مجمع جهانی تقریب مذاهب سرمایه‌ای برای وحدت اسلامی است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در هرمزگان، وحدت و همدلي و اتحاد و برادري، عامل اقتدار از اسلام و مسلمانان در برابر کفر و نفاق بوده و اختلاف و جدايي، نفاق و دورويي، آفت بزرگ عزت و استقلال مسلمانان است.
امت اسلامی باید با وجود تمام سلایق و علایق و فرق آن با هم متحد باشند و در واقع، دوره حاضر؛ دوره عمل به اصول گوناگون قرآنی همچون؛ اصل کرامت انسانی، تالیف قلوب و اخوت، تقوا و تشریک مساعی، تاکید بر محوریت مشترک قرآن و سنت نبوی، امر به معروف ونهی از منکر و اصل تمرکز بر دشمنان مشترک است.
در عصر کنونی، تمامی دشمنان یک رشته مطالعات هدفدار و راهبردی و اجرایی را با افقی معین برای ضربه زدن به کیان و تمامیت امت اسلامی و وحدت آن آغاز کرده اند.
امروز، جهان اسلام براي بازگشت به اتحاد و اتفاق و اقتدار و وحدتي که پيامبر (ص) براي بنيان نهادن آن زحمات طاقت فرسا و فعاليت هاي وقفه ناپذير مبذول داشتند، راهي جز حرکت بر محور «اسلام» ندارد.
با توجه به لزوم حفظ وحدت و همبستگی بین امت اسلامی با سیدعبدالباعث قتالی امام جمعه اهل سنت بندرعباس گفت و گو کرده ایم و اهمیت وحدت در جهان اسلام و راهکارهای تقویت آن را از نظر ایشان جویا شدیم که متن کامل این گفت و گو تقدیم حضورتان می شود.
رسا- با تشکر از شما که این وقت را در اختیار خبرگزاری رسا قرار داده اید، اگر امکان دارد در مورد وضعیت جمعیتی اهل سنّت در جنوب ایران توضیح دهید.
اهل سنت جنوب ایران عمدتا در سه استان هرمزگان، فارس و بوشهر ساکن هستند، ساکنین جزایر ایرانی خلیج فارس نیز عمدتا اهل سنّت هستند. جمعیت اهل سنّت ایران در این سه استان، بین ٧٠٠ تا ٨٠٠ هزار نفر تخمین زده می‌شود، البته بخش زیادی از اهل سنّت جنوب، به کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس مهاجرت کرده‌اند که در این آمار نیامده است. این مهاجرت به دلایل مختلف، به‌طور پیوسته در یک قرن اخیر صورت گرفته است.
رسا- از نظر قومیّتی و مذهبی، وضعیت اهل سنّت جنوب چگونه است؟
در جنوب ایران مسأله قومیّت مطرح نیست؛ زیرا همه اقوام ساکن در جنوب ایران، شاخه‌ای از فارس هستند و زبان محلّی آنها نیز شاخه‌ای از زبان فارسی پهلوی است، البتّه برخی از ساکنین جنوب ایران، عرب و بلوچ هستند که در چند قرن قبل، به این خطّه مهاجرت کرده‌اند. بلوچ‌ها به زبان بلوچی و عرب‌ها به زبان عربی حرف می‌زنند، اما اکثر ساکنین جنوب، چه آنها که به زبان بندری صحبت می‌کنند و چه آنها که از لارستان و فارس مهاجرت کرده‌اند و به زبان لاری و اوزی صحبت می‌کنند، زیربنای قومیّتی و زبانی آنها یکی است و آن شاخه‌ای از فارس است.
در جنوب ایران، اهل سنّت اکثرا پیرو مذهب شافعی هستند، جنوب ایران از دیرباز تا کنون مرکز فعالیّت شافعی‌مذهب‌ها بوده است و علماء شافعی مذهب بزرگی از این خطّه بر‌خاسته‌اند.
