميلادي، توانست لباس يهوديت را از تن خارج كند. انديشه استقلال و جدايي از يهوديت، اين آيين را وادار به به‌كارگيري تمدن، فكر و فرهنگ يوناني ـ رومي كرد. پولس و بيشتر از وي، دفاعيه‌نويسان و پدران كليسا به جهت شكل‌گيري و تبيين آموزه‌هاي مسيحي، محتوا يا ساختار مهم ترين شاخصه هاي اعتقادي را از انديشه هاي يوناني ـ رومي عصر خود وام گرفتند.

اين جستار، با تحليل اسنادي به تبيين منشأ يوناني ـ رومي تثليث، تجسد، فديه و گناه نخستين، كه از شاخص ترين آموزه هاي مسيحي به شمار مي روند، پرداخته است. حاصل يافته ها نشان مي دهد كه مسيحيت، هم محتوا و هم ساختار «الوهيت(تثليث)» و «تجسد» را در مقوله‌هاي يوناني تفسير كرد. مسيحيت داراي محتواي «فديه» و «گناه نخستين» بود، اما فرم و ساختار آنها را از فرهنگ يوناني ـ رومي تأثير پذيرفت.

 

نسبت سنجي اخلاق پولسي و اخلاق فضيلت ارسطويي

مهراب صادق نيا

 حميده اميريزداني 

 چکيده: مسئله اخلاق نزد ارسطو و پولس، پاسخ به اين پرسش است كه چگونه بايد بود؟ و نه، چه بايد كرد؟ موضوع در هر دو اخلاق، فضايل هستند و نه اعمال. در نتيجه، اخلاق در هر دو، از مجموعه قواعد و اصول رفتاري، به پرداختن به خويشتن بدل مي شود.

با اين حال، اختلاف مباني پولس و ارسطو، امكان يكساني اين دو متفكر را در سامان دهي نـظريه اخـلاقي واحدي فروكاهد. شالوده اخلاق پولس بر پايه سه اصل ايمان، اميد و عشق است. ارسطو بر فضايل چهارگانه عدالت، حكمت، شجاعت و عفت تاكيد دارد كه هريك پيامدهاي معرفت شناختي چندي را در حوزه اخلاق بـه دنبال دارد.

ثانياً، تاكيد بر نـقش فيض در سعادت انسان، در اخلاق پولس از يك سو و تعريف متفاوت فضيلت و تكيه بر نقش معرفت شناسانه حكمت عملي در اخـلاق ارسطو از سوي ديگر، اين تفاوت را بارزتر مي سازد. به رغم تاثير پولس از فرهنگ يوناني در شكل دهي الهياتش، وي كاملاً مستقل از اخلاق فضيلت ارسطو، مباني اخلاقي خويش را ساماندهي كرده است.

تعريف اخلاق فضيلت نزد ارسطو، بررسي مختصات كلي اخلاق پولس و بازخواني سه اصل مذكور در رسالات وي و شرح و بسط تمايز آن با اخلاق ارسطو، از جمله موضوعاتي است كه اين پژوهش بدان پرداخته است.

 

نقد و بررسي آموزه تكلم به زبان ها در كليساي پنطيكاستي

ياسر ابوزاده گتابي

 مرتضي صانعي

چکيده: آموزه تكلم به زبان ها، عطيه اي از عطاياي روح القدس است كه طي آن، فرد به زباني از زبان هاي فراموش شده بشري و يا زبان فرشتگان و يا زبان هايي غامض و نامفهوم تكلم مي كند. پنطيكاستي ها معتقدند، استفاده از اين عطيه نشانه حقانيت اين آيين در آخرالزمان محسوب مي گردد. از اين رو، در امر تبشير از آن بسيار استفاده مي كنند.

هدف اين پژوهش، بررسي صحت يا سقم اين مسئله از نظر كتاب مقدس است. بنابراين، اين پژوهش با روش تحليلي ـ انتقادي و با بررسي اسناد پنطيكاستي ها، به معرفي اين آموزه پرداخته و با ارائه آياتي از كتاب مقدس، مسئله را مورد سنجش قرار مي دهد.

مهم‌ترين يافته هاي اين تحقيق شامل نقدهايي از كتاب مقدس است كه اين عطيه را مربوط به عصر حضور حضرت عيسي و حواريون عنوان كرده، و تعميم آن به عصر حاضر را مغاير با آيات كتاب مقدس مي داند.

 

خداگونگي اخلاقي در آيين يهود؛ مفهومي در حال دگرديسي و تحول

سيدمحمدحسن صالح

چکيده: يكي از عناصر مهم در هر نظام اخلاقي، نظريه ارزش است كه بر اساس آن، ملاك درستي يا نادرستي اعمال در آن نظام اخلاقي تبيين مي‌گردد. در نظام اخلاقي يهود، نظريه ارزش از نوع غايت محور بوده كه آدمي با عمل به فضايل و دوري از رذايل اخلاقي، به غايت خداگونگي دست يافته و مستحق عناويني همچون مقدس، عادل و صديق مي گردد.

اين تحقيق، بر آن است كه ضمن واكاوي لوازم و قلمرو مفهوم خداگونگي بر اساس منابع درون ديني، فرايند آن را بر اساس ادوار چهارگانه اخلاق يهودي تحليل نمايد. به نظر مي رسد، خداگونگي در ادوار اخلاقي پيش از مدرن، جايگاه خود را به عنوان غايت در نظام اخلاقي يهود حفظ كرد.

اما در دوران مدرن و با تأثيرپذيري از نظريات كانت، اخلاق يهودي در حال تبدل ماهيت از غايت‌گرايي به وظيفه‌گرايي است. با اين حال، نمونه هايي از اصالت خداگونگي را مي توان در اين اخلاق مشاهده كرد.

