اگر مبانی، اسلامی باشد علوم نیز اسلامی می‌شود
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از مرکز خبر و اطلاع رسانی جامعه المصطفی، ساختار واحدی مجتهد تربیت نمی‌کند، استادی که مرتب با طلبه و دانشجوی خود در ارتباط باشد و قدم به قدم او را پیش ببرد باعث می‌شود که مجتهد تربیت شود.
حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه در اولین دوره کارگاه‌های اسلامی سازی علوم انسانی در سالن جلسات مجتمع امین قم بحث علم دینی و اسلامی سازی علوم قبل از اینکه در ایران مطرح شود در کشورهایی مانند آمریکا، مالزی، اندونزی، عراق و سایر مراکز علمی مطرح بوده است.
وی بیان کرد: یکی از مراکزی که در این زمینه پیش قدم بوده مرکزی در واشنگتن است که توسط اسماعیل فاروقی راه اندازی شد و هنوز هم در جریان است و بیشتر در حوزه اسلامی سازی علوم انسانی به تحقیق پرداخته است.
رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: دانشگاه بین‌المللی اسلامی در مالزی نیز در این زمینه دست به فعالیت هایی زده است و سعی کرده اند یک دانشگاه با همین رویکرد داشته باشند که در کنار علوم غیر اسلامی، عده ای نیز به علوم اسلامی بپردازند.
وی ابراز داشت: موسسه دیگری در کوالالامپور توسط سید محمد نقیب العطاس تأسیس شد و تحقیقات و پژوهش‌هایی بر علم دینی انجام داد و عمدتاً نیز به انتشار کتاب‌های موسس آن پرداخت.
حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه گفت: در ایران و حوزه علمیه قم نیز مؤسساتی مانند بنیاد اسرا و موسسه آموزشی امام خمینی(ره) در این مورد نیز به تحقیقاتی پرداخته‌اند.
وی عنوان کرد: عرضه دیدگاه‌های مختلف در علم دینی موجب شد که عده‌ای به نقد آن بپردازند و به موافقت و مخالفت با آن بپردازند.
این محقق حوزوی با اشاره به گرایش‌های مختلف در جریان موافق و مخالف علم دینی گفت: غرب‌گرا، غرب‌ستیز، غرب گریز و غرب گزین چهار گرایش مختلف در مورد علم دینی است.
وی با بیان اینکه اکثر کسانی که راجع به علم دینی سخن گفته‌اند بر مبانی تأکید داشته‌اند افزود: اگر مبانی، اسلامی باشد علوم، اسلامی می‌شود و اگر مبانی سکولار باشد علوم نیز سکولار می‌شود.
حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه گفت: هیچ‌کدام از کسانی که به علم دینی پرداخته‌اند بر روش‌شناسی علم دینی تأکید نکرده‌اند، ولی من به یک الگویی معتقد هستم به نام حکمی اجتماعی که بر مبانی و روش‌شناسی تأکید دارد.
وی با اشاره به اینکه قوام هر علمی به روش‌شناسی آن است تصریح کرد: در مورد علوم طبیعی به علوم طبیعی اسلامی معتقد نیستم بلکه به علوم طبیعی با رویکرد اسلامی معتقد هستم.
رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: رویکرد علوم انسانی باید اسلامی باشد؛ اسلامیت وصف خود دانش نیست بلکه وصف متعلقات آن است.
وی بیان کرد: وقتی به ساختار علوم اجتماعی مراجعه می‌کنیم می‌بینیم سه فعالیت توسط آن صورت مگیرد، اولین کار آنها توصیف انسان مطلوب است و سرچشمه آن از نظام فلسفی گرفته می‌شود.
حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه گفت: دومین کار علوم اجتماعی توصیف انسان محقق است، یعنی انسانی که به عنوان یک حقیقت در خارج تحقق دارد.
وی ابراز داشت: یکی از اشکالاتی که منکران علوم اجتماعی دینی می‌گیرند این است که مطرح می‌کنند علوم انسانی تجربی است که به مشاهده نیاز دارد و تفاوتی بین مشاهده اسلامی و غیر اسلامی نیست.