بعد از پیروان مذهب شافعی، عدّه‌ای نیز پیرو مذاهب حنفی و عدّه‌ای کمتر، پیرو مذهب حنبلی هستند، حنبلی‌ها از عرب‌هایی هستند که از سه قرن پیش به این سو، به جنوب ایران مهاجرت کرده‌اند و در این خطّه ساکن شده‌اند، برخی عرب‌ها نیز شافعی‌مذهب هستند که در طول تاریخ و در مقاطع مختلف به جنوب ایران مهاجرت کرده‌اند، به‌طور کلّی مذهب شافعی، مذهب غالب در میان اهل سنّت جنوب، در طول ده قرن اخیر بوده است.
رسا- با توجه به اینکه در هفته وحدت قرار داریم چند سوال که کمتر پاسخ داده شد و معمولاً جوان تر ها دوست دارند پاسخ آن را بدانند از خدمت شما خواهیم پرسید. ابتدا از همین کلمه شروع می کنیم: چرا وحدت ؟
اهمیت وحدت به ریشه آن در اسلام برمی گردد، اسلام دین وحدت بوده و شعائر عبادی آن بر پایه وحدت است، خدای واحد، قبله و کتاب واحد و غیره همه نشان می دهد که اسلام دین وحدت است و روش پیامبر اکرم(ص) نیز بهترین الگو برای امت اسلام است.
حضرت محمد(ص) وقتی به مدینه هجرت کردند بین مهاجرین و انصار پیمان اخوت بستند و سعی کردند قبائل پراکنده اعراب را با هم متحد سازند، با این اقدام، اسلام را فراتر از عصبیت نژادی و قبیله ای قرار دادند تا نشان دهند که اسلام در ذات خود وحدت طلب است.
نمونه آن رشد و جایگاه بلال حبشی و سلمان فارسی در میام مسلمانان است که پیامبر (ص) همچون اهل بیت خود دوست داشتند، ما نیز به عنوان مسلمان پیرو کتاب خدا و روش رسول خدا باید وحدت را الگو قرار دهیم.
ممکن است که ما مسلمانان در مسائل فکری و فقهی با یکدیگر اختلاف نظر داشته باشیم امام مهم این است که مشترکات یکدیگر را به رسمیت بشناسیم و آنها را پایه وحدت اسلامی قرار دهیم.
رسا- چرا سخن از وحدت اسلامی است و اصولاً چرا وحدت اسلامی در جوامع مسلمان مطرح می شود؟
سخن از وحدت اسلامی در جوامع اسلامی یک ضرورت است و مسلمانان باید بین وحدت و برادری و نزاع و درگیری یکی را انتخاب کنند، عاقلانه است که روش اول را انتخاب می کنند، نباید فراموش کرد که مسلمانان با خطرات زیادی مواجه هستند، جوامع اسلامی با خطر نفوذ استعمار، استبداد، افراطی گری، فقر و غیره مواجه اند، اگر وحدت اسلامی در جوامع اسلام رشد نکند هر یک از این عوامل بهانه ای برای شروع نزاع مذهبی خواهد بود، هنگامی که نزاع و درگیری شروع شود حق و باطل با هم گره می خورد و گناهکار و بی گناه به هم قربانی می شوند.
ما اهل سنت ایران معتقد به وحدت هستیم، ما ضمن تاکید بر احترام به مسائل اعتقادی و مذهبی اهل سنت که جزء درخواست های همیشگی ما است بر اصول وحدت اسلامی تاکید داریم، ما مسلمانان اعم از شیعه و سنی با یکدیگر مشترکات زیادی داریم و نیک است که بر این اشتراکات تاکید داریم.
در دیگر کشورهای اسلامی نیز همین شرایط حاکم است، کشورهایی که وحدت اسلامی را جدی گرفته اند و توانسته اند ثبات و امنیت خود را تامین و تضمین کنند، اما کشورهایی که وحدت اسلامی را جدی نگرفته اند دچار گرفتاری و نزاع و اختلاف شده اند.
رسا- نظر شما درباره نامگذاری این هفته به نام هفته وحدت و تاکید بر اهمیت آن از سوی جمهوری اسلامی چیست؟
وحدت اسلامی از ابتدای شکل گیری انقلاب اسلامی ایران جزء دغدغه رهبران انقلاب بوده و شعار اولیه انقلاب اسلامی ایران این بوده که این انقلاب، امیدی برای جهان اسلام و مستضعفین باشد، نامگذاری هفته وحدت بر پایه سالروز میلاد نبی اکرم محمدمصطفی(ص) بسیار مهم است، چرا که بین اهل سنت و شیعه در مورد تاریخ دقیق ولادت آن حضرت اختلاف وجود دارد، اما این نامگذاری سبب شده تا این اختلاف تبدیل به وحدت شود.
