نشست نقش دگرگونی معانی در فهم آیات و روایات برگزار شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نوزدهمین نشست تبیین دیدگاه‌های حدیثی از سلسله نشست‌های سید مرتضی با موضوع «نقش دگرگونی معانی در فهم آیات و روایات» از سوی حجت الاسلام حیدر مسجدی، مدیر گروه دانشنامه نگاری پژوهشگاه قرآن و حدیث و با حضور جمعی از محققان برگزار شد.

حجت‌الاسلام مسجدی با بیان این که اگر قرآن و حدیث به شکل دقیقی فهمیده نشود ممکن است در رفتار و کردار افراد اثر منفی داشته باشد، اظهار داشت: قرآن و حديث از مهم‌ترین منبع جهت دريافت معارف مختلف، از جمله: تفسير، فقه، اعتقادات، اخلاق و...  بشمار می‌رود از این رو ضروری است تا قرآن و حدیث به شکل دقیقی فهمیده شوند.

وی قدم اول در فهم کلام را فهم واژگان آن دانست و خاطرنشان کرد: فهم نادرست واژگان یک کلام موجب کج فهمی کل متن خواهد بود چرا که ممکن است برخی واژگان در زمان گذشته معانی دیگری داشته باشد که امروزه از آن استفاده نمی‌شود در حالیکه منظور از این واژه در برخی آیات و روایات همان معانی گذشته است.

مدیر گروه دانشنامه‌نگاری پژوهشگاه قرآن و حدیث، زبان را یک پدیده اجتماعی و متأثر از عوامل متعددی دانست و ابراز داشت: زبان برای رفع و انتقال نیاز‌ها و برطرف کردن احساسات به دیگران است از این رو زبان یک پدیده اجتماعی و متأثر از رفتار جامعه است و با توجه به نیاز جامعه معانی نیز دگرگون می‌شود و از جمله نیاز‌های جامعه می‌توان به وضعيت اقتصادی، فرهنگی و سياسی آن اشاره کرد.

وی افزود: اگر واژه‌ای در حديث يا قرآن به همان معنای سابق خود به کار رفته باشد، معمولا طبق معنای فعلی تفسير می‌شود‌، در حاليکه معنا يا معانی فعلی منظور نيستند.

عضو هیأت مدیره انجمن حدیث حوزه با اشاره به این که تطور معنایی چند حالت دارد، یادآور شد: ممکن است واژه‌ای در گذشته چند معنا داشته باشد، و به مرور زمان استعمال آن به برخی معانی از رده خارج شود، مانند «عقل» که به معنی ديه به کار می رفته است و «وضو» که به معنای شستن دست است.

وی در ادامه گفت: ممکن است واژه‌ای از رده استعمال خارج نشود بلکه معنای آن به مرور زمان دگرگون شود مانند «قطار – سياره»، و گاهی واژه‌ای در گذشته بار مثبت داشته است، و الآن بار منفی دارد.

حجت‌الاسلام  مسجدی با اشاره به برخی از کتاب‌هایی که درباره دگرگونی معانی(تطور معنایی) نگاشته شده‌اند، ابراز داشت: درباره دگرگونی معانی از دهه هفتاد ميلادی(پنجاه فارسی) در کشورهای عربی این بحث با عنوان «التطور الدلالی» مطرح شده است و نوشته هایی در قالب کتاب، پايان نامه، و مقاله، به چاپ رسيد است.

وی توجه به دگرگونی معانی را دارای آثار متعددی دانست و تصریح کرد: آثار متعددی در توجه به دگرگونی معانی به دست می‌آید که می‌توان به عدم نياز به تأويل برخی آيات و روايات؛ مانند نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ، دقت معارف استنباطی از قرآن و حديث در زمينه های مختلف، از جمله احکام شرعی (مانند: حکم ساختن مناره)، شيوه تربيتی مانند ... حَتَّى يَتِمَّ لَهُ تِسْعُ سِنِينَ فَإِذَا تَمَّتْ لَهُ عُلِّمَ الْوُضُوءَ وَ ضُرِبَ عَلَيْهِ وَ أُمِرَ بِالصَّلاةِ وَ ضُرِبَ عَلَيْهَا، تفسيری، و... اشاره کرد.

مدیر گروه دانشنامه‌نگاری پژوهشگاه قرآن و حدیث ادامه داد: ارتفاع تعارض ميان برخی روايات مانند روايات نبيذ، پاسخ برخی مسائل روز مانند إِنَّ النِّسَاءَ نَوَاقِصُ الإِيمَانِ نَوَاقِصُ‏ الْعُقُولِ‏ نَوَاقِصُ الْحُظُوظِ، پاسخ برخی شبهات مانند إِنَّ الْقُرْآنَ الَّذِي جَاءَ بِهِ جَبْرَئِيلُ(ع) إِلَى مُحَمَّدٍ (ص) سَبْعَةَ عَشَرَ أَلْفَ‏ آيَةٍ از آثار توجه به دگرگونی معانی است.

عضو هیأت مدیره انجمن حدیث حوزه با با قرائت آیه؛ «قالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَكَ فِي الحَياةِ أَنْ تَقُولَ لا مِساسَ وَ إِنَّ لَكَ مَوْعِداً لَنْ تُخْلَفَهُ وَ انْظُرْ إِلى‏ إِلهِكَ الَّذي ظَلْتَ عَلَيْهِ عاكِفاً لَنُحَرِّقَنَّهُ ثُمَّ لَنَنْسِفَنَّهُ فِي الْيَمِّ نَسْفاً»، اظهار داشت: در آیه 97 سوره طه در عبارت «لَنُحَرِّقَنَّهُ ثُمَّ لَنَنْسِفَنَّهُ فِي الْيَمِّ نَسْفاً» تعابیر مختلفی آمده است لذا با مراجعه به کتاب‌های لغات معانی مختلفی برای احراق دیده می‌شود که یکی از آنها ساییدن با سوهان است.

وی در ادامه به نمونه‌های دیگری از دگرگونی معانی در قرآن و حدیث اشاره و خاطرنشان کرد: اگر مراجعه صحیح به کتب لغات صورت دیگر، دیگر نیازی به تأویل کلمات و جملات نخواهد بود./878/202/ب3