این محقق حوزوی افزود: در جواب آنها باید گفت که علوم اجتماعی توصیف انسان محقق نیست بلکه توصیف انسان مطلوب نیز یکی از کارهای علوم اجتماعی است.
مهم‌ترین بایسته‌های اسلامی‌سازی علوم
دومین روز کارگاه‌های «اسلامی‌سازی علوم انسانی» با موضوع «دین، علوم انسانی و اخلاق» و سخنرانی «حجتالاسلام والمسلمین فتحعلی» برگزار شد.
حجتالاسلام والمسلمین فتحعلی، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در ابتدای دومین روز نخستین دوره کارگاه‌های «اسلامی‌سازی علوم انسانی» با بیان این که علم باید به جان آدمی بنشیند، اظهار داشت: غرب با تبیین علوم انسانی براساس مبانی خود، موفق شده است این مبانی سکولار را در جان جامعه بشری نفوذ داده، نهادینه نماید.
وی ضمن تأکید بر توجه به درونی‌سازی مبانی دینی در جامعه هدف، بر استفاده حداکثری از ابزارهای جدید رسانه‌ای اشاره و خاطرنشان کرد: متخلق شدن نفس آدمی به مبانی الهی، یکی از مهم‌ترین بایسته‌های اسلامی‌سازی علوم اعم از علوم انسانی و... است.
حجتالاسلام والمسلمین فتحعلی با اشاره به این که متخلقان به معارف الهی، باید پیرامون خویش را نیز متخلق به اندیشه‌های متعالی نمایند، ابراز کرد: بین علم و انسان رابطه تنگاتنگی وجود دارد؛ علم را نباید تنها به معنای یافته‌های بشری دانست، زیرا علمی که در جان آدمی نهادینه نشود، تنها گزاره‌ای کشف‌شده است.
وی در ادامه ضمن تأکید بر توجه به سیره اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، به حدیثی از ائمه اطهار(علیهم‌السلام) اشاره نمود و اظهار داشت: براساس مبانی دینی، علم توحید بدون تهذیب، حجاب اکبر است که در آن، حجاب به معنای پرده و در نهایت جهل شمرده می‌شود.
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به این که برای اسلامی‌سازی علوم در حیطه اخلاق، پس از شناخت مبانی اخلاقی، باید به فلسفه اخلاق توجه نموده، فلسفه اخلاق اسلامی را تنظیم و تبیین کنیم، یادآور شد: احصای چرایی بایدها و نبایدهای اخلاقی یکی از مؤلفه‌های مهم در اسلامی‌سازی علوم در حیطه اخلاق به شمار می‌رود.
وی با بیان این که باید راهکارهایی برای چگونگی اسلامی‌سازی علوم و نافع‌پذیری آن در جامعه ارائه گردد، گفت: فارغ از تقسیم‌بندی‌های مختلف علم، علوم در عرصه‌های مختلف اجتماعی حضوری تأثیرگذار و عمیق دارد.
در پایان با تأکید بر این که دین در رویارویی با علوم غیردستوری، ضمن حفظ گزاره‌های آن، از طریق مبانی و غایت به عرصه‌های این علوم جهت می‌دهد، بیان نمود: دین در رویارویی با علوم دستوری نیز ضمن حضور پررنگ در جای جای آن، متغیر بوده، تغییراتی برای تعالی‌بخشی به آن اعمال می‌کند.
افتتاح مدارس معارف اسلامی 3 و 4 مجتمع امام خمینی(ره)
آیین افتتاح مدارس 3 و 4 معارف اسلامی مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره)، با حضور جمعی از مدیران جامعه المصطفی برگزارشد.
حجت اسلام و المسلمین زارعان در این مراسم به بیان نکاتی پرداخت و گفت: کار اصلی گروه های علمی- تربیتی، آموزش طلبه است و باید این امر به خوبی انجام شود.
وی یادآور شد: باید زمینه سازی برای تأمین امور رفاهی و امور طلاب و خانواده انجام شود تا به نوعی با طلاب تعامل داشته باشیم.
حجت اسلام و المسلمین زارعان در ادامه افزود: سرکشی به منازل طلاب اصلی است که باعث تعامل با طلاب می شود.