البته ما معتقدیم وحدت و برادری نباید محدود به یک هفته باشد، بلکه ما باید همیشه برای حفظ وحدت تلاش کنیم، اما نامگذاری یک هفته به نام وحدت نیز خود امر مهمی است چراکه برای یادآوری و تذکر می تواند مفید باشد.
از دیدگاه اهل سنت نامگذاری هفته وحدت یک غنیمت است، البته نظام و مسؤولان و علمای تشیع در ایران برای وحدت تلاش می کنند یک موهبت است و اهل سنت هم همین دغدغه را دارند و برای تحقق آن تلاش می کنند، اما درخواست ما این است که تلاش برای وحدت همه جانبه باشد و برخی اشخاص و مسؤولان که قدرت اجرایی دارند به صورت یک جانبه رفتاری را نکنند که بر خلاف وحدت اسلامی باشد و در مسائلی که مربوط به حقوق قانون اهل سنت ایران است خللی ایجاد نکنند.
این افراد بیش از اینکه به اهل سنت جفا کنند به نظام و علمایی ظلم می کنند که در ایران برای وحدت تلاش می کنند و زحمت می کشند و متاسفانه این اقدامات از نظر عوام مردم به عنوان عملکرد کل یک مجموعه محسوب می شود در حالی که در واقع چنین نیست.
رسا- سیاست های "مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی" در جهت نزدیکی هرچه بیشتر مسلمانان و اتحاد بین آنها چیست و تاثیر آن بر دنیای اسلام تا چه حد بوده؟
حرکت مجمع جهانی تقریب مذاهب تا کنون موهبتی برای وحدت اسلامی بوده است، آیات تسخیری و اراکی تلاش های زیادی برای وحدت اسلامی کرده اند که اهل سنت از زحمات این بزرگواران تقدیر و تشکر می کند، در کشور ایران، بارها مشکلاتی برای اهل سنت ایجاد شده که با تلاش مجمع تقریب مذاهب حل و فصل شده است.
در خارج از کشور نیز اقدامات این مجمع تا کنون مفید واقع شده، اما کار مجمع جهانی تقریب مذاهب بزرگ است، نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران با وجود موفقیت های به دست آمده، هنوز کارهای انجام نشده زیادی وجود دارد که باید از طریق ترویج فرهنگ گفت و گو، اقدامات کارشناسی و افزایش ارتباط میان علمای مذاهب مختلف زمینه تحقق هر چه بیشتر اهداف مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی فراهم شود اختصاص می‌دهند؛ از این رو مشارکت خیّرین در امور اجتماعی و دینی جنوب بسیار بالاست و اکثر اماکن مذهبی مثل مساجد و مدارس دینی و اماکن مربوط به خدمات عمومی مثل کتابخانه، آب‌انبار، سدسازی، جاده‌سازی و مدارس آموزشی، از سوی خیّرین، در جنوب ساخته شده است.
رسا- با توجّه به یکی‌بودن مذهب اهل سنّت جنوب، با مذهب حاکم در کشورهای عربی خلیج فارس، آیا این کشورها کمکی به اهل سنّت جنوب می‌کنند؟
این سوالی است که جواب آن قاطعانه «نه» است. کشورهای دیگر، کمکی به اهل سنّت جنوب نمی‌کنند و اگر هم بکنند، اهل سنّت جنوب، آن کمک را نمی‌پذیرند. به جرأت می‌گویم، حتّی یک مسجد در جنوب، با کمک کشور یا دولت دیگر ساخته نشده است. این خط قرمز اهل سنّت جنوب است که از هیچ دولتی کمک دریافت نکند.
