دلیل به نتیجه نرسیدن بیداری اسلامی در کشورهای اسلامی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کرسی ترویجی بررسی تطبیقی نگرش جوامع شیعی و سنی درباره نظام پادشاهی عصر امروز در سالن اندیشه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد.

حجت الاسلام حامد منتظری مقدم، عضو استادیار گروه تاریخ مؤسسه امام خمینی(ره) در این نشست با بیان این که بهتر بود این نشست در دهه فجر صورت می گرفت، در توضیح مفاهیم بحث، اظهار داشت: مفهوم جامعه شیعی و سنی معلوم است؛ نظام شیعی نظامی بر پایه اعتقاد به ائمه دوازده گانه است و نظام سنی هم بر پایه اعتقادات همین مذهب است و از طرفی نظام پادشاهی هم که یکی از عناوین این مسأله است در محتوای بحث مشخص می شود؛ اما به طور کلی باید بگوییم نگرش جوامع شیعی همگانی است.

وی با بیان این که سه متغیر در این بحث وجود دارد، تصریح کرد: متغیر نخست، رشد فزاینده نفی نظام های استبدای در جهان معاصر است که یکی از برجسته ترین آنها نظام پادشاهی و دوم پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام است که خود نفی نظام چندهزار ساله پادشاهی و اثبات نظام مبتنی بر ولایت فقیه بود و سوم عدم موفقیت جریان های بیداری اسلامی در تغییر نگرش درباره نظام های پادشاهی بود.

استادیار گروه تاریخ مؤسسه امام خمینی(ره)، افزود: نظام پادشاهی بر پایه چگونگی نگرش امت اسلامی در تاریخ اسلام سه مرحله نفی و انکار، نفوذ و پذیرش را گذرانده است و سؤالی که مطرح می شود این است که آیا علاوه بر زمینه های فرهنگی زمینه های اعتقادی در عدم تغییر نگرش جوامعی سنی نسبت به نظام پادشاهی دخالت داشته است کخ جواب مثبت است زیرا همواره زمینه برای پذیرش نظام پادشاهی در جامعه اهل سنت فراهم بوده است.

وی نظام پادشاهی در نگرش مسلمانان را صاحب دو ویژگی اساسی دانست و تأکید کرد: ویژگی نخست شکوهمندی ظاهری این گونه نظام ها است همانند حکومتی که معاویه درست کرده بود و دوم کبر ورزی و استکبار است به طوری که پادشاه خود را جدای از مردم می داند که این موضوع شواهد متعددی در تاریخ دارد.

حجت الاسلام منتظری‌مقدم ادامه داد: در نظام پادشاهی در نگرش مسلمانان شاخص هایی هم مطرح می شود که مقصود از این شاخص ها آن نماد ها و نشانه هایی است که مسلمانان با استفاده از آن می توانند نظام پادشاهی را از غیر آن تشخیص دهند که از جمله آن وراثت، اشرافیت و حجابت است.

وی در تبیین واژه های فوق خاطرنشان کرد: وراثت در نظام پادشاهی را می توان از کلام امام برداشت کرد که می فرمود: من با سلطنت مخالفم چون در آن رأی مردم اهمیت ندارد و توارث در آن به شدت دیده شده است و طومار سلطنت در طول تاریخ چیزی جز این نبوده است و حجابت هم نظارت همگانی از رفتار پادشاه را سلب می کرد و پادشاهان به افرادی ضعیف تبدیل می شدند و نظارت بر کارگزاران ممکن نمی شد.

استادیار گروه تاریخ مؤسسه امام خمینی(ره) با بیان این که فساد در نظام پادشاهی بسیار فروان است، عنوان داشت: این فساد مبتنی بر ظلم است به همین خاطر در صدر اسلام مورد قبول واقع نمی شود هرچن بعدها نفوذ و پذیرش این نظام صورت می گیرد که می توان گفت معاویه در این بین نقش کلیدی داشت که اقدامات مهمی را برای این امر انجام داد که بخشی از این اقدامات قهر آمیز و بخشی اقدامات فرهنگی بود به این صورت که برای رسیدن به اهداف خود احادیث زیادی را از پیامبراکرم(ص) جعل می کرد.

وی با بیان این که اصول اعتقادی شیعه و سنی در ارتباط با پذیرش نظام پادشاهی متفاوت است، عنوان کرد: در تشیع بحث مطرح می شود که حکومت از شؤون امامت است و خود او یا نماینده مأذون او حکومت می کند؛ از گذشته حکومت بر دو نوع عدل و جور بوده است که حکومت جور مورد انکار است، بنابراین حکومت غیر مشروع فقط از طریق اکراه صورت می گیرد و نگاه غاصبانه ای به آن وجود دارد و به طور کلی در نظام شیعی تقابل با این حکومت فراهم می شود و به همین دلیل امام می تواند حکومت شاهنشاهی چندهزار ساله را از میان بردارد.

حجت الاسلام منتظری‌مقدم با اشاره به این که در اصول اهل سنت حکومت از امور شرعی، فرعی و اجتماعی است و مسمانان موظف به اطاعت حاکم اعم از عدال و جائر هستند؛ اهل سنت قائل اند که بعد از وفات پیامبر اکرم(ص) چون حکومت امر اجتماعی و عرفی است باید حاکم را خود مردم تعیین کنند که همین کار را کردند ولی بعدها برای این شخص جایگاه خلافت پیامبر را با تمام شؤون قائل شدند هرچند از اول قرار بر این امر نبود.

وی در پایان با اشاره به عدم موفقیت بیداری های اسلامی در نفی نظام سلطه، تأکید کرد: از اندیشه های دیگر اهل سنت در ارتباط با حاکم اسلامی می‌توان به اعتقاد به عدم لزوم عصمت و خطاپذیری، اندیشه جبر، لزوم وفای به عهد و بیعت اشاره کرد که در نتیجه آن اطاعت از حاکم جور فریضه می شود و ظرفیت تقابل با حاکم از بین می رود و پذیرش نظام پادشاهی صورت می یابد و از طرفی نظام پادشاهی عقبه بسیار کهنی در ذهن اهل سنت دارد که اجازه نمی دهد حرکت های بیداری اسلامی تفکر نفی و سلب نسبت به نظام پادشاهی را زنده کند هر چند امری اصیل است، به همین خاطر در نظام جمهوری اسلامی نفی نظام پادشاهی نزدیک تر به واقع است./1330/202/ب2