رئیس مجتمع امام خمینی (ره) گفت: ما باید فضایی برای طلاب ایجاد کنیم که فعالیت های مربوط به خود را با سهولت بیشتری دنبال نمایند.
حجت الاسلام والمسلمین زارعان اذعان داشت: در بسیاری موارد، طلاب جدید آشنایی کامل با مجتمع ندارند و از این جهت دچار مشکلات فراوانی می‌شوند بنابراین در صدد هستیم تا با اطلاع رسانی مناسب، طلاب جدید با قوانین مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره) آشنایی کامل پیدا کنند.
وی با اشاره به راه اندازی مدرسه معارف اسلامی یک، گفت: در ترم دوم سال 93 مدرسه معارف اسلامی یک آغاز‌به کار کرد که در آن زمان حدود 1000 طلبه مشغول به تحصیل و فراگیری علم شدند و این عدد در سال های جاری بیشتر شد.
رئیس مجتمع امام خمینی (ره) افزود: در ترم اول سال 94 که مدرسه معارف اسلامی 2 شکل گرفت، حدود 1200 طلبه مشغول به تحصیل شدند.
وی خاطر نشان کرد: به مدیران و اساتید گوش زد شده است طلاب برای تحصیل در مفاطع بالاتر، ابتدا تمام اولویت های تحصیلی که شاخص یک طلبه مقطع کارشناسی است را فراگیرند.
در ادامه این مراسم، حجت الاسلام والمسلمین مهدوی مهر، جانشین ریاست المصطفی، در سخنانی ضمن تبریک راه اندازی مدارس معارف اسلامی 3و4 مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره)، ابراز داشت: باید این نکته مورد توجه همه و به ویژه اساتید بزرگوار باشد که با طلاب رابطه برقرار کنند؛ چرا که تا وقتی با یک طلبه رابطه برقرار نشود، نمی توان با او وارد تعامل شد.
وی در ادامه افزود: بالاترین جایگاهی که از سوی خداوند سبحان برای یک انسان تعیین شده است، جایگاه تعلیم و تربیت است و نباید این بار سنگین را دست کم گرفت.
شایان ذکر است در ادامه مراسم افتتاحیه، حجت الاسلام المسلمین موسوی حسینی، رئیس مدرسه معارف اسلامی یک مجتمع امام خمینی(ره)، گزارش مختصری از کارهای انجام شده این مدرسه در چند سال اخیر را ارائه نمود.
باید به سمت فهم دقیق کتاب و سنت حرکت کنیم
حجتالاسلام والمسلمین طباطبایی» در دومین روز کارگاه‌های «اسلامی‌سازی علوم انسانی» با موضوع حدیث‌شناسی، با بیان این که آموزه‌های دینی و اسلامی باید مستند به منبع وحیانی باشند، اظهار داشت: در زمان غیبت معصوم(ع)، تنها با حکایت‌های قول، فعل و تقریر معصومان(علیهم‌السلام) روبه‌رو هستیم.
به گزارش مرکز خبر و اطلاع‌رسانی جامعه‌المصطفی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و حدیث به برخی از آسیب‌های حکایت حدیثی در زمان غیبت معصوم(ع) اشاره نمود و خاطرنشان ساخت: حدیث، تنها راه دسترسی به متون نقلی است.
وی با اشاره به این که عالمان پیشین تلاش زیادی برای تسهیل دست‌یابی مسلمانان به احادیث انجام دادند، گفت: آسیب‌ها گاه در منظر صدور سنت بوده، سخنی که به معصوم(ع) مستند می‌شود، ممکن است جعلی یا در مرحله گزارش سنت و نقل به معنا باشد.
حجتالاسلام والمسلمین طباطبایی با اشاره به این که در برخی از موارد در مرحله فهم متن با مشکلاتی روبه‌رو هستیم، اظهار داشت: برای استناد قولی به وجود مبارک پیامبر اعظم(ص)، باید در عرصه حدیث‌شناسی صاحب‌نظر بود.
سخنران این نشست علمی در ادامه ضمن تأکید بر توجه به مطالعه منابع حدیثی جهان اسلام و تسلط بر متون آن، خاطرنشان کرد: طلاب علوم دینی باید برنامه‌های منسجمی برای تقویت حافظه حدیثی پی‌گیری نموده، به این مهم توجه داشته باشیم.
