انتشار شماره نود و هشتم فصلنامه «کلام اسلامی»
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مؤسسه تحقیقاتی امام صادق علیه السلام، نود و هشتمین شماره فصلنامه علمی - پژوهشی (حوزوی) «کلام اسلامی» به صاحب امتیازی حضرت آیت الله جعفر سبحانی را منتشر و روانه بازار نشر کرد.
در این شماره مقالات زیر آمده است:
برهان هدایت و ارتباط آن با برهان نظم و فطرت
اسم اعظم با تأکید بر دیدگاه فخر رازی و علامه طباطبایی
تجلیل و تبیین آموزه بداء از دیدگاه فیض کاشانی
واکاوی مقصود مشرکان از ایراد اتهامت کهانت به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و تبیین پاسخ زیربنایی قرآن کریم به آن
روش‌شناسی مسئله جبر و اختیار در تفسیر مجمع البیان
روش‌شناسی کلامی فاضل مقداد
برهان هدایت و ارتباط آن با برهان نظم و فطرت
احمد شجاعی
چکیده: یکی از براهینی که برای اثبات وجود خداوند و ربوبیت او اقامه شده، برهان هدایت است و غالب دانشمندان اسلامی پدیده هدایت‌یابی موجودات را هدایت‌یابی ساختاری و نظم‌یافته تلقی کرده و آن را در قالب برهان نظم، برهان فطرت و مانند آن مطرح کرده‌اند؛ لکن برخی دیگر از اندیشمندان با استناد به پاره‌ای از آیات قرآن کریم، هادی بودن خداوند را، مستقل از خالقیت او، جدا از پدیده فطرت تلقی کرده و اصرار بر تمایز برهان هدایت از برهان فطرت و نظم دارند.
در این مقاله با الهام از آیات قران کریم، به تبیین و تقریرهای مختلف برهان هدایت و رابطه آن با براهین همگون، از قبیل برهان نظم و فطرت پرداخته شده و مواردی از هدایت‌یابی موجودات و کارهای شگفت‌آوری که از مظاهر هدایت الهی شمرده شده، مطرح شده است.
اسم اعظم با تأکید بر دیدگاه فخر رازی و علامه طباطبایی
رضا کهساری
رضا زراعی سمنگان
چکیده: از آیات قرآن و روایات استفاده می‌شود که اسمای الهی در همه شئون وجود و عوالم هستی مادون خود نقش واسطه دارد، و جهان موجودیت خویش را از خداوند به واسطه اسماء و صفات الهی دریافت می‌کند؛ زیرا نظام هستی نظام علّی و معلولی است که امور در آن به وسیله اسباب اجرا می‌شود. اسماء و صفات الهی دارای مراتب هستند؛ تا اینکه منتهی شود به بزرگ‌ترین اسم خدای تعالی، یعنی اسم اعظم که به تنهایی تمام حقایق اسماء را شامل می‌شود. در مورد اینکه حقیقت اسم اعظم چیست و چه آثاری دارد؛ راه دستیابی به آن چیست و بهره‌مندان از آن کیان‌اند، سخنان فراوانی گفته شده؛ بعضی آن را از مقوله معنا می‌دانند، و در مصداق اسم اعظم نظرات مختلفی ابراز شده است.
در این مقاله، نویسنده ضمن تحلیل اقوال متعدد، نظرات فخر رازی و علامه طباطبایی را به طور ویژه بررسی و با هم مقایسه کرده است.
تجلیل و تبیین آموزه بداء از دیدگاه فیض کاشانی
مهدی ذاکری
رضا برنجکار
اصغر غلامی
چکیده: فیض کاشانی در آثار متعددی به بحث بداء پرداخته و بر اساس آموزه‌های مختلفی همچون جریان دائمی خلقت، آموزه‌های قضاء و قدر، ام الکتاب و لوح محفوظ، و لوح و قلم معنای بداء را تبیین کرده است.
از نظر وی، بداء با قلم نویسنده، در لوح قدر و در عالم نفوس فلکی (لوح محو و اثبات) صورت می‌گیرد، در حالی که در ام الکتاب (لوح محفوظ) و عالم عقول، و به طریق اولی در علم پروردگار، هیچ تغییری رخ نمی‌دهد. بر این اساس، او نتیجه می‌گیرد که بداء هرگز مستلزم جهل خداوند یا تغییر در علم او نیست، و اعتقاد به آن سبب ترغیب بندگان به دعا و عبادت می‌شود.
واکاوی مقصود مشرکان از ایراد اتهامت کهانت به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و تبیین پاسخ زیربنایی قرآن کریم به آن
حامد شریفی نسب
سید محمود طیب حسینی
چکیده: مشرکان مکه در صدر اسلام همواره با انواع آزارها و اتهام‌ها و گاه با شبهه‌افکنی در امر رسالت، تلاش داشتند از گسترش اسلام جلوگیری کنند. اتهام کهانت یکی از انواع اتهاماتی است که مشرکان در جهت ایراد شبهه و انکار رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مطرح می‌کردند.
بررسی و تحلیل این اتهام و تبیین باورهای مشرکان نسبت به کهانت و کاهنان، می‌تواند منشأ و غرض مشرکان از طرح این اتهام را مشخص کند و به تبع آن، پاسخ قرآن کریم به این اتهام را روشن‌تر سازد. همچنین با تحلیل اتهام کهانت و تبیین منشأ آن، این نکته کشف می‌شود که آن چه مشرکان را بر این اتهامات وا می‌داشت، مبهوت ماندن آنان در برابر اعجاز قران کریم بود؛ چرا که مشرکان از یک طرف عظمت قرآن کریم را چنان احساس می‌کردند که توانایی انکار فرابشری بودن آن را نداشتند؛ اما از طرف دیگر نمی‌خواستند به الهی بودن قرآن کریم و رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اعتراف کنند؛ به همین جهت ناچار شدند با ایراد اتهام کهانت، قرن را منتسب به جنیان معرفی کرده و پیامبر را کاهن بخوانند.
روش‌شناسی مسئله جبر و اختیار در تفسیر مجمع البیان
محمدعلی راغبی
سید محمدتقی موسوی کراماتی
چکیده: نویسندگان در این نوشتار در چند محور رهیافت علامه طبرسی به مقوله جبر و اختیار را از نظر گذارانیده‌اند. در بخش نخست، محورهای فکری نظرگاه جبراندیشی در گستره مجمع البیان طرح شده است؛ در بخش دوم، دلایل مورد استناد علامه طبرسی در مقام اثبات تفکر اختیار ذکر شده است؛ در بخش سوم، چگونگی رفع تناقض ظاهری میان اندیشه اختیار با سایر آموزه‌های نظام اعتقادی اسلام در رویکرد تفسیری علامه طبرسی به بحث گذاشته شده، و بخش پایانی، یادآوری کاستی‌هایی است که در پردازش و ارزیابی‌هایی موضوع جبر و اختیار در مجمع البیان دیده می‌شود. در پایان نیز چنین به دست آمده است که رویکرد علامه طبرسی در این مقوله صرفاً قرآن است و هرچند به خوبی مسأله جبر و اختیار را انعکاس داده است؛ اما کامل نیست.
روش‌شناسی کلامی فاضل مقداد
علی ربانی گلپایگانی
محمد فرضی پوریان
چکیده: فاضل مقداد از متکلمان برجسته شیعه است. وی علاوه بر علم کلام، در فقه و اصول نیز صاحب‌نظر بوده است و روش کلامی او متأثر از روش کلامی خواجه نصیر الدین طوسی و علامه حلی است. بر این اساس، تفکر عقلی فلسفی در آثار کلامی ایشان جایگاه برجسته‌ای دارد. رویکرد او در بیشتر مباحث کلامی، بهره‌گیری از استدلال عقلی است؛ اما در مسائلی که صبغه نقلی آنها غالب است، مانند امامت خاصه و تفاصیل معاد، از ادله نقلی بهره گرفته است، چنانکه در مواردی نیز عقل و نقل را در کنار یکدیگر نشانده است.
مؤسسه تحقیقاتی امام صادق علیه السلام، نود و هشتمین شماره فصلنامه «کلام اسلامی» ویژه تابستان 95 را در 136 صفحه و به قیمت 3000 تومان منتشر کرده است./998/ن602/ش