اهل سنّت جنوب، متّکی به نیروهای خود است. مردم جنوب، در ایران یا در دیگر کشورها مشغول به کار و تجارت هستند و چون اعتقاد به خدمت به سرزمین مادری خود دارند و مهم‌تر از همه، انفاق کردن از مال خود برایشان آسان است(کاری که برای همه آسان نیست)، از درآمد خود برای امور خیریه ساخت مساجد استفاده می‌کنند. بسیاری از افراد مسن اهل سنّت، سال‌ها کار می‌کنند و نیّت می‌کنند تا قبل از مرگ، بخشی از مال خود را صرف مساجد یا امور خیریه کنند. حتّی برخی از زنان مسن هستند که اندوخته و طلای خود را جمع می‌کنند و در آخر عمر، آن را به مساجد اختصاص می‌دهند. انجام چنین کاری برای همه آسان نیست، ولی این افراد، در میان اهل سنت جنوب زیاد هستند و این انفاق توسط خود مردم و بدون هر گونه حمایت خارجی صورت می‌‌گیرد.
رسا- امروزه یکی از معضلات جهان اسلام، افراطی‌گری مذهبی است؛ آیا نگران رشد افراط‌گرایان در میان اهل سنّت جنوب و یا مدارس دینی نیستید؟
اهل سنّت جنوب، به سه دلیل هنوز دچار آفت افراط‌گرایی نشده است؛ نخستین دلیل سابقه دینی و مذهبی اهل سنّت جنوب است که از قدیم محل ظهور علما و فقهای بزرگ بوده است. جنوب ایران، از نظر علوم دینی یک محیط علمی است و هرگونه فعالیت مذهبی در جنوب، نیازمند توان علمی بالا است. فعالیت علما و مدارس دینی، یک رقابت علمی ایجاد کرده است که راه را بر سوء استفاده احساسی از مذهب می‌بندد.
دوم، سابقه فرهنگی مردم جنوب است که با وجود پایبندی به اعتقادات خود مردم، دگرپذیر و اهل مدارا هستند؛ از اینر و نگاه‌های تک‌بعدی و بعضاً نفی دیگران، در جنوب نمی‌تواند خریدار داشته باشد.
سوم، وجود محدودیت دینی در میان اهل سنّت جنوب است. وجود مدارس دینی و علمای بزرگ، سبب هدایت و محدودیت میان مردم و طلاب شده است و حرکت‌های افراطی و احساسی را در نطفه خفه می‌کند.
رسا- مهمترین جریان‌های فکری در میان مدارس دینی اهل سنّت جنوب، چه هستند؟
مدارس دینی اهل سنّت جنوب، به جای پذیرش متعصّبانه یک فکر یا نفی متعصّبانه دیگران، سعی کرده‌اند فضای علمی را برای تحقیق، تدریس و گفت‌وگو فراهم کنند. همان‌طور که گفته شده، پایه‌های اصول فقه در مدارس دینی اهل سنّت، شافعی است؛ امّا از نظر کلامی و فکری، همه جریان‌های موجود در جهان اسلام، از اشاعره گرفته تا اهل حدیث و غیره، در آن تدریس می‌شوند؛ از این رو طلّاب مدارس دینی اهل سنّت جنوب، معمولاً با این جریان‌ها آشنا هستند و به‌طور احساسی جذب گروه یا جریانی نمی‌شوند.
رسا- گاهی این مسأله مطرح می‌شود که اهل سنّت جنوب، تحت تأثیر سلفیت است، شما چه‌قدر این موضوع را قبول دارید؟
سلفیت، به معنای عام، بازگشت به کتاب و سنّت است. تلاش همه علما و فقهای اهل سنّت در طول تاریخ، چنین بوده است. مثلاً عموم نظریه‌های امام شافعی بر مبنای قرآن و حدیث است. و ایشان فرمودند: "اذا صحّ الحدیث فهو مذهبی" امّا به‌طور خاصّ، ممکن است گروهی تنها خودشان را سلفی بدانند و دیگران را نفی کنند. این دیدگاه مورد قبول ما نیست. البته کسانی که چنین برداشتی از مذهب دارند، از نظر ما به عنوان یک واقعیت وجود دارند و ممکن است از نظر فقهی برخی دیدگاه‌های آنها درست باشد، امّا اینکه مدّعی باشند تنها خود آنها بر محور کتاب و سنّت هستند و دیگران چنین نیستند، قابل قبول نیست.