وی خواندن حدیث با متدلوژی آموزشی و روند پژوهشی را نخستین مرحله تقویت حافظه حدیثی عنوان کرد و ابراز داشت: هفت وادی و چهل منزل، یکی از راهکارهای آموزشی است که خود دوره‌ای هزار ساعته را می‌طلبد که در آن ضمن توجه به متون و منابع حدیثی، با روایات متفاوت در یک موضوع خاص آشنا شده، به آن اشرافیت پیدا خواهیم کرد.
حجتالاسلام والمسلمین طباطبایی حدیث‌خوانی را نخستین مرحله و آشنایی با علوم حدیثی را مرحله‌ای مترقی در حدیث‌شناسی عنوان کرد و اظهار داشت: در مرحله آشنایی با علوم حدیثی، ضمن توجه به مستندسازی فهم و اقبال به حدیث، باید ظرافت‌های حدیثی را فرابگیریم.
وی ضمن تأکید بر شناخت تاریخ حدیث، با بیان این که علوم حدیث در گذر زمان با فراز و نشیب‌های فراوانی روبه‌رو بوده است، تصریح کرد: پاسخ به پرسش‌هایی مانند نحوه تعاملات حدیثی مذاهب مختلف اسلامی، پرسش‌های غالب در گذر زمانی مشخص و...، نیازمند شناخت دقیق تاریخ حدیث است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و حدیث، کتاب‌شناسی و منبع‌شناسی حدیثی را مهم ارزیابی نمود و اظهار داشت: فردی که در حوزه معارف دینی کار می‌کند، باید ضمن تسلط بر مبانی کتاب‌های حدیثی جهان اسلام، به رویکردهای حدیثی مؤلفان نیز توجه داشته باشد.
وی با اشاره به این که طلاب علوم دینی باید ضمن توجه به منابع حدیثی، با شروح حدیثی نیز آشنا باشند، خاطرنشان کرد: سبک‌شناسی کتاب حدیثی باید مورد توجه بوده، از اعتبارسنجی منابع حدیثی نیز در این زمینه غافل نباشیم.
حجتالاسلام والمسلمین طباطبایی افزود: در حدیث‌شناسی باید ضمن انس با احادیث، در استخراج متن‌های کتب حدیثی جدی بوده، مؤلف کتاب و حوزه حدیثی مؤلف (محل استقرار مؤلف) را مورد توجه قرار دهیم.
استاد حوزه و دانشگاه، علم رجال را یکی از نیازهای حدیث‌شناسی عنوان کرد و اظهار داشت: باید منابع و مبانی علم رجال و ملاک‌های حاکم بر آن و فرق‌های دیدگاهی در این زمینه مورد توجه طلاب دینی قرار گیرد.
وی با اشاره به این که در حدیث‌شناسی باید کتاب‌شناسی، سبک‌شناسی و نیز حوزه و مکاتب حدیثی را مهم بدانیم، یادآور شد: نمایان‌سازی رابطه قرآن و حدیث در مجموعه معارف الهی، مهم و بنیادین است که باید در ابتدای ورود، حدیث‌شناسی مورد توجه قرار گیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و حدیث خاطرنشان ساخت: فقه‌الحدیث، امر مهمی است که در آن ضمن نیاز به فهم دقیق و منطقی مطابق با مبانی فقهی، باید با استفاده از روش علمی، به مراد پیامبر(ص) و امام(ع) دست یابیم.
وی بر توجه و اهتمام به واژه‌شناسی، ظرافت‌های واژگانی و فقه‌اللغه در عرصه حدیث‌شناسی تأکید و تصریح کرد: توجه به فضای صدور حدیث، یکی از بایسته‌های مهم در حدیث‌شناسی و مصداق‌سنجی آن در عصر کنونی است.
حجتالاسلام والمسلمین طباطبایی در پایان به مراحل مختلف حدیث‌شناسی و رویارویی طلاب علوم دینی با این مهم اشاره نمود و اظهار داشت: باید ضمن توجه به سرفصل‌های حدیث‌پژوهشی، باید به سمت فهم دقیق کتاب و سنت حرکت نموده، راهکارها را دقیق و منضبط به دست بیاوریم./1325/303/ب3