اقتصاد اخلاق محور و مبتنی بر ارزشهای اسلامی ثمربخش خواهد بود
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در خرم آباد، اخلاق اسلامی در اقتصاد نقش بسزایی داشته و از مباحث مهمی است که در اسلام نیز سفرش شده است از این رو فعالیتهای اقتصادی باید همراه با اخلاق و معنویت باشد.
در ادامه این گزارش، گفت و گویی با حجت الاسلام والمسلمین سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی فقیه در لرستان و امام جمعه خرم آباد در رابطه با اخلاق اقتصادی ارائه می شود.
رسا- در اسلام چه شرایطی برای کسب و کار و اقتصاد در نظر گرفته شده است؟
اقتصاد از مسائل مهم و حیاتی کشور است و در اسلام روابط اقتصادی بر پایه اصول اخلاقی بوده و مسائل اقتصادی آمیخته با مسائل اخلاقی است و نظام اقتصاد اسلامی بر اساس ارزشها و اخلاق طراحی شده است.
در اسلام روابط اقتصادی بر پایه اصول اخلاقی استوار است و برخی معاملات و فعالیتهای اقتصادی به خاطر رعایت نشدن مسائل اخلاقی ممنوع است.
صداقت و راستی در معامله، دوری از نیرنگ و فریب کاری، توجه به احکام شرعی اقتصادی، انصاف در معامله، سوگند نخوردن در معاملات، تعاون و همکاری، دخالت نکردن در داد و ستد در معاملات، رعایت اعتدال در اقتصاد، صرفه جویی و پرهیز از اسراف و رعایت الگوی مصرف، قناعت، در نظر گرفتن حلال و حرام در معامله از اصول اخلاقی مورد تأکید اسلام در اقتصاد است.
صداقت در معامله سبب برکت شده و بر پیشرفت و رشد اقتصادی در جامعه می افزاید، به انسان آبرو و شخصیت می دهد و از عوامل مهم رستگاری، صفا و صمیمیت است، رعایت صداقت در مسائل اقتصادی و انجام معامله برای انسانها موفقیت بیشتری به همراه دارد.
برای موفقیت در عرصه اقتصادی و انجام معاملات صحیح باید آداب کسب و کار و احکام شرعی آن مورد توجه قرار گیرد و این امر در دین مبین اسلام مورد تأکید فراوان است، آشنایی با احکام شرعی اقتصادی لازمه فعالیت اقتصادی سالم بوده و در این زمینه باید آگاهی و معرفت کافی کسب شود.
پرهیز از گران فروشی و آسان گیری در معامله باید مورد توجه قرار گیرد، در روایات اسلامی از قسم خوردن در معاملات به شدت نهی شده است و برای جلب اعتماد مشتری در انجام معامله نباید خدا را وسیله کاسبی قرار داد، سوگند برای جلب مشتری برکت را از کسب و کار می برد.
به گفته پیامبر(ص) هرکسی که هنگام معامله از فروش کالای خود تعریف بی جا نکند، هنگام خرید از جنس خود مذمت نکرده و سوگند نخورد کسب و کارش پاکیزه و حلال خواهد بود.
در کتابهای فقهی برخی از بزرگان این تعبیر را دارند «یجِبُ تعلُمُ احکامِ لتّجارة، فراگیری احکام تجارت و معاملات واجب است» هر حکم که محل ابتلای عملی باشد یادگیری آن لازم بوده چه آن حکم شرعی عبادی باشد و یا حکمی شرعی و اقتصادی فرقی نمی کند، یادگیری احکام بر مکلف واجب است.
وظیفه هر مسلمانی که کسب و کار، تجارت و به فعالیت اقتصادی می پردازد، آن است که احکام شرعی اقتصادی مورد نیاز را یاد بگیرد تا معامله به صورت صحیح انجام بگیرد و اموالی که از این راه به دست می آید حلال باشد و بتواند در آن تصرف کند.
رسا- عدالت اقتصادی در جامعه چگونه محقق می شود؟
تعاون و همکاری از اصول اخلاق اقتصادی است، اصل تعاون از دستورهای مهم اسلامی است که در سراسر مسائل اجتماعی، حقوقی، اخلاقی و سیاسی جریان دارد.
خداوند در این زمینه فرموده است: «تعاونُوا عَلَی الاثمِ وَالعُدوان؛ همواره در راه نیکی و پرهیزکاری با هم تعاون و همکاری کنید و هرگز در راه گناه و تعدی همکاری نکنید.»
همکاری و تعاون در امور اقتصادی از ریشه و اساس فوق العاده ای برخوردار است؛ می توان گفت تعاون و همکاری اقتصادی ریشه و اساس تمام انواع تعاون است.
از اهداف والای دین مبین اسلام، برقراری عدالت و زدودن محرومیت از چهره جامعه و کمک به افراد نیازمند و محتاج است، از سوی دیگر در آموزه های دینی همواره بر کار و تلاش، داشتن استقلال مالی، بی نیازی و عزت نفس تأکید شده است.
تعاون و همکاری اقتصادی در قالب وام و قرض، انفاق و بخشش، احسان و نیکوکاری، کمکهای فکری و عملی صورت می گیرد که همه اینها مورد توجه و دستور اسلام است، تعاون و همکاری از عوامل تحقق عدالت اقتصادی است.
در احادیث آمده است از اموری که سبب بقای اسلام و مسلمانان است، این است که اموال و ثروتها نزد کسی قرار گیرد که حقوق مالی را بداند و کارهای پسندیده انجام دهد و نابودی اسلام و مسلمانان در این است که داراییها دست کسی باشد که کارهای ناپسند و گناه و معصیت انجام دهد.
رسا- اعتدال و میانه روی در اقتصاد به چه معنا است؟
رعایت اصل اعتدال در همه بخشهای زندگی انسان ضروری است و این موضوع در منابع دینی ما مورد تأکید فراوان قرار گرفته است، اصل اعتدال امری عقلانی و مورد پسند همگان است که از نظر اسلام همه حرکات و افعال تربیتی، اخلاقی و اجتماعی باید به دور از افراط و تفریط بوده و از حد وسط و اعتدال خارج نشود.
اعتدال و میانه روی شاخصه اقتصادی پویا و عدالت محور است و در اسلام نیز در بخش اقتصادی بر اصل اعتدال تأکید فراوان شده است.
اسلام در جنبه های گوناگون اقتصادی مسأله اعتدال را مورد توجه قرار داده است، میانه روی در مخارج و مصرف، میانه روی در انفاق و بخشش، میانه روی و اعتدال در کسب و کار همواره بر اصل اعتدال تکیه می کند.
رعایت اعتدال از وظایف مهم و اصلی هر فرد مسلمان است و این اعتدال و میانه روی ارتباطی با کمی و زیادی درآمد ندارد، رعایت اعتدال و تعادل در مخارج زندگی سبب می شود که بسیاری از مشکلات عارضی انسانها برطرف شود.
پیامبر اکرم(ص) در حدیثی فرموده است: «اَلاِقتصادُ فِی النَفَّقَه نِصفُ المَعیشَه؛ میانه روی در خرج کردن، نیمی از زندگی است.»
صرفه جویی و پرهیز از اسراف از دیگر اصول اخلاق اقتصادی است، صرفه جویی و دوری از اسراف یک اصل محکم اسلامی و از پایه های مهم اقتصاد اسلامی است که اگر این اصل رعایت شوداستقلال در زندگی حاکم می شود.
رسا- چه عواملی می تواند از رشد اقتصادی جلوگیری کند؟
موانع رشد اقتصادی از مهم ترین موضوعات است و تا زمانی که آسیب شناسی نشود، هرگز انسان در زمینه اقتصاد به رشد و پیشرفت دست نمی یابد و برای رسیدن به رشد اقتصادی باید در سایه جهاد اقتصادی موانع را شناسایی و برطرف ساخت.
تکاثر و زر اندوزی در جامعه، رشوه، دوری از یاد خدا و انجام گناه، استثمار اقتصادی که سبب رکود اقتصادی شده و مانعی برای رشد اقتصادی است از موانع رشد اقتصادی است.
در بینش اقتصادی اسلام مال و ثروت، فضل حداوند به انسان است و سبب قوام و پایداری زندگانی مردم و اجتماع می شود، از نظر اسلام داشتن مال و سرمایه یک ارزش و مایه سعادت است ولی ثروت اندوزی و مال اندوزی امری مذموم است چراکه انسان را از راه اصلی و کمال باز می دارد و در نظام اقتصادی اسلام به شدت با تکاثر و مال اندوزی مبارزه شده است.
رسا- اقتصاد اسلامی باید دارای چه ویژگیهایی باشد؟
اقتصاد از ارکان مهم پیشرفت کشور بوده و اقتصاد اسلامی باید بر حاکمیت توحید و برقراری عدالت اجتماعی استوار باشد، سیاستهای اقتصادی باید همراه با ارزشهای معنوی بوده و در اقتصاد اسلامی باید مالکیت مطلق از آن خدای متعال باشد؛ اقتصادی از نظر اسلام سالم است که بر مبنای وحی و عقل استوار باشد.
برای تحقق امنیت اقتصادی باید رونق اقتصادی تولید، توزیع و مصرف که از ارکان اصلی اقتصاد هستند، مورد توجه ویژه قرار گیرند./404/9459/ب1