به نظر ما، در طول تاریخ، تلاش تمامی مذهب و فقها دریافت اصل محتوا و مفهوم کتاب و سنت بوده و اگر اختلاف‌نظری وجود دارد، بر مبنای اختلاف در رأی یا تفاوت روش و برداشت خاصّ از متون است؛ از این رو نمی‌توان به سادگی برداشت دیگران را رد کرد و دیگران را از دایره کتاب و سنّت خارج کرد.
به‌طور کلّی، سلفیت به‌عنوان یک فکر و فقه، در چارچوب علمی قابل گفت‌وگو و تعامل است؛ امّا اگر منظور استفاده از دیدگاه سلفی برای افراطی‌گری مذهبی است، این موضوع مورد پذیرش ما نیست و ما با آن مقابله می‌کنیم. دیدگاه ما در مورد همه مذاهب اهل سنّت و غیر اهل سنت، مثل فقه جعفری، دیدگاه تعاملی و اتّحاد، بر مبنای مصلحت جهان اسلام و وحدت، بر پایه اشتراکات، مثل یگانگی قرآن و قبله است. جهان اسلام نیازمند همگرایی و اتحاد درونی است و هر گونه سازندگی و تمدّن‌سازی، از ظرفیت وحدت و همگرایی ظهور می‌کند. اگر اختلاف فکری و فقهی هم وجود دارد، باید در چارچوب علمی، در مورد آن بحث و گفت‌وگو شود، نه اینکه به ابزاری برای نفی و تکفیر دیگران تبدیل شود؛ از این رو ما هر چند برداشت خود را از فقه و دین صحیح می‌دانیم، امّا به برداشت دیگران هم احترام می‌گذاریم و آن را قابل گفت‌وگو می‌دانیم و فکر می‌کنم این روش به سیرت علمای سلف اهل سنّت نزدیک‌تر است.
رسا- شما در طول سه دهه، از فعّالان سیاسی اهل سنّت جنوب بوده‌اید. وضعیت اهل سنّت را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟
رسیدن به هر امر مطلوبی، نیازمند همکاری همه‌جانبه است. مسؤولیت امنیّت، آرامش و وحدت، هم متوجّه اهل سنّت است و هم متوجّه حاکمیت. اینکه یک طرف خود را عاری از مسؤولیت و تنها طرف مقابل را مسؤول همه امور بداند، مشکلی را حل نمی‌کند.
از طرفی در شرایط بحران‌زای فعلی در منطقه، مسؤولیت همه مردم از جمله اهل سنّت، نسبت به امنیّت کشور، بسیار مهم است. اگر نظم و امنیّت دچار مشکل شود، همه مردم از جمله ما، از آن ضرر می‌کنیم.
گفتنی است، «سیّد عبدالباعث قتالی» فرزند مرحوم سید امیر شیخ قتالی است. سیّد امیر شیخ، خود از معتمدین و علمای صاحب‌نام منطقه بندر خمیر بوده است. سید عبدالباعث در سال ١٣٤٠ در بندر خمیر واقع در استان هرمزگان متولّد شد و دوره فراگیری علوم دینی را در مدرسه دینی سلطان العلماء بندر لنگه، نزد مولانا شیخ محمد علی خالدی، ملقّب به سلطان العلماء، گذراند.
سیّد عبدالباعث قتالی از سال ١٣٦٠ به بعد، مسؤولیت امام‌جمعه بندرخمیر را بر عهده داشت و در همان سال مسؤول اداره مدرسه علوم دینی صدر‌الاسلام، واقع در بندر خمیر شد. وی در تمام این مدت از هر گونه اقدامی در راه نشر و ترویج فرهنگ قرآنی و آشنایی مردم با علوم دینی دریغ نورزید و در زمینه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی فعال بوده است. سیّد عبدالباعث قتالی بعد از وفات مرحوم سید عبدالرحیم خطیب، از سال ١٣٧٦ تا کنون، به‌عنوان امام جمعه اهل سنّت و جماعت بندرعبّاس مشغول به فعالیت است و در این مدت برای تحکیم روابط اجتماعی، در زمینه همزیستی مسالمت آمیز و وحدت اسلامی و پر‌رنگ شدن مسائل دینی در این خطه، تلاش کرده است./403/851/ب1