بررسی کاربرد منطق در علم حقوق در یک اثر
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب «کاربرد منطق در علم حقوق» به قلم دکتر صادق مرادی، عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران از سوی انتشارات خرسندی منتشر شد.
در مقدمه این کتاب با عنوان «درآمدی بر علم منطق» می‌خوانیم:
علم منطق علم ابزار است و مقدمه برای علوم دیگر، تلقی می‌شود. همان‌طور صرف و نحو در عربی حفظ اللسان عن الخطا است منطق هم برای «تعصم مراعاتها الذهن عن الخطا فی الفکر» این است که رعایت قوانین منطق ذهن را از خطا حفظ کند.
البته همه علوم به نوعی با هم مرتبط هستند. هرچند گسترش علوم در دنیا امروز موجب تخصصی شدن آنها شده است. امروزه نمی‌توان در همه علوم صاحب نظر شد و وسعت و گسترش اطاعات مانع از تسلط یک فرد بر علوم مختلف است، اما منطق و قواعد آن در علم حقوق نقش داشته وکاربرد دارد.
اما با توجه به اینکه آن درس در رشته‌های حقوق و مقطع کارشناسی ارشد تدریس می‌شود با نگاه حقوق تنظیم و تهیه شده است و از مباحث غامض دوری جسته‌ایم چون در مدت کوتاه یک‌ترم تحصیلی امکان احاطه یک دانشجو به مباحث کامل منطق نیست.
شرایط موجود سبب شد اهم مسائل و مطالب منطقی مورد توجه قرار گیرد. این متن برای آشنایی با منطق است و طالب مطالب مفصلی باید به کتب مرجع مراجعه نماید.
این کتاب در دوازده فصل تهیه شده است و در فصل اول مباحث مربوط به کلیات را توضیح داده شده است. فصل دوم مباحث علم و تصور و تصدیق شرح داده شده است. فصل سوم به بحث الفاظ و فصل چهارم توضیح مفهوم و مصداق اختصاص داده شده است و فصل پنجم به تعریف و فصل ششم به معقولات عشر مربوط است و در فصل هفتم مطالب مربوط به قضیه و در فصل هشتم حجت و در فصل نهم صناعت خمس را بحث شده است. در فصل دهم مطالب صناعت جدل و در فصل یازدهم موضوعات صناعات مغالطه و درفصل دوازدهم موضوع خطابه و شعر مورد بررسی قرار گرفته است.
در پایان برای آشنایی با فلاسفه و علمای منطق، زندگینامه تعدادی از آنها به همراه آثار آنها در ضمیمه قرارگرفته است.
در عنوان «اهمیت و فایده منطق» می‌خوانیم: در تعریف منطق گفته شد که منطق راه و رسم اندیشیدن و درست فکر کردن است و ابزاری برای شناخت حق از باطل است و غیر از موارد معدود و محدود معلومات و معقولات، سایر معقولات ایمن از خطا نیست. در این مورد شیخ الرییس در کتاب نجابت می‌گوید: «فطرت انسانی غالباً برای تمییز حق و باطل شناختن افکار صحیح از غیر صحیح کافی نیست والا بین خردمندان اختلافی حاصل نمی‌شد و برای یک نفر در تفکراتش تناقضی به وجود نمی‌آمد.»
فایده منطق در جلوگیری از اشتباه است. هر قیاس و استدلالی از صورت و ماده تشکیل شده است و خطا و اشتباه در هرکدام موجب فساد نتیجه می‌شود. با رعایت قواعد منطقی می‌توان این اشتباه را کشف کرد و از نتیجه‌گیری غلط آن جلوگیری نمود.
برای تشخیص فکر صحیح از ناصحیح و شناختن حق از باطل احتیاج به وسیله است که او را در کشف حقیقت کمک کند و آن منطق است. پس منطق موجب تقویم و تصحیح فکر می‌باشد.
در واقع قواعد منطق وسیله و ابزاری است که با به کاربردن آن فکر از انحراف و وقوع خطا مصون می‌ماند و به نتایج صحیح می‌رسد و جایگاه منطق در علوم، مانند ترازو است که صحت و سقم افکار را می‌سنجد.
همچنین، در قسمتی عنوان «تفکیک منطق قدیم و جدید» در بخش ضمایم آمده است:
تفکیک مشهوری است که میان دو نوع منطق قدیم و منطق قدیم (بدین توضیح که منطق قدیم بیشتر به صورت ناظر است و جدید بیشتر به ماده) تفکیکی نادرست بوده و ناشی از عدم تسلط و عدم توجه به ساختار معین منطق قدیم است. بلکه اساساً در منطق قدیم به هر دو زمینه یعنی ماده و صورت پرداخت می‌شود؛ در حالی که در منطق جدید بیشتر به مسائل نمادین و سمبلیک اشاره شده است و بررسی‌های مادی بیشتر در بحث‌های فرا منطقی و فلسفی صورت می‌گیرد. یعنی این مسأله دقیقاً خلاف برداشت و فهم عمومی از این دو منطق است و منطق جدید بدین جهت اهمیت دارد که بیشتر با ریاضیات قرین شده است و مسائل مختلف علمی را تؤام با مبانی ریاضی بررسی می‌کند و از این‌رو نوع منطق‌ها جدید مثل منطق کوانتومی، منطق فازی، منطق‌های چند ارزشی، و منطق استقرایی، به ساختارها و فرم‌های ریاضی بررسی قوانین علمی (علوم تجربی) ناظر است و کاری با ماده آن ندارد و ماده قضایا و این فرم‌ها در بوته تجربه و آزمایش است به تأیید یا رد می‌گردد و بسا چندین دهه هیچ شاهد تجربی بر اثبات صدق ماده بر صورت قضیه یافت نشود و این مسأله هیچ خدشه‌ای به اصل فرم وارد نمی‌سازد.
گفتنی است، کتاب «کاربرد منطق در علم حقوق» با شمارگان 500 نسخه در 224 صفحه به قیمت 18 هزار تومان از سوی انتشارات خرسندی منتشر شده است.
علاقه‌مندان برای تهیه این کتاب و دیگر آثار انتشارات خرسندی می‌توانند به آدرس تهران، خیابان انقلاب، فرخ رازی، خیابان لباف‌نژاد، نرسیده به دانشگاه، پلاک 174، واحد 2 مراجعه یا با شماره تلفن 6691034 و 66490584 تماس حاصل کنند./998/پ202/ق