 

واكاوي عوامل مؤثر بر داد و ستدهاي آييني در جاده ابريشم؛ با تأكيد بر نقش اديان هندي

زهرا عليزاده بيرجندي

 زهرا حامدي

اكرم ناصري 

چکيده: جاده ابريشم نمونه بي نظير از تعامل اديان و آيين هاي كشورهايي است كه در مسير اين جاده قرار داشته، و يا در طول اين شاهراه تردد مي‌كرده‌اند. در اين زمينه، نقش اديان هندي در تبادلات آييني و ارتباط ميان فرهنگي، به دلايل خاص برجسته است.

اين رويارويي هاي آييني در مسير جاده ابريشم، ضمن اينكه پيامدها و تأثيرات گوناگوني به همراه داشته، در شكل گيري هويت اين جاده از گذشته تا به امروز نقش آفريني كرده است.

پيامدهاي حاصل از اين ارتباط آييني را مي توان در ابعاد گوناگون هنري، انديشه‌اي، اجتماعي و سياسي دسته بندي كرد. در واقع، تحليل و ارزيابي اين تاثيرات، در بسياري از تحولات هنري از جمله تحول مجسمه سازي و نقاشي و ويژگي تلفيقي بودن هنر و معماري فرهنگ هاي حاشيه جاده ابريشم معنا پيدا مي كند.

افزون بر تحول سبك هاي هنري، تحولات آييني و صبغه التقاطي برخي مذاهب، كه ناشي از جابجايي عقايد مختلف در طول جاده ابريشم و رويارويي آنها با يكديگر است، تبيين خواهد شد.

اين مقاله، با روش تحليلي بر آن است كه موقعيت كشور هند در داد و ستدهاي آييني جاده ابريشم، تأثير رويارويي هاي آييني و عوامل مؤثر بر آن و روند گفت‌وگوي اديان در جاده ابريشم را مورد بررسي قرار دهد. يافته هاي پژوهش حكايت از اين دارد كه تأثير نگرش‌ها و تمايلات سياسي قدرت هاي مسلط بر جاده ابريشم و مباني عقيدتي و بنيان هاي فكري آيين ها در تبادلات آييني است.

 

مفهوم خدا دردين نوئر

قربان علمي

 حسين اميدي  

چکيده: اين تحقيق با روش تحليلي و نظري به توصيف، تحليل و نقد داده هاي مربوط به دين نوئر در حوزه خداشناسي مي پردازد. هدف، اين است كه با استفاده از مطالعات انسان شناختي اوانس پريچارد، ضمن بررسي مفهوم، كاركرد و صفات خدا، اعتقاد به خداي فطري و ذاتي را در دين ابتدايي نوئر اثبات كند. در گذشته، بسياري مفهوم خدا را در اديان انديشه اي خرافي، وهم آور و از روي ترس دانسته‌اند.

اما پريچارد، با طرح الهيات فطري در دين نوئر و مقايسه آن با اديان متمدن، نشان داد كه مفهوم «الهيات» در اديان امري موهوم نيست. براساس يافته هاي پريچارد، الهيات نوئر الهياتي پيچيده، منحصر به فرد و همسان با اديان متكامل و متمدن است كه با زندگي ديني نوئرها گره خورده است.

بر اين اساس، خداي نوئر، خدايي اخلاقي است كه داراي صفاتي به مانند دلسوز، آفريننده، خالق سنت ها و رسوم، بينا، شنوا، حافظ، دوست و پدر انسان ها، قادر مطلق، همه جاحاضر، عطابخش و گيرنده حيات است كه وجود آن در عرش آسمان و در قالب روحي آسماني با نام «كئوث» است.

 

تبيين و بررسي تفاوت دو فرقه ديگمبره و شوتومبره راجع به پيدايش، تناسخ و رهايي زن در آيين جينه

سيدسعيد رضا منتظري

 وحيد پزشكي

چکيده: مسئله «جنسيتِ زن» و چگونگي پديداري و چرخش آن در «گردونه سمساره» و نجات از اين چرخه، از جمله موضوعات مطرح در متون آييني جينه است. جنسيت انسان با رهايي در ارتباط است و همواره در متون جيني، مسئله رهايي زن مورد بحث و مناظره بين فرق شوتامبره يا سپيدجامگان و ديگمبره يا آسمان جامگان بوده است.

ديگمبره‌ها با مطرح كردن وضعيت رواني ـ كرمه‌اي و نيز جسماني زن، آنان را ناتوان در دستيابي به رهايي دانسته است. اما شوتامبره، تنها دست يافتن به كمال سه گوهر جيني؛ ايمان درست، معرفت درست و رفتار درست را براي دست يافتن به رهايي يك زن يا مرد، در كالبد كنوني خود كافي مي داند؛ يعني ازآنجاكه عوامل جدايي دو مكتب شوتامبره و ديگمبره و مهم ترين عامل، همين مسئله بوده است و رساله‌هاي هر دو گروه دربردارنده دلايل و مناظره هاي متقابل اين دو فرقه مي باشند، روشن است كه اين مطالعه ما را به رهيافت جديدي از باورهاي يكي از اديان هند نسبت به جايگاه زن در انديشه ديني شان رهنمون مي‌سازد.

گفتنی است، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)،  بیست و هشتمین شماره فصلنامه معرفت اديان ویژه پاییز 95 را در قطع رقعی و 170 صفحه، به قیمت ۳۵۰۰ تومان منتشر کرده است./۹۹۸/ ن۶۰۴/ش