نقش های کهن اجتماعی زیر تیغ فضای مجازی

ابوذر منتظرالقائم، کارشناس فضای مجازی، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با بیان این که فضای مجازی در چند بعد در موضوع فرهنگ اهمیت دارد، اظهار داشت: بعد اول بستر، ابزار و رسانه بودن فضای مجازی است که می تواند به عنوان وسیله انتقال پیام، هر فرهنگی را با هر گفتمانی منتقل کند.

ساختار و معماری فضای مجازی فرهنگ ساز است

وی بعد دوم فضای مجازی در مسأله فرهنگ را ساختار فضای مجازی دانست و خاطرنشان کرد: صرف پیام در حال جریان فرهنگ را شکل نمی‌دهد بلکه در فضای مجازی به عنوان یک محیط که در آن کنش و واکنش‌های افراد شکل می‌گیرد نوع معماری و شکل ساختارهای برقرارکننده ارتباطات هم فرهنگ‌ساز است.

منتظر القائم با بیان این که فضای مجازی می‌تواند در خدمت رشد و شکوفایی نظام جمهوری اسلامی قرار بگیرد این فضا را در حال حاضر به ضرر نظام دانست و افزود: به علت بی‌توجهی به ابعاد و اهمیت فضای مجازی در لایه‌های مختلف و برخوردهای سطحی و غیرعلمی با مسأله فضای مجازی خسارت‌هایی از فضای مجازی می‌بینیم و برخی افراد در پنهان کردن این خسارت‌ها هم تعمد آگاهانه دارند.

فضای مجازی ابزار ایجاد شکاف میان ملت و حاکمیت است

وی افزود: امروز احزاب و گروه‌هایی که به دنبال ایجاد شکاف بین ملت و حاکمیت هستند از این ابزار برای اهداف خود استفاده می‌کنند و بر جامعه تأثیرگذار هستند و هیچ سیاست و تدبیر درستی در این زمینه اندیشیده نشده است و مسؤولان از سوی نخبگان و رهبر معظم انقلاب به شدت مورد انتقاد هستند.

کارشناس فضای مجازی دومین خسارت از فضای مجازی را مربوط به معماری و ساختار فضای مجازی دانست و افزود: همان‌طور که ما در معماری منزل، خیابان و شهر مفاهیمی تحت عنوان معماری اسلامی و ایرانی داریم این موضوع در فضای مجازی هم مطرح است زیرا فضای مجازی زیست‌بوم دوم مردم است.

وی با بیان این که ما در فرهنگ بومی خود شبکه اجتماعی را از گذشته داشته‌ایم، گفت: خانواده مصداق شبکه اجتماعی در فرهنگ ما است و امروز به جای این که توجه ما به شبکه‌های اجتماعی واقعی ماند مسجد، مدرسه، خانواده و همسالان باشد ابزارهای فضای مجازی را مصادیق شبکه اجتماعی فرض کردیم و کنش و واکنش اجتماعی را فقط در این ابزارها به رسمیت می‌شناسیم.

مهم‌ترین آسیب فرهنگی از بین رفتن نقش‌های اجتماعی در فضای مجازی است

منتظر القائم افزود: ما در شبکه اجتماعی خانواده با تعدد و تنوع و نسبی بودن نقش‌های اجتماعی رو به رو هستیم و این تنوع به تنوع شکل پیام منجر می‌شود و شاید یک کلمه سلام در ارتباط با یک محرم یا نامحرم متفاوت است؛ انهدام شبکه اجتماعی واقعی منجر به این می‌شود که ما این نقش‌های اجتماعی واقعی را به تدریج فراموش کنیم و همه افراد در بستر شبکه‌های اجتماعی مجازی از نقش اجتماعی کاملاً مشابه برخوردار می‌شوند و آن کاربر بودن است.

وی ادامه داد: یکسان‌سازی نقش‌های اجتماعی در فضای مجازی منجر به یکسان‌سازی رفتار می‌شود و مواجه می‌شویم با فرزندی که سعی می‌کند با پدرش حداکثر در حد یک دوست اینترنتی تعامل بکند و شأن و شخصیت پدر را دیگر قائل نباشد؛ یا این که مردی در فضای مجازی به‌گونه‌ای با زن غریبه تعامل می‌کند که با همسرش باید تعامل داشته باشد و مفاهیمی مانند محرم و نامحرم، بزرگ‌تر و کوچک‌تر، دوست و دشمن و انواع روابط متنوع اجتماعی حذف می‌شوند.

تحلیلگر فضای مجازی و جنگ نرم تصریح کرد: استمرار این تعامل در شبکه‌های مجازی منجر به تغییر خلق‌وخو و رفتار اجتماعی حقیقی می‌شود و خساراتی را به بار می‌آورد که امروز ما در زندگی‌های خود و در دادگاه‌های خانوادگی با آن مواجه هستیم.

آگاه‌سازی عوام به وسیله نخبگان دغدغه مند

وی با بیان این که نخبگان و علاقه‌مندان به الگوی سبک زندگی ایرانی اسلامی برای اصلاح این مسأله باید به سه طبقه مدیران، نخبگان و عوام به صورت جداگانه توجه کنند، گفت: متأسفانه برخی از مدیران فرهنگی در مقابل الگوی صحیح اداره شبکه‌های مجازی مقاومت می‌کنند و واضح‌ترین آن عدم راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات و عدم توجه به سیاست‌های مندرج در فرامین برنامه پنجم توسعه است.

منتظرالقائم در ادامه به ضرورت آگاه‌سازی مردم اشاره کرد و گفت: مردم باید اجرای فرامین رهبر معظم انقلاب را از مسؤولان مطالبه کنند و نخبگان به میدان بیایند و درک درستی از فضای مجازی پیدا کنند و این درک را به مردم منتقل کنیم تا مطالبه شکل بگیرد و به سمت درست فعالیت در فضای مجازی حرکت کنیم./843/